Rượu cần Hoà Bình cần một thương hiệu
(TTXVN-05/08/2005)
- Bất cứ một du khách nào khi đặt chân đến Hoà Bình đều không thể quên hai món đặc sản ẩm thực: rượu cần và cơm lam. Theo chân du khách, rượu cần Hoà Bình xuôi phố và được nhiều người biết đến, vào dịp lễ tết, hội hè, rượu cần Hoà Bình được trưng bán khắp nơi và trở thành mặt hàng thương mại bán chạy. Trước khoản lợi nhuận không nhỏ từ rượu cần, nhiều nơi bung ra sản xuất, thậm chí tại các địa điểm Hà Tây, Hà Nội nhưng đều dán mác rượu cần Hoà Bình.
Theo nhiều hộ sản xuất rượu cần ở Hoà Bình, rượu cần sản xuất nơi phố phường và các tỉnh khác đều làm theo phương thức công nghiệp với thành phần nguyên liệu là men Tàu và trấu tạp đã làm ảnh hưởng không nhỏ đến uy tín của rượu cần truyền thống Hoà Bình. Các hộ này cho rằng, đã đến lúc phải xây dựng một thương hiệu rượu cần truyền thống Hoà Bình đủ mạnh mang bản sắc "văn hoá - du lịch" có sự bảo hộ của các cơ quan chức năng, tránh hiện tượng "treo đầu dê bán thịt chó" như hiện nay.
Rượu cần có xuất xứ ở Mường Bi (huyện Tân Lạc ngày nay). Trước đây, rượu cần là đồ uống để tiếp khách quý, để cúng tế và nhiều hình thức văn nghệ giải trí cộng động gắn với rượu cần. Việc làm rượu cũng rất kỳ công, cần phải dùng loại nếp nương, gạo tự xay mới ngon và để được lâu; trấu để làm rượu phải làm sạch và không bị ngái mùi do vậy thường cho vào thúng đậy lá chuối đem ngâm nước suối trong. Và "linh hồn" để là rượu cần là loại men lá. Chính vì lẽ đó, rượu cần truyền thống đích thực Hoà Bình với men lá có đặc trưng riêng và có những bí quyết gia truyền riêng. Với cách làm truyền thống ấy, hầu như các gia đình dân tộc vùng Mường Bi đều làm rượu cần, nhiều thì vài chục vò, ít cũng dăm ba vò để dùng trong các dịp lễ tết, hội hè và việc nhà, việc bản.
Nét đẹp văn hoá ấy, rượu cần Hoà Bình đã hấp dẫn nhiều du khách, nhất là du khách phương Tây khi đến đây tìm hiểu bản sắc văn hoá của cộng đồng các dân tộc Hoà Bình. Du lịch phát triển khiến nhu cầu về rượu cần ngày một lớn. Cơ sở được coi là đầu tiên làm rượu cần theo quy mô lớn là của bà Bùi Thị Cùi ở tổ 3 - phường Phương Lâm (thị xã Hoà Bình) cung cấp chủ yếu cho công ty du lịch Hoà Bình từ đầu những năm 1990. Một số hộ xung quanh nhanh nhạy với thị trường đã mở những cơ sở sản xuất rượu cần theo cách làm của bà Cùi kết hợp thuê những người có kinh nghiệm làm rượu ở Mường Bi. Từ đó, cả khu phố tổ 3 còn có một tên mới "phố rượu cần". Những nhà làm rượu cần không chỉ giải quyết công ăn việc làm cho nhiều người mà đem lại nguồn thu đáng kể. Theo ước tính, Hoà Bình có tới hơn 200 cơ sở sản xuất rượu cần lớn nhỏ tập trung chủ yếu ở thị xã Hoà Bình, huyện Lương Sơn.
Tuy nhiên, vài năm trở lại đây, rượu cần đang bị sản xuất theo hướng thương mại hoá; một số cơ sở sản xuất rượu cần chạy theo lợi nhuận trước mắt đã "cắt xén" nhiều công đoạn như dùng men tàu, gạo tẻ, trấu tạp. Thậm chí, để thúc đẩy quá trình lên men nhanh, một số cơ sở còn ủ với đường. Với cách làm như vậy, loại rượu cần này không để quá một tháng và uống ngọt như nước pha đường. Nhiều khách mua phải "đồ dởm" khi mở ra đã thấy bình bốc mùi chua, nấm mốc, ảnh hưởng lớn đến uy tín rượu cần truyền thống Hoà Bình và dẫn đến không ít vụ kiện cáo yêu cầu các cơ sở sản xuất phải bồi thường.
Hiện nay, rượu cần Hoà Bình được xuất đi nhiều nơi trong và ngoài tỉnh phục vụ du khách và trở thành một sản phẩm du lịch có tính đặc trưng của Hòa Bình. Tuy nhiên hiện nay các cơ sở sản xuất rượu cần chỉ phải thực hiện hồ sