Thực vật ^^

**thienthanaoden** · 15-05-2006 05:19 PM

Chuyện lạ trong thế giới thực vật

Nhiều người vẫn tin rằng bất động, vô hại, im lặng..., là những thuộc tính của cây cối trong tự nhiên. Tuy nhiên, thực tế thì hoàn toàn khác. Những thí dụ sau đây cho thấy thực vật cũng có vô số chuyện lạ không thua gì thế giới động vật.

Đước được xem là những cây biết đi.

Cây nhút nhát

Thông dù được xem là một loài thực vật nhút nhát? Nếu nhìn từ dưới đất lên, có thể cho rằng chúng có tính này vì dù đứng gần nhau, nhưng chúng lại không dám đụng vào nhau. Giữa vòm lá của hai cây là một vùng trống mà các nhà khoa học vẫn gọi đùa là khe nhút nhát. Từ lâu các nhà thực vật học tin rằng khe này gây ra từ sự cọ xát của những nhánh cây. Càng cọ mạnh vào nhau, các nhánh cây gần nhau càng bị tổn thương, khiến những tế bào nằm ở đầu nhánh chết đi và ngừng tăng trưởng.

Ngày nay người ta biết rằng giả thuyết này hoàn toàn sai. Nhờ vào việc quan sát cây từ trên cao, các nhà khoa học thấy rằng các nhánh của hai cây thông "nhút nhát" nằm gần nhau vẫn luôn nguyên vẹn. Không có chuyện tổn thương hay chết chóc. Từ đây các nhà khoa học hướng đến một giả thuyết khác, đó là sự phát tán một loại khí ngăn chặn sự tăng trưởng những nhánh gần của cây lân cận. Nhưng để làm gì? Để tự vệ! Bạn hãy tưởng tượng một cây bị bệnh do một loài ấu trùng nào đó tấn công. Nếu cây lân cận ngăn cản được cây bệnh đừng đụng vào, chúng cũng sẽ ngăn không cho tác nhân gây bệnh truyền sang. Trong quá trình tiến hoá, chỉ có những cây có được khả năng này là tồn tại. Điều này giải thích vì sao ngày nay dù ở giữa một rừng cây đồng loại, tất cả các cây thông dù vẫn giữ tính nhút nhát. Giả thuyết này có vẻ hợp lý, vấn đề là còn chờ chứng minh.

Cây sát thủ

Với bộ rễ cắm chắc vào lòng đất, thân to, nhánh hướng thẳng lên trời, loài cây này dường như vô hại, nhưng không ai nghĩ rằng chúng đang giấu trong mình những "vũ khí độc". Tại vùng nhiệt đới, sung được xem là "kẻ chuyên bóp cổ" những loài cây khác. Tất cả bắt đầu bằng việc một con chim nào đó nhấm nháp một quả sung mọng nước. Hạt sung di chuyển đến hệ tiêu hoá chim, do quá cứng nên hạt sung được thải ra nguyên vẹn trong phân chim. Bất hạnh cho loài cây nào nhận được món quà độc hại trời cho này. Vì nếu phân chim rơi xuống và kẹt trong một chạc cây, hạt sung sẽ nảy mầm. Từ đây, cây chủ bắt đầu lo lắng. Đầu tiên cây sung nhỏ đâm rễ thẳng vào thân cây chủ. Dần dà những rễ khác mọc thêm, bao bọc và quấn chặt lấy cây đã hậu đãi tiếp đón chúng.

Cây càng mọc lên cao thì càng cần nước, nhưng do thân cây đã bị sung trói chặt không thể to ra, nên lượng nước dẫn từ rễ lên lá không đủ. Thiếu nước, cây chết khát và từ đó qua đời. Nó phân huỷ hoàn toàn trong 1-2 năm. Tàn tích duy nhất của cuộc chiến âm thầm này là chiếc bóng của nạn nhân. Nó hiện diện dưới dạng một khoảng rỗng giữa những chiếc rễ sung sát thủ, phát triển theo thời gian để tạo thành một thân cây thay thế. Từ lúc này, sung hiện diện dưới dạng một cây bình thường, không ý thức về thảm kịch mà nó gây ra. Thật ra thì sung cũng chỉ tuân theo một chương trình được chọn lọc trong quá trình tiến hoá để bảo đảm sự sinh tồn của mình.

Cây thông tin

Loài koudou lớn (hoẵng khổng lồ sừng xoắn) rất thích ăn những chồi keo non. Bất động, không vũ khí tự vệ, keo chẳng thể làm gì để chống lại loài thú háu ăn. Thoạt nhìn thì keo sẽ bất lực, tuy nhiên dưới mắt các nhà động vật học, dù ưa thích keo cách mấy, koudou cũng không dám động vào.

