Thế giới Ai Cập cổ - Những điều chưa biết

Souki Kirin · 25-05-2006 04:19 PM

Tìm thấy xác ướp của nữ hoàng Ai Cập cổ đại

91 năm sau khi các nhà khảo cổ khai quật được bức tượng bán thân bằng đá vôi của hoàng hậu Nefertiti, một trong những nữ hoàng sắc đẹp của thế giới Ai Cập cổ đại, nay các nhà khảo cổ Anh tuyên bố đã tìm thấy xác ướp của người đàn bà quyền lực nhất trong triều đại Ai Cập thứ 18 này.

Bức tượng bán thân Nefertiti.

Nefertiti, có nghĩa là "người đàn bà đẹp đã đến", là vợ của pharaoh Akhenaten, trị vì Ai Cập trong thời kỳ Amarna từ năm 1353 đến 1336 trước Công nguyên. Nếu kết quả tìm kiếm là đúng, đây sẽ là một dấu mốc khảo cổ quan trọng, kể từ sau phát hiện ngôi mộ của vua trẻ Tutankhamun, con riêng của chồng Nefertiti, vào năm 1922.

Kết luận trên được đưa ra sau 12 năm nghiên cứu dựa trên những đầu mối như một mẩu tóc giả và lỗ tai trên xác ướp. Bước đột phá bắt nguồn từ đầu năm nay, khi các quan chức Ai Cập lần đầu tiên cho phép khám nghiệm chi tiết một xác ướp có niên đại 3.500 năm. Dưới lớp vải tơi tả, các nhà khảo cổ tìm thấy một cánh tay bị gãy, được bẻ ngoặt theo tư thế chỉ được phép khi người chết là một pharaoh, nữ hoàng hay mang chức vụ hoàng gia.

Joann Fletcher, đứng đầu nghiên cứu tại Đại học York, cho biết: "Đó phải là một phụ nữ hoàng gia sống vào cuối triều đại thứ 18 và có quyền lực vô hạn. Không có nhiều phụ nữ phù hợp với miêu tả này. Chúng tôi tin rằng đó chính là nữ hoàng Nefertiti".

Xác ướp nữ hoàng Nefertiti.

Xác ướp này đã được tìm thấy vào năm 1898, nằm trong một căn phòng nhỏ trong một hầm mộ ở Thung lũng các ông Hoàng. Khi ấy, người ta chỉ xác định đó là một người phụ nữ trẻ và chụp ảnh nó một lần vào năm 1907.

Tiến sĩ Fletcher đã bắt đầu quan tâm đến xác ướp này sau khi bà nhận thấy bức ảnh giống với bức tượng bán thân của Nefertiti đang được trưng bày tại Berlin, Đức, từ năm 1920. Bức tượng có hình một người phụ nữ có chiếc cổ dài, gò má cao và sống mũi thẳng. Sự tương đồng giữa đặc điểm khuôn mặt không cung cấp đủ bằng chứng cho đến khi Fletcher - chuyên gia trong việc nghiên cứu các kiểu tóc của Ai Cập cổ đại - nhìn thấy một mẩu tóc giả ở bảo tàng Cairo cũng giống như ở trên xác ướp. Kiểu tóc đó chỉ có ở những phụ nữ hoàng gia thuộc thời kỳ của Nefertiti.

Souki Kirin · 25-05-2006 04:47 PM

Alexander Đại đế có thực sự vĩ đại?

Nghệ thuật quân sự đã giúp vị hoàng đế trẻ Alexander lật đổ đế chế Ba Tư và xây dựng nên đế chế Hy Lạp khi ông chưa đầy 20 tuổi, nhưng không phải những cuộc chiến tranh xâm lược này đã mở đường cho sự bành trướng của nền văn hóa Hy Lạp ở khu vực Trung Đông.

Các tài liệu khảo cổ trước đây cho thấy, vào thế kỷ thứ tư trước công nguyên, vị hoàng đế trẻ Alexander vĩ đại đã làm chấn động vùng Trung Đông với cuộc chiến tranh đẫm máu nhất trong lịch sử nhân loại. Hầu hết các tài liệu khẳng định, cuộc chiến này đã mở đường cho sự bành trướng nhanh chóng của nền văn hóa Hy Lạp trên vùng đất bị chiếm đóng. Và đây là một trong những lý do chính để người ta tôn Alexander là đại đế.

Nhưng theo một số nghiên cứu mới của Andrew F. Steward (Mỹ) và các cộng sự, thành công của vị hoàng đế Macedonia này có thể không vĩ đại như cái tên của ông. Có những bằng chứng khá rõ ràng về việc nền văn hóa vật thể của Hy Lạp vươn tầm ảnh hưởng đến bờ biển của Israel ít nhất là một thế kỷ trước cuộc chiến của Alexander.

Theo Steward, kết quả nghiên cứu này đã mở ra những nghi vấn đối với các giả thuyết cho rằng tiến trình Hy Lạp hóa, hay quá trình xâm lược của văn hóa Hy Lạp, diễn ra mạnh mẽ nhờ những chiến thắng của Alexander. "Bằng chứng cho thấy nền văn hóa Hy Lạp đã không bành trướng, ít nhất là ở khu vực này, dưới thời Alexander. Nếu có, đó chỉ là một vài công trình quân sự, như các thành lũy", Steward cho biết.

Trong suốt hai thập kỷ, Steward đã khai quật ở vùng đất cát xưa kia từng là một thành phố cổ thịnh vượng của người Phoenicia bên bờ đông Địa Trung Hải - thành Dor, mà nay chính là lãnh thổ Israel. Khu vực này rất ít bị động chạm đến trong suốt hơn hai thiên niên kỷ qua.

