Nicolai Ivanovitch LOBATCHEVSKI

**minhsphuc12** · 29-07-2008 08:40 PM

Nicolai Ivanovitch LOBATCHEVSKI
Nijni Novgorod 1792 - Kazan 1856

Nhà Toán học Nga này mồ côi cha khi mới lên 5 tuổi. Mẹ ông đưa cả 3 con trai về Kazan. Kinh tế gia đình lúc ấy thật khó khăn nhưng bà quyết tần tảo nuôi con ăn học. Từ năm 1807 đến năm 1811 Nicolai học Toán ở Đại học Kazan. Thời ấy ở Đại học Kazan có một Giáo sư Toán nổi tiếng tên là Martin BARTELS. Giáo sư BARTELS nguyên là thầy học của GAUSS lúc Giáo sư còn dạy ở Gottingen. Về sau, Giáo sư rời Gottingen và sang dạy ở Kazan. Năm 23 tuổi, LOBATCHEVSKI được bổ nhiệm làm Giáo sư cũng ở Đại học Kazan và suốt đời ông cũng chỉ công tác ở đó. 4 năm sau, ông được bầu vào Viện Hàn lâm Khoa học Kazan. Tuy vậy, ông làm bất cứ việc gì trong trường khi cần thiết, không nề hà: từ Viện trưởng Đại học cho đến nhân viên thư viện, nhân viên phòng thí nghiệm, thậm chí đến cả việc của người dọn vệ sinh trong trường Đại học Kazan nữa. Ông được GAUSS mời làm Viện sĩ nước ngoài của Viện Hàn lâm Khoa học Gottingen. Năm 1837, LOBATCHEVSKI được Nga hoàng phong tước Quý tộc để tưởng lệ công lao của ông ở Đại học Kazan, nhưng thật oái ăm , ông lại bị chính quyền địa phương ghét bỏ, vì vậy ông sớm phải từ chức. Điều đó không mấy không mấy quan trọng đối với ông vì lúc này sức khỏe của ông suy giảm dần do làm việc quá sức, không những do công tác nghiên cứu Toán học mà lại còn do việc quán xuyến gia đình. Ngoài công viẹc ở trường Đại học, về nhà là ông lao vào công việc bếp núc, lo bữa ăn cho gia đình, chăm sóc con cái vì vợ ông thật đoảng không biết làm gì.

Sở dĩ tên tuổi của LOBATCHEVSKI được lưu danh hậu thế là vì ông là người dũng cảm kiên trì chân lý Toán học đến cùng mặc cho bao nhà Toán học nói ra nói vào, nhưng cuối cùng vinh quang thuộc về ông: Hình học mới của ông được công nhận hoàn toàn. Trở ngại lớn nhất trong quá trình sáng tạo phát minh của ông là ông đã đua ra một Hình học mới thời bấy giờ chưa ai hình dung nỗi vì chưa ai thấy mối liên quan giữa nó với thực tế cả (Hơn 50 năm sau ngày ông mất, các nhà bác học thế giới mới bắt đầu thấy ứng dụng của Hình học mới của ông trong nghiên cứu không gian, vũ trụ). Trong công trình của ông Les foundations de la Géométrie (Những cơ sở của Hình học) công bố năm 1829 ông đã phát triển môn Hình học mà ngày nay giới Toán học gọi là Hình học hyperbolique: Qua một điểm ngoài một đường thẳng có vô số đường thẳng song song với đường thẳng đó. Giới Toán học châu Âu cho rằng ý tưởng đó bắt nguồn từ GAUSS cùng cộng tác viên và do Giáo sư BARTELS truyền lại cho LOBATCHEVSKI khi Giáo sư dạy tại Kazan. Trong tác phẩm Những cơ sở của Hình học, LOBATCHEVSKI đã nêu lên những kết quả mới do ông tìm ra về những mối liên quan giữa diện tích tam giác và tổng các góc trong của nó, ông cũng đưa ra cách tính diện tích và chu vi của hình tròn, diện tích một đa giác. Nhưng có điều gây thắc mắc chính là ở chỗ các kết quả do ông tìm ra xuất phát từ phủ định Tiên đề 5 của EUCLIDE khác với những kết quả mà người ta đã biết từ hàng ngàn năm nay. Vậy ý kiến của một số nhà Toán học châu Âu cho rằng ý tưởng của LOBATCHEVSKI bắt nguồn từ sự truyền đạt lại ý tưởng của GAUSS qua trung gian là Giáo sư BARTELS là đúng hay sai ? Có điều là nếu đúng thì tại sao khi GAUSS tiếp cận với công trình của LOBATCHEVSKI, GAUSS không phát biểu ủng hộ và cũng không chống đối nên cuối cùng ông gọi nó là Hình học ảo. Mãi đến năm 1868 (12 năm sau ngày LOBATCHEVSKI mất) Giáo sư BELTRAMI người Ý trong công trình nghiên cứu một mô hình Hình học Phi EUCLIDE hyperbolique trong khuôn khổ EUCLIDE đã chứng minh được tính độc lập của Tiên đề 5 EUCLIDE, chấm dứt hoàn toàn mối băn khoăn và tranh cãi của các nhà Toán học của nhân loại từ 2200 năm qua và do đó trả lại công bằng cho LOBATCHEVSKI, đánh giá rất cao Hình học mới cùng Tiên đề nổi tiếng của LOBATCHEVSKI và kết thúc mối hoài nghi có tính lịch sử nói trên. Cuối cùng ông bị mù vĩnh viễn, phải đọc cho người khác chép hộ quyển Pangéométrie, kết quả công trình nghiên cứu của ông để lại cho nhân loại, nổi tiếng trong Lịch sử Hình học thế giới.

Một số nhà Toán học Pháp đã nói đại ý như sau: "Tuy LOBATCHEVSKI chưa được liệt vào danh sách những nhà Toán học vĩ đại nhất của nhân loại nhưng những bước ông đã dũng cảm trải qua rất là cơ bản để giúp cho nhân loại hiểu THẾ NÀO LÀ CƠ SỞ CỦA TOÁN HỌC"