Vì sao có chuyện này? Sau khi nghiên cứu, người ta biết rằng ngay khi nhấm nháp lá keo, chỉ trong vài phút keo sẽ trở nên se chát và biến thành một thứ khó nuốt. Mọi thứ giống khi bạn thử ăn một trái cây còn xanh. Trông ngon lành đó, nhưng chúng lại chát axit. Với cảm giác khó chịu này, koudou không còn dám đụng vào lá keo. Bí mật ở đây là sau khi bị koudou nhai nát, lá keo tiết ra khí ethylene, phát tán vào không khí bay đến những lá còn nguyên. Khi nhận được thông tin, những lá keo còn nguyên trên cành lập tức sản xuất ra tanin, tạo cảm giác chát. Bằng cách này, keo có thể tự vệ chống lại kẻ thù. Nhưng không chỉ một mình, đám mây ethylene còn được gió mang đi báo tin cho những cây keo lân cận. Koudou không còn cách nào khác là tìm đến nơi khác kiếm ăn.

Cây di chuyển

Bạn cho rằng cây cối thì không thể đi từ nơi này đến nơi khác? Không đúng, có ít nhất một loài có khả năng này, đó là cây đước. Tại vùng nhiệt đới, chúng mọc vắt qua những cửa sông không khác gì loài chim cao cẳng. Rễ cây đước rất lạ, mọc ra từ những nhánh cây, có thể dài đến 25 m, bắt giữ khí oxy trong không khí trước khi cắm vào bùn để lấy nước.

Cây càng lớn lên, những nhánh thấp - nhánh nhiều tuổi nhất - càng mọc rễ nhiều. Dưới sức nặng của bản thân và dưới tác động của gió hay thuỷ triều, các nhánh này sẽ nứt ra khỏi thân. Không được tiếp nhựa sống từ thân cây, chúng cũng không cần vì bản thân chúng có thể tiếp được sức sống trực tiếp từ lòng đất nhờ vào những chiếc rễ riêng. Do bị tổn thương, phần ngoài cùng của nhánh cây cũng sẽ chết, mặc dù trước đó cũng đã kịp tách ra hoàn toàn khỏi thân và tạo thành một phần nhánh mới, sống độc lập như một cây đước sinh ra từ hạt.

Nhưng khác với cây chính, cây này có thể chuyển động. Trong suốt thời gian tăng trưởng, nó tạo ra những rễ mới hướng về trước, bất chấp phần phía sau chết đi và tự huỷ. Trong vòng một năm, cây mới này "đi" được một khoảng cách khó tin đối với một vật thể được cho là bất động: 2-5 cm. Nó chỉ dừng lại nếu bị một cây khác cản đường hay tách quá xa khỏi bờ biển (lúc này đáy biển quá sâu).

Cây vòi nước

Garoe, một loài thuộc họ thắng, có thể không bao giờ phát triển được tại đảo Hierro. Chúng cần rất nhiều nước, trong khi trên hòn đảo vùng Canarie này gần như trời không bao giờ mưa. Mặc dù vậy, thực tế thì garoe vẫn sống khoẻ. Không có gì bí mật, vì lá cây của chúng có thể chảy nước thành vòi. Nước này đến từ đâu? Từ lớp sương mù dày đặc thường xuyên ngự trị trên đảo ở độ cao 600-1.500 m. Những giọt nước nhỏ bé tạo thành sương mù thường xuyên bị gió đẩy đi. Gặp phải lá cây, chúng bám vào rồi tập hợp lại thành những dòng nước nhỏ. Tính ra thì một cây garoe có thể tạo ra gần 80 lít nước/ngày nhờ giương ra một mạng lá khổng lồ hàng trăm mét vuông (diện tích toàn bộ lá cây) để bắt những giọt nước nhỏ trong sương mù. Chiến lược này xem ra rất hiệu quả vì hiện nay có nhiều loài cây trên thế giới áp dụng, như ở Chile, Nam Phi… Từ cây ôliu đến cây bách xù, bất kỳ loại nào cũng có thể tạo ra nước nếu chúng có được tán lá đủ dày và điều kiện khí hậu ở đó giống như trên đảo Hierro. Nguồn nước này hết sức quý giá cho dân chúng địa phương.

Các bài viết cùng chuyên mục:

**thienthanaoden** · 17-05-2006 05:14 PM

Khám phá bí ẩn của cây bắt ruồi

Lá cây bắt ruồi cong mình ra chờ con mồi.