Có vẻ như rất logic khi kết luận rằng các chiến thắng về quân sự ở Iran, Afghanistan, Israel hay một số điểm nóng khác dẫn tới sự bành trướng của nền văn hóa và các giá trị của đội quân xâm lược. Tuy nhiên, các nhà khoa học đã không thấy có bằng chứng về một thành phố mới (điều chứng tỏ sự bành trướng về văn hoá sau một cuộc chiến tranh cổ đại) phát triển trên những phế tích của Dor như ở nhiều nơi khác.

Steward và các cộng sự phát hiện ra hơn 100.000 cổ vật ở địa điểm này, chủ yếu là đồ gốm. Chúng đã kể một câu chuyện bằng tranh về những đổi thay từ nền văn hóa Phoenicia (thiên về đánh bắt hải sản) sang nền văn hóa vật thể Hy Lạp (thiên về sản xuất ) vào năm 400 trước Công nguyên, còn trước cả cuộc xâm lược của hoàng đế Alexander vào năm 336 trước Công nguyên. Các nhà khoa học cho đó là văn hóa vật thể, vì không có sự hiện diện của văn học, hay chính trị của văn hóa Hy Lạp bành trướng sang khu vực này. Các cổ vật chỉ ra rằng, chỉ có những người sống ở đó, hay đến nơi đó định cư mới chính là những người sản xuất ra chúng, và đồ gốm ở đây chính là đồ gốm Hy Lạp.

Điều này cho thấy cư dân Dor là những người Hy Lạp, hoặc chí ít họ cũng muốn giống như người Hy Lạp từ rất lâu trước khi họ nghe tên Alexander. Do vậy, tiến trình Hy Lạp hóa đã không xảy ra dưới thời vị hoàng đế này trị vì. Những yếu tố văn hóa vật thể Hy Lạp đã có sẵn ở những nơi này, để chào đón Alexander khi vị vua trẻ lần đầu tiên đến đó.

Văn hóa Hy Lạp đã ảnh hưởng sâu sắc đến các thành phố lớn dưới thời Alexander, và rất nhiều thành phố được vị hoàng đế này đặt tên là Alexandria, nhưng lịch sử của những vùng xa xôi thì vẫn chưa rõ ràng.

Dor đã được xây dựng trước thời đại Alexander khá lâu, nhưng các tài liệu khảo cổ vẫn chưa đầy đủ để đi đến kết luận rằng liệu thành phố có nằm ngoài tầm kiểm soát của đế chế này hay không. Có vẻ như đã diễn ra một cuộc chuyển giao văn hóa trên hầu khắp vùng Trung Đông, nhưng không ai chắc chắn về điều đó.

Dưới gót giày của quân đội viễn chinh Alexander, một bộ phận người dân Dor đã bị vỡ mộng về những giá trị Hy Lạp. Một số cổ vật chỉ ra rằng, đôi khi, những người dân địa phương đã cố để quay về với cội nguồn của họ, bài trừ cả kiểu cách lẫn chất liệu gốm sứ Hy Lạp. Có thể họ đã chán ghét Alexander Đại đế và các tướng lĩnh của ông. "Nói cho cùng, những người Macedonia là những vị chúa tể cực kỳ tàn bạo", Steward nói.

Tuy vậy, nền văn hóa Hy Lạp vẫn không chịu buông tha Dor. Các nhà khảo cổ đã cùng nhau ghép được một nền nhà cổ khảm, ở giữa bức khảm là một người đàn ông Hy Lạp trẻ đeo mặt nạ đang diễn hài kịch và một dải băng buộc đầu khó hiểu gồm các mảnh thủy tinh và gốm sặc sỡ. Các nhà khoa học tin rằng, bức khảm này đã được tạo ra ở Dor khoảng 100 năm trước Công nguyên, rất lâu sau thời kỳ của Alexander, và có nhiều khả năng được tạo bởi một thợ thủ công lưu động đến từ Hy Lạp. "Tất cả đều mang đầy bản sắc Hy Lạp", Steward nói.

Điều đó cho thấy, sự bành trướng của một nền văn hóa không hoàn toàn phụ thuộc vào chiến tranh xâm lược, mà phức tạp hơn thế nhiều.Liệu điều đó có nghĩa là lịch sử đã đánh giá quá cao về Alexander? Không hẳn vậy. Nghệ thuật quân sự của vị hoàng đế này cũng đủ để tôn vinh ông.

Khi còn nhỏ, Alexander là học trò của Aristotle. Ông lên ngôi trị vì vương quốc Macedonia khi cha ông, vua Phillip II, bị ám sát vào mùa hè năm 336 trước Công nguyên. Mặc dù bị kẻ thù bao vây, nhưng ông cũng nhanh chóng nắm được quyền kiểm soát toàn Hy Lạp khi chưa đầy 20 tuổi.

Các nhà sử học coi Alexander là một nhà quân sự thiên tài với khả năng chỉ huy quân đội ngay cả trong những tình huống tuyệt vọng nhất. Với 35.000 lính, ông đã đánh bại những đội quân đông hơn gấp bội, mặc dù nhiều chuyên gia cho rằng sức mạnh của những kẻ thù của Alexander đã được các nhà sử học đánh giá cao hơn rất nhiều so với thực tế. Tuy nhiên, dù bình luận thế nào đi chăng nữa, thì chỉ trong thời gian 3 năm, ông đã thống trị một lãnh thổ rộng lớn, từ Thổ Nhĩ Kỳ đến Ai Cập, lật đổ đế chế Ba Tư. Ông bị ốm ở Babylon năm 323, và mất ở tuổi 33.

Souki Kirin · 25-05-2006 04:48 PM

Ngôn ngữ cổ tiết lộ nguồn gốc tiếng Celtic

Một trong những bản khắc tiếng Gaulish hiếm hoi.

Mặc dù cuộc chinh phạt của người La Mã đã khiến ngôn ngữ Gaulish biến mất 2.000 năm trước đây, một số bản khắc song ngữ Gaulish/Latin còn sót lại vẫn cho phép các học giả truy tìm nguồn gốc của tiếng Celtic và nhiều ngôn ngữ châu Âu khác.

Theo nghiên cứu của họ, Celtic được chia thành 2 nhánh từ một tiếng mẹ đẻ Ấn Âu có từ năm 3.200 trước Công nguyên. Một phiên bản - Gaulish, còn được gọi là Continental Celtic, được sử dụng ở lục địa châu Âu. Phiên bản thứ 2, tiếng Anh, còn gọi là Insular Celtic, đến thẳng nước Anh.

Ở Anh, Celtic lại được phân chia một lần nữa, thành Brythonic (Welsh hay Breton Celtic) và Goidelic, được biết đến như Irish và Scottish Gaelic.

Làn sóng di chuyển đơn lẻ tới Anh này đã đi ngược lại một giả thuyết trước đó là Celtic đến Anh qua 2 sự kiện và một trong những sự kiện đó đưa Celtic đến thẳng Ireland. Các nhà nghiên cứu cũng xác định được thời gian xuất hiện thứ tiếng mẹ đẻ Ấn Âu, hiện đã biến mất, là vào khoảng năm 8.100 trước Công nguyên.

Để khẳng định điều này, Peter Forster tại Đại học Cambridge, Anh, đã áp dụng phương pháp phân tích ADN để nghiên cứu những bản khắc và các từ tương ứng của tiếng Hy Lạp cổ điển, tiếng Ireland cổ và những phiên bản hiện đại của tiếng Ireland, Welsh, Breton, Pháp, Tây Ban Nha...

Hầu hết các từ thuộc các ngôn ngữ đều tương đối giống nhau. Ví dụ, từ mother trong tiếng Gaulish là matir, tiếng Latin là mater. Những điểm tương tự này được liên hệ với sự biến đổi trong gene di truyền. Còn một nhóm từ khác thì hoàn toàn khác biệt. Ví dụ, từ daughter trong tiếng Gaulish là duxtir, ở tiếng Tây Ban Nha là hija. Những khác biệt này được ví như những gene mới xuất hiện thay thế. Điều này cho phép các nhà nghiên cứu tìm ra thời gian xuất hiện ngôn ngữ, cũng giống như tìm ra nguồn gốc của loài mới dựa trên ADN.

"Kết quả tìm kiếm khẳng định ngôn ngữ của chúng ta được đưa đến châu Âu và quần đảo Anh bởi những người nông dân đầu tiên vào giai đoạn đầu của thời kỳ đồ đá mới. Những nông dân này có thể đến từ vùng cận Đông, đi qua Thổ Nhĩ Kỳ", Forster phát biểu.

Các chuyên gia hy vọng nhiều ngôn ngữ cổ đại ngoài Gaulish và Latin, ví dụ như Hittite, cũng có thể được sử dụng để nghiên cứu nguồn gốc tiếng Celtic và nhiều ngôn ngữ châu Âu khác.

Souki Kirin · 25-05-2006 04:50 PM

Phát hiện khu định cư của các thầy tế Ai Cập cổ đại

Phức hợp nhà ở vừa tìm thấy tại Ai Cập.

Các nhà khảo cổ Đức và Ai Cập vừa khám phá một tổ hợp nhà ở tại miền nam Ai Cập, bị vùi trong sa mạc Tuna el-Gebel (cách thủ đô Cairo 200 km về phía nam) hơn 2000 năm qua. Chủ nhân của chúng là các thầy tế thờ thần Thoth - vị thần của sự thông thái và ma thuật, ẩn mình dưới dạng những con cò quăm và khỉ đầu chó.

Khu định cư được xây bằng gạch bùn, nằm về phía đông của một nghĩa địa cò quăm và khỉ đầu chó, với hơn 40 gian phòng và một khoảng sân trong mở. Tổ hợp này có từ thời Ptolemy, một triều đại của các hoàng đế Hy Lạp (khoảng năm 300 trước Công nguyên) và được tổ chức thành 3 phần: dãy tháp chứa thực phẩm; khu hành chính với chiếc cầu thang đồ sộ dẫn tới một phòng trung tâm, và một tổ hợp tôn giáo với một phòng tế lễ.

"Những gì chúng tôi khai quật được chỉ là phần nhỏ trong một loạt các toà nhà hành chính được tìm thấy giữa khu định cư và nghĩa địa động vật. Tất cả chúng thuộc về "'Protection-of-Hermopolis,' - một khu hành chính đặc biệt đồng thời là lãnh địa tôn giáo bất khả xâm phạm, do triều đại Ptolemy xây dựng", trưởng nhóm nghiên cứu người Đức Dieter Kessler cho biết.

Thực tế, Ptolemy I và Ptolemy II - các hoàng đế Ai Cập từ năm 323 tới 246 trước Công nguyên - đã thành lập một loạt các khu thờ cúng mới trong khu vực. Những khu thờ cúng này cũng kiêm luôn nhiệm vụ cung cấp bánh mỳ và thực phẩm cho các thầy tế trong khi họ thi hành chức trách.

Tuy đảm nhiệm việc thực hiện các nghi thức tôn giáo, các thầy tế và gia đình họ cũng không quên những trò giải trí. "Nối với bức tường của tổ hợp phòng tế lễ còn có một căn phòng đặc biệt, một dạng casino hay phòng tiêu khiển. Ở đây có một lượng lớn các mảnh đồ chơi, súc sắc, các bức tượng làm từ đất sét và cốc uống nước. Đây là lần đầu tiên chúng tôi có được bằng chứng khảo cổ về địa điểm họp mặt của một cộng đồng tôn giáo, trong đó có gian tế lễ và phòng họp - một dạng phòng trà ngày nay - nơi mà các cộng đồng nhỏ ngày ngày gặp gỡ", Kessler cho biết.

Tại điểm khai quật, các nhà khảo cổ còn tìm thấy những tài liệu viết tay, những sợi tóc người, một tờ giấy cói đựng trong một cái bình trên có viết chữ Ai Cập cổ và Hy Lạp. Những dấu vết đó chứng tỏ một trong những căn phòng nơi đây từng là quán cắt tóc.