Các nhà khoa học Pháp và Mỹ tin rằng họ đã biết được bằng cách nào cây bắt ruồi - một trong những sinh vật kỳ diệu của tạo hóa - có thể bất thần kẹp chặt nạn nhân của nó.

Cây bắt ruồi từng được Charles Darwin mô tả như "một trong những loài thực vật kỳ diệu nhất trên thế giới". Loài cây này có thể tóm chặt một con ruồi bay qua bằng những cái lá hình vỏ sò của nó chỉ trong 100 miligiây, nhanh hơn cả một cái chớp mắt.

Các nhà khoa học từ lâu tự hỏi bằng cách nào cây bắt ruồi có thể thực hiện cú săn mồi ngoạn mục này, dù cho nó không hề có các cơ và tế bào thần kinh như những động vật cử động nhanh.

Câu trả lời, được công bố hôm qua, là sức căng của thực vật.

Đầu tiên, cây bắt ruồi uốn cong những cái lá dẻo dai của chúng ra sau, đến mức bề mặt của chúng lồi lên, giống như một nửa quả bóng tennis lộn từ trong ra ngoài. Khi đóng cái bẫy này, thực vật giải phóng năng lượng ở dạng sức bật. Lá cây lập tức nhảy từ hình lồi sang hình lõm, như thể nửa quả bóng đột nhiên bung trở lại hình dạng ban đầu. Gờ của hai chiếc lá khóa lại với nhau, và con côn trùng bị kẹp trong bẫy.

Nghiên cứu do Lakshminarayanan Mahadevan, một giáo sư gốc Ấn Độ chuyên về sinh học tiến hóa và toán học ứng dụng tại Đại học Harvard, Mỹ, và cộng sự thực hiện.

Các nhà nghiên cứu đã lập mô hình sự thay đổi hình học này bằng cách bôi những đốm sơn huỳnh quang cực tím rất nhỏ trên bề mặt ngoài của lá. Sau đó, họ quay phim quá trình lá đóng kín dưới tia cực tím, sử dụng máy quay tốc độ cao. Phim đã cho thấy lá cây bắt ruồi đột ngột chuyển từ mặt lồi sang mặt lõm khi sập bẫy.

Những nghiên cứu trước kia đã giả định rằng cây bắt ruồi nhử côn trùng bằng một thứ mùi thơm phát ra từ bên trong bề mặt lá. Khi ruồi giẫm chân lên, cử động này sẽ kích thích và khiến cây khép lại. Song người ta vẫn chưa hiểu rõ cơ chế chính xác nào cây có thể chuyển tín hiệu kích thích thành cơ chế đóng trong một thời gian nhanh như thế.

**thienthanaoden** · 17-05-2006 05:53 PM

Khám phá ngoạn mục về thực vật Cameroon

Hoa Justicia leucoxiphus.

Cuộc khảo sát 10 năm ở Cameroon do các nhà khoa học tại Vườn bách thảo hoàng gia Anh ở Kew thực hiện đã tiết lộ hơn 200 loài thực vật chưa từng biết đến trước nay.

Vùng Kupe-Bakossi ở đất nước này có sự đa dạng về thực vật cao hơn bất kỳ vùng nào khác ở châu Phi. Nổi bật trong số đó là các loài cà phê, hoa lan tuyệt đẹp và những họ hàng mới của loài sung. Nhóm nghiên cứu cho biết, công trình của họ đã đưa đến những sáng kiến bảo tồn ở địa phương.

Kupe-Bakossi nằm cách Douala, thành phố lớn thứ hai của Cameroon, 100 kilomét về phía Bắc. Bắt đầu khảo sát từ năm 1995, nhóm nghiên cứu đã tìm thấy ở đây 2.240 loài thực vật khác nhau - khoảng 1/10 trong số chúng là mới với khoa học.

Cây bụi cao 3 mét có tên gọi Cola etugei, theo tên nhà nghiên cứu tìm thấy nó.

"So với bất kỳ vùng nào từng được khảo sát ở châu Phi, vùng này chứa số loài cao nhất", thành viên dự án bảo tồn của Kew Ben Pollard nhận định. "Chúng đa dạng từ những loài cây tí hon như Macropodiella pellucida, nằm gọn trên một móng tay, tới những tán cây cao hơn 45 mét".

Kupe-Bakossi là vùng có đa dạng sinh học cao, với hai núi lửa đã tắt, các thung lũng ven sông, đồng cỏ và một vài cánh rừng ẩm ướt nhất châu Phi. Sự đa dạng sinh thái này là một trong những lý do vì sao các loài vật tìm thấy đất sống ở đây.

Tuy nhiên, hơn 200 loài thực vật trong vùng cũng đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng, do những hoạt động của con người ven khu vực này.