Được tái sử dụng triệt để trong thời kỳ La Mã cổ đại, khu định cư cổ này dần dần bị bỏ hoang vào cuối thời đó, và về sau trở thành nghĩa địa, vì người ta cũng tìm thấy một vài xác ướp ở đây. Theo nhà khảo cổ học Ai Cập Samir Anis, phát hiện này rất quan trọng vì nó đã cung cấp một bằng chứng rõ ràng về sự giao thoa giữa các nền văn minh Ai Cập, Hy Lạp và La Mã.

**thienthanaoden** · 18-06-2006 03:31 PM

Xác ướp nữ hoàng Nefertiti có thể là nam giới

Xác ướp mà một nhà khảo cổ Anh cho rằng thuộc về nữ hoàng Ai Cập cổ đại Nefertiti không phải là phụ nữ, nhà khoa học hàng đầu Ai Cập Zahi Hawass tuyên bố.

Nefertiti, vợ và người đồng trị vì với pharaoh Akhenaten, mẹ kế của Vua trẻ huyền thoại Tutankhamun, từ lâu đã được coi là người đàn bà quyền lực nhất Ai Cập cổ đại.

Joann Fletcher, một chuyên gia ướp thuật tại Đại học York ở Anh, trong tháng 6 tuyên bố nhóm của bà đã khai quật được xác ướp của Nefertiti trong một ngôi mộ ở Thung lũng các ông hoàng tại Luxor. Kênh Discovery đã chiếu một chương trình về phát hiện này trong tháng 8.

Nhưng tổng thư ký SCA (Supreme Council of Antiquities) của Ai Cập đã tỏ ý nghi ngờ về kết quả này và khẳng định xác ướp đó không phải là phụ nữ.

Hawass cho biết bằng chứng về việc xuyên 2 lỗ tai ở xác ướp là phổ biến đối với cả hai giới, nhưng không phải trong thời kỳ của Nefertiti, thậm chí nó còn phổ biến ở nam nhiều hơn.

"Mọi hoàng hậu đều đeo khuyên tai ở bộ tóc giả chứ không phải ở tai", Hawass nói và bổ sung rằng một xác ướp nam giới tìm thấy bên cạnh đó cũng có xuyên tai.

Ngoài ra, Nefertiti đã sinh nở 6 lần vì vậy hông của bà phải rất to, nhưng hông của xác ướp này lại nhỏ. Giáo sư Ai Cập học tại Đại học American ở Cairo, Salima Ikram, cho biết việc chụp x-quang xác ướp mà nhóm nghiên cứu tại Đại học York thực hiện đã có thể xác định người đó đã từng sinh nở hay chưa.

Nhóm nghiên cứu tại Đại học York đã gửi tới SCA một báo cáo về kết quả tìm kiếm của mình, trong đó nói rằng có một số nghi vấn về giới tính của xác ướp, nhưng cuối cùng cũng kết luận xác ướp đó là nữ, bởi thiếu bằng chứng về bộ phận sinh dục nam.

"Bằng chứng chưa thể khẳng định đã tìm thấy xác ướp của Nefertiti. Đáng nhẽ có thể thấy rõ từ việc chụp x-quang rằng người này đã từng sinh con hay chưa... thể nào cũng phải có vài dấu vết", Ikram nói.

Hawass còn cho biết Nefertiti mất khi khoảng 35 tuổi, nhưng báo cáo của Đại học York lại kết luận xác ướp trong độ tuổi 18-30.

**thienthanaoden** · 18-06-2006 03:33 PM

Ai Cập dùng khoa học xóa bỏ lời nguyền pharaoh

Mặt nạ của vua Tutankhamun.

Các nhà khảo cổ của xứ sở kim tự tháp sẽ tiến hành kiểm tra những hầm mộ chưa từng bị xâm phạm để tìm kiếm những loại hóa chất, khí hoặc vi trùng độc hại. Nếu thành công, họ sẽ dỡ bỏ được lời nguyền vốn bị coi là gây nên cái chết bí ẩn của những nhà thám hiểm đầu tiên xuống các lăng mộ này đầu thế kỷ 20.

Người đứng đầu ngành khảo cổ Ai Cập Zahi Hawass cho biết: Tại một trong những điểm khai quật, tôi đã tìm thấy dòng chữ khắc 'Bất kỳ ai nếu chạm tay vào ngôi mộ của ta, kẻ đó sẽ bị cá sấu, hà mã và sư tử ăn thịt'. Nhưng nó không có nghĩa rằng điều này sẽ trở thành thực sự".

Về mặt khoa học, chúng tôi muốn chỉ ra rằng, khi những người Ai Cập cổ đại để lại dòng chữ trên một ngôi mộ, họ không có ý muốn làm tổn thương đến hậu thế - những người mở cửa ngôi mộ đó, Hawass nói.

Một phần của nghiên cứu sẽ tập trung vào những vi khuẩn nguy hiểm có thể đã tích lũy trong các xác ướp nhiều thế kỷ qua.

Nhà khảo cổ người Anh Howard Carter và người tài trợ cho chuyến khai quật của ông, Lord Carnarvon, nằm trong số những người đầu tiên bước vào lăng mộ của vị vua thiếu niên Tutankhamun (trị vì Ai Cập hơn 3.000 năm trước) trong Thung lũng của các ông hoàng vào năm 1922. Lord Carnarvon đã chết không lâu sau đó vì một vết muỗi cắn. Các tờ báo khi đó loan tin một lời nguyền của pharaoh đã giết chết ông và những người có liên quan đến khám phá này. Còn các nhà khoa học thì cho rằng một căn bệnh nào đó từng ngủ yên trong ngôi mộ đã cướp đi sinh mạng nhà quý tộc Anh.

Công việc sẽ sớm được bắt đầu, có lẽ là vào tháng tới. Nhưng chúng tôi chưa rõ thời điểm kết thúc Chúng tôi sẽ nghiên cứu trong những ngôi mộ còn nguyên vẹn, chưa bị khai quật, Hawass nói.

**thienthanaoden** · 18-06-2006 03:36 PM

Người Ai Cập mới là tác giả của hệ số đếm

Người Hy Lạp sử dụng chữ cái và các ký hiệu phụ để thể hiện con số.

Một nghiên cứu mới cho thấy người Hy Lạp đã mượn hệ thống chữ số của người Ai Cập, chứ không đích thân phát triển nó như nhiều người vẫn nghĩ trước đây. Hệ thống này là sự lựa chọn của nhà vật lý học Archimedes, triết gia Aristotle, nhà toán học Euclid, cùng nhiều thiên tài khác.

Một cuộc phân tích do tiến sĩ Stephen Chrisomalis tại Đại học McGill ở Montreal, Canada, đã tìm thấy sự tương đồng một cách kỳ lạ giữa chữ số Hy Lạp và con số thông dụng của Ai Cập, sử dụng từ cuối thế kỷ 8 trước Công nguyên cho đến năm 450 sau Công nguyên.

Cả 2 hệ thống đều có 9 ký hiệu cơ bản diễn đạt từ 1 đến 9. Cả hai đều thiếu biểu tượng số không. Tiến sĩ Chrisomalis cho rằng đợt bùng phát giao thương giữa Hy Lạp và Ai Cập sau năm 600 trước Công nguyên đã dẫn đến việc người Hy Lạp mượn hệ số đếm của Ai Cập.

Giáo sư David Joyce, nhà toán học tại Đại học Clark ở Worcester, Mỹ, phát biểu: "Người Ai Cập ban đầu sử dụng chữ số thầy tu, sau đó là chữ số thông dụng, mà ở đó các ký hiệu bội số trông giống như các ký hiệu đơn. Thay vì 7 nét dọc, một dạng nét cong đã được sử dụng. Đó là nét tương đồng cũng được sử dụng trong chữ số Hy Lạp".

Theo quan niệm trước đây, hệ số đếm được người Hy Lạp phát triển ở đông Tiểu Á, Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay. Vào khoảng năm 475 - 325 trước Công nguyên, hệ thống chữ số này không được ưa chuộng bằng số acrophonic. Nhưng từ thế kỷ 4 trước Công nguyên trở đi, chữ số lại được ưa chuộng trong thế giới nói tiếng Hy Lạp. Nó được sử dụng cho đến khi đế quốc Byzantine sụp đổ vào thế kỷ 15.

**thienthanaoden** · 18-06-2006 03:39 PM

Tìm ra dấu vết về triều đại pharaoh Ramses II

Tượng vua Ramses II ở Ai Cập.

Việc phát hiện ra một tấm đá khắc chữ miêu tả chi tiết mối quan hệ ngoại giao giữa người Ai Cập và Hittite cổ đại, vào thế kỷ 13 trước Công nguyên, có thể là đầu mối lần ra dấu vết về vua Ramses II, vốn đã bị mất tích từ lâu.

Được một nhóm khảo cổ người Đức tìm thấy tại Qantir, cách Cairo 120 km về phía đông bắc, tấm đá có từ thời kỳ trị vì của Pharaoh Ramses II (1298-1235 trước Công nguyên) và khẳng định thủ phủ của ông, Pi-Ramses, nằm ở đồng bằng sông Nile.

"Đây là lần đầu tiên một bản ghi chép đã được tìm thấy ở thủ phủ của triều đại Ramses II và khẳng định vị trí của Pi-Ramses", nhà khảo cổ Mohammad Abdul Aksud tuyên bố.

Tấm đá có kích thước không to và bị hư hỏng nặng, trên đó có khắc 11 dòng chữ do triều đình Anatolian Hittite gửi cho vua Ramses II. Nó ra đời ngay sau khi hoàng đế Ai Cập và Hittite lập lại hòa bình vào năm 1287 sau nhiều năm giao chiến. Tấm đá khắc chữ hình nêm, loại chữ được người Sumeria sáng tạo vào năm 3.300 trước Công nguyên, và được sử dụng trên khắp Trung Đông cho đến thế kỷ thứ nhất sau Công nguyên.

Các nhà khảo cổ cho biết tấm bảng này tương tự những tảng đá cũng khắc chữ hình nêm được tìm thấy ở Thổ Nhĩ Kỳ và ở Tell Al-Amarna, miền nam Ai Cập. Tell Al-Amarna là thủ phủ trong thời kỳ cai trị của vua Akhenaton (1372-1354 trước Công nguyên). Vua Akhenaton được lịch sử ghi nhận là đưa vương quốc của mình chuyển sang đạo một thần, thờ thần mặt trời Zeus.

Các nhà khảo cổ hy vọng tấm bảng ở Qantir có thể dẫn tới việc phát hiện một ngôi đền ở cùng khu vực, nơi Ramses II cho xây dựng thủ phủ. Ramses II đã cưới công chúa Hittite để duy trì hoà bình với đế chế Anatolian, từ đó tập trung sức mạnh vào vùng Lưỡng Hà, nơi triều đại Assyrian đang bị suy vong.

**thienthanaoden** · 18-06-2006 03:41 PM

Tìm ra chất ướp xác Ai Cập cổ đại

Một nhóm nghiên cứu người Đức đã tìm ra bí quyết tại sao những xác ướp của người Ai Cập xưa có thể tồn tại qua hàng nghìn năm. Nhờ vào công nghệ tiên tiến họ lần tìm ra được thứ dầu bảo quản là một chiết xuất từ cây tuyết tùng.

Các nhà hoá học tại Đại học Tuebingen đã thực hiện lại công việc xử lý gỗ tuyết tùng và nhận thấy nó có chứa hoá chất guaiacol có tác dụng bảo quản. Nhóm nghiên cứu đã thử nghiệm hoá chất này trên xương sườn lợn tươi và nhận thấy nó có hiệu quả chống vi khuẩn cực cao mà không làm tổn hại đến tế bào cơ thể.

Kết quả tìm kiếm sẽ làm các nhà Ai Cập học ngạc nhiên bởi họ vẫn cho rằng dầu ướp lấy từ cây bách xù chứ không phải cây tuyết tùng, bởi một số xác ướp được tìm thấy cũng nắm trong tay quả bách xù. Nhóm nghiên cứu của Đức đã thử nghiệm chất chiết xuất từ cây bách xù nhưng thấy nó không có chứa guaiacol.

Họ tìm ra được chiết xuất trên nhờ vào phương pháp được miêu tả trong cuốn sách do nhà bách khoa Pliny the Elder thời kỳ La Mã soạn thảo. Các nhà Ai Cập học đã bỏ qua giải thích này của Pliny bởi cho rằng ông ta viết vào nhiều thế kỷ sau.

"Chúng tôi có thể xác minh sự chính xác trong bài viết của Pliny bằng khoa học của thế kỷ 21", Ulrich Weser tại Đại học Tuebingen tuyên bố.

**thienthanaoden** · 18-06-2006 03:45 PM

Tìm thấy 19 xác ướp ở Ai Cập

Các nhà khảo cổ Pháp vừa phát hiện ra 19 xác ướp cũng như những quan tài cổ bằng đá và gỗ trong một hầm mộ thuộc thời Ai Cập cổ đại ở Saqqara, phía nam thủ đô Cairo. Ngoài ra còn rất nhiều bức tượng nhỏ và các mẩu vải vụn.

Những hiện vật này có từ Triều đại muộn (Late Dynastic), khoảng 1.000 năm trước Công nguyên và kỷ Ptolomaic (323-30 năm trước Công nguyên).

Một nhóm khảo cổ của Pháp đã phát hiện ra những xác ướp đó khi đang thăm dò những đường hầm sâu trong Saqqara - nghĩa địa 5.000 tuổi nằm bên bờ sông Nile. 12 trong số 19 xác ướp đó nằm cùng trong một đường hầm và vẫn ở tình trạng nguyên vẹn.

**thienthanaoden** · 25-11-2006 11:57 AM

Tìm thấy mộ của đại tổng quản thời Ai Cập cổ đại

Các nhà khảo cổ Hà Lan và Ai Cập khai quật được một nghĩa trang cổ đại có chứa ngôi mộ 4.000 tuổi của một nhân vật thuộc dòng dõi hoàng tộc. Khu nghĩa địa nằm gần kim tự tháp Saqqara, cách Cairo khoảng 24 km về phía nam.

Những chữ viết tượng hình trên ngôi mộ cho thấy chủ nhân là Ny-Ankh-Nefetem, vị thần canh giữ kim tự tháp của vua Unas và Teti, trị vì liên tiếp trong khoảng năm 2375 đến 2291 trước Công nguyên.

Ngôi mộ hình chữ nhật có những cánh cửa giả, một gian thờ nhỏ và một căn phòng trang trí những hình ảnh cho thấy cuộc sống và ngôi vị của người đã khuất, với tư cách là người trông nom tài sản của vua và đại tổng quản ở Great House.

Hầu hết các hình chạm khắc còn nguyên vẹn, trong đó hình ấn tượng nhất là cảnh chủ nhân đi bộ cùng con trai. Các chuyên gia cho biết ngôi mộ được tìm thấy dưới một đống những mẩu xác ướp còn lại, các quan tài bằng gỗ và những bộ xương, có từ cuối thời Ai Cập cổ đại.

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Kho...4/01/3B9CE95A/

**thienthanaoden** · 25-11-2006 11:58 AM

Khai quật xác ướp sư tử ở Ai Cập

Xác ướp hầu như nguyên vẹn của con sư tử.

Thi thể của một vị chúa sơn lâm vừa được các nhà khoa học Pháp tìm thấy trong một ngôi mộ phủ đầy xương ở thung lũng sông Nile, đã xác nhận những hồ nghi lâu nay rằng các pharaoh coi những động vật lớn là linh thiêng.

Bộ xương của một con sư tử đực trưởng thành được tìm thấy ở Saqqara, trong khu vực từng là mộ gốc của vú nuôi hoàng đế Tutankhamun - Maia - được chôn cất 3.500 năm trước. Ngôi mộ về sau đã trở thành hầm mộ cho các triều đại cai trị vào những thế kỷ cuối cùng trước Công nguyên, đồng thời là nơi chôn cất các vị thần động vật, trong đó có "nữ thần mèo" Bastet.

Sư tử được xem là thần linh với các pharaoh.

Tháng 11/2001, một nhóm nghiên cứu Pháp dẫn đầu bởi Alain Zivie thuộc Trung tâm Quốc gia đã vấp phải "bộ xương hầu như hoàn hảo" của con sư tử này, nằm dưới một thảm xương động vật và quan tài người trong một phòng tang lễ.

Bộ xương nằm trên một phiến đá, mình hướng về phía mặt trời mọc và đầu chỉ về hướng bắc.

"Mặc dù không có những lớp vải bọc bằng lanh cho thấy con vật đã được ướp xác, song có những bằng chứng khác chỉ ra điều đó là thật - ấy là vị trí của bộ xương, sự có mặt của những những mảnh mô nhỏ đã mủn rữa ra bên trong hốc răng, đất cát phủ bên trên và sự tô màu bộ xương tương tự như những xác ướp mèo được tìm thấy trong khu vực", các nhà nghiên cứu cho biết.

Ảnh chụp X-quang những xác ướp mèo này cho thấy nhiều con trong số chúng bị giết khi còn non, trước khi được bảo quản và chôn cất. Nhưng hàm răng của con sư tử và các mảnh xương bị chai của nó cho thấy chúa sơn lâm đã được nuôi nhốt và sống sót đến già.

Đây là lần đầu tiên người ta phát hiện thấy một bộ xương sư tử hoàn hảo tại một khu vực thiêng liêng của các pharaoh. Và nó cũng xác nhận rằng sư tử thuộc số những động vật được tôn thờ như thần linh trong những triều đại cai trị cuối cùng của các pharaoh. Ngoài mèo, người Ai Cập còn ướp xác chó, chim, rắn và khỉ.

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Kho...4/01/3B9CEF5E/

**thienthanaoden** · 25-11-2006 12:01 PM

Tìm kiếm đội quân Ba Tư cổ trên sa mạc Ai Cập

Đi dạo trên sa mạc Western.

Du khách băng qua sa mạc Ai Cập có thể sẽ giải mã được một bí ẩn đã làm bối rối các nhà khảo cổ trong nhiều thế kỷ: điều gì đã xảy ra với đội quân 50.000 người của hoàng đế Ba Tư Cambyses.

Dự án đưa khách du lịch tìm kiếm dấu tích cổ này mang tên Cambyses, được thành lập bởi công ty lữ hành Aqua Sun Desert. Các đoàn thám hiểm sẽ "cào" cát sa mạc trên những chiếc xe 4 bánh chất đầy những du khách hăm hở, sẵn lòng trả tiền để tham gia cuộc tìm kiếm dấu vết đội quân đã bị một trận bão sa mạc nuốt chửng vào năm 524 trước Công nguyên, theo lời miêu tả của nhà sử học Hy Lạp cổ đại Herodotus.

Kéo dài từ 10 đến 22 ngày, các cuộc thám hiểm sa mạc sẽ tuân theo một lộ trình đặc biệt trong Sa mạc Western, một trong những sa mạc đẹp và khắc nghiệt nhất thế giới. Tâm điểm chú ý của họ là một khu vực không xa ốc đảo Siwa gần biên giới với Libya, nơi 4 năm trước đây một nhóm các nhà địa chất Ai Cập đã tình cờ bắt gặp những mảnh kim loại tương tự như vũ khí, cũng như các mảnh xương người.

"Dự án đã được Bộ Du lịch chấp thuận sau khi có sự đồng ý của Bộ di sản. Bất kỳ bằng chứng nào tìm được trong chuyến đi cũng sẽ đuợc cung cấp cho các nhà chức trách", Hisham Nessim, giám đốc công ty Aqua Sun Desert, cho biết.

Xúc động bởi tin này, các học giả liền phản ứng với một sự hoài nghi: "Vì chưa có gì được công bố và không có bức tranh nào được tiết lộ, nên rất khó để nói rằng liệu những di vật này có phải là phần còn lại của đoàn quân mất tích hay không".

Theo sử gia Herodotus, sau khi Ba Tư chiếm đóng Ai Cập vào năm 525 trước Công nguyên, Cambyses - con trai của hoàng đế Ba Tư Cyrus Đại đế - đã gửi 50.000 binh lính từ Thebes ở phía tây tấn công ốc đảo Siwa, và phá hủy đền thờ Amun, người mà theo truyền thuyết đã dự báo cái chết của ông. Qua 7 ngày đi bộ trên sa mạc, đoàn quân tiến tới El-Khargeh, có lẽ dự kiến đi theo lộ trình băng qua ốc đảo Dakhla và và ốc đảo Farafra để tới Siwa. Nhưng sau khi đoàn quân rời El-Khargeh, người ta không bao giờ còn gặp lại họ nữa.

"Khi họ đang ăn trưa, một cơn gió nổi lên từ phía nam, mạnh mẽ và chết người, mang theo một cột cát xoắn khổng lồ, đổ ập xuống che phủ kín đoàn quân và khiến họ hoàn toàn biến mất", Herodotus viết. Cơn bão này có thể đã hình thành từ khamsin - loại gió đông nam bất ổn nóng và mạnh thổi từ sa mạc Sahara.

Nessim sẽ tiếp tục các cuộc thám hiểm Cambyses .

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Kho...4/02/3B9CFA54/

**thienthanaoden** · 25-11-2006 12:02 PM

Chân dung đầu tiên của pharaoh tìm thấy ở Ai Cập

Chân dung Hatshepsut -pharaoh nữ đầu tiên trong lịch sử (hoặc con trai bà, người cùng trị vì nhưng không có quyền lực).

Những mảnh vỡ ghép lại để lộ khuôn mặt nhìn thẳng của pharaoh Tuthmosis III (hoặc bà mẹ Hatshepsut của ông) thay vì những phác thảo trông nghiêng trước đây. Bức họa được vẽ trên một tấm ván gỗ, chôn trong cái sân nhỏ phía trước một ngôi mộ ở phía nam thị trấn Luxor.

Hatshepsut, thường được mô tả như một người đàn ông, cai trị song song với con trai bà trong khoảng 20 năm, từ năm 1503 trước Công nguyên. Thị trấn Luxor, còn được biết đến với cái tên Thebes, là thủ đô của triều đại này.

Khúc gỗ tìm thấy khá đặc biệt vì người Ai Cập cổ đại thường vẽ chân dung cho dân Ai Cập ở dạng nhìn nghiêng. Chân dung nhìn chính diện chỉ dành cho người nước ngoài, ma quỷ dưới âm phủ và các sinh vật kỳ lạ khác.

Hatshepsut thường được mô tả như một người đàn ông có râu.

Nhà Ai Cập học người Tây Ban Nha, Jose Manuel Galan, phỏng đoán bức họa hoàng gia này hoặc là phác thảo cho một bức tượng, là một bức tranh tình cờ do một sinh viên tạo ra để chứng tỏ tài năng của mình hoặc chỉ để giải trí. Thực tế là tấm ván gỗ còn chứa một hình hoạ tương tự nhưng thô vụng hơn, cho thấy một sinh viên nào đó có thể đã sử dụng nó để sao chép công trình của thầy mình.

Các nhà Ai Cập học tìm được một mảnh của tấm gỗ vào năm 2002 và 13 mảnh khác vào năm 2003. Một năm qua, họ gắn các mảnh với nhau và nay chuẩn bị đưa ra triển lãm tại bảo tàng Luxor.

Galan tin tưởng đây là một pharaoh, bởi người trong tranh đội chiếc vương miện "nemes", làm từ một loại vải sọc chỉ dành cho các hoàng đế. "Chúng tôi tìm thấy bức họa tương tự với vật này trên một tấm gỗ ở Bảo tàng Anh. Và cái cách mà mắt, môi, mũi và hình dáng của họ được thể hiện rất đặc trưng cho thời kỳ này", ông nói.

Tấm bản gỗ rộng 50x30 cm, và được phủ bởi một lớp vữa màu vàng kem. Bức tranh vẽ bằng phẩm màu đen, trên nền một lưới ô vuông màu đỏ được dùng để đánh dấu tỷ lệ.

Galan cho biết tấm gỗ có thể là một phần tài sản được chôn theo viên quan có tên gọi Djehuty, từng là giám thị cho các công trình công cộng và tài chính dưới thời Hatshepsut, hoặc có thể là một thành viên trong gia đình Djehuty. Mộ của Djehuty được tìm thấy ở gần đó.

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Kho...4/04/3B9D13C2/

**thienthanaoden** · 25-11-2006 12:07 PM

Cleopatra đã quyến rũ Antony như thế nào?

Thiên tình sử bất hủ giữa nữ hoàng Ai Cập Cleopatra và viên tướng La Mã Marc Antony đã được bất tử hoá trên một chiếc bình cổ La Mã hiện được trưng bày tại bảo tàng Anh.

Susan Walker, nguyên phó giám đốc bộ phận cổ vật Hy Lạp và La Mã tại Bảo tàng Anh, tin rằng hình ảnh trên chiếc bình Portland có chạm trổ thuỷ tinh chứng tỏ Cleopatra đã quyến rũ Antony, trong khi thần tình ái và Anton, con trai của anh hùng Hercules, thì đứng nhìn. Dòng họ của Marc Antony vẫn tuyên bố họ là hậu duệ của Anton.

Nếu giả thuyết của Walker là đúng, thì chiếc bình sẽ bổ sung thêm vào một số ít những hình ảnh đã được biết tới về Cleopatra trong thế giới cổ xưa. Theo Lisa Schwappach-Shirriff, tại Bảo tàng Ai Cập Rosicrucian ở San Jose, California, hiện mới xác định được 7 bức tượng của Cleopatra. Tất cả được làm bằng đá, chứ không phải thuỷ tinh.

Trong buổi thuyết trình tháng trước tại Bảo tàng Anh, Walker đã khẳng định rằng chiếc bình thể hiện hình ảnh "cơ hội cuối cùng của Antony để gìn giữ danh tiếng La Mã của mình, trước khi sự quyến rũ của nữ hoàng Ai Cập trở nên không thể cưỡng lại đối với ông".

Sau thất bại tại cuộc chiến Actium (năm 31 trước Công nguyên), Antony tìm đến chỗ ở của Cleopatra ở Alexandria, tại đó ông nghe được tin đồn về cái chết của nàng. Antony liền tự sát và theo truyền thuyết, Cleopatra sau đó cũng tự kết liễu đời mình bằng nọc độc của rắn. Hình ảnh con rắn đã được minh hoạ quanh cơ thể người đàn bà trên chiếc bình.

Bảo tàng Anh đã gọi chiếc bình Portland là tạo vật chạm trổ thuỷ tinh nổi tiếng nhất từ đời xưa. Để tạo nên những hình chạm trổ, thợ thổi thuỷ tinh đã phải hoà thuỷ tinh đen vào thuỷ tinh trắng và sau khi để nguội, mài giũa nó để cho ra các hình hài.

Với kiểu chế tác như vậy nên rất khó xác định niên đại chiếc bình. Xác định bằng carbon thì không có tác dụng bởi nó cần những mẫu vật lấy từ động thực vật. Dùng phương pháp phát quang thì cũng không thành công, bởi nó chỉ dựa trên những vật thể được nung nóng ở nhiệt độ ít nhất 350 độ C. Các phương pháp khác thì cần mẫu vật mà có thể làm hỏng chiếc bình.

Hình ảnh trên chiếc bình cũng làm đau đầu các chuyên gia trong nhiều năm. Nguồn gốc của nó vẫn chưa được xác định. Người ta chỉ biết đến bình cổ này vào năm 1601 và do một hồng y giáo chủ Italy sở hữu. Tháng 8/2003, Jerome Eisenberg, thuộc tạp chí nghệ thuật và khảo cổ Minerva, tuyên bố chiếc bình được làm từ thế kỷ 16. Eisenberg cũng tin rằng hình ảnh trên đó mang phong cách Phục Hưng hơn là La Mã.

Nhưng Schwappach-Shirriff thì ủng hộ giả thuyết của Bảo tàng Anh về thời gian xuất xứ của chiếc bình. "Nghệ thuật chạm trổ kính La Mã chỉ phổ biến ở 2 giai đoạn chính là từ năm 27 trước Công nguyên đến 68 sau Công nguyên, và một quãng trong thế kỷ 4. Chúng thường rất đắt và được coi là những món đồ xa xỉ".

Schwappach-Shirriff cho rằng giả thuyết về hình ảnh trên chiếc bình của Walker là thú vị, đặc biệt khi những nghệ sĩ cổ điển thường muốn giấu đi danh tính và ý nghĩa trong các tác phẩm của mình. Tuy nhiên, do nguồn gốc của chiếc bình không được ghi chép rõ ràng, nên chưa thể khẳng định giả thuyết này là đúng hay sai.

"Tôi chưa thể nói đó là Antony và Cleopatra, cũng như tôi có thể khẳng định đây không phải là Caesar và Octavia".

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Kho...4/04/3B9D19A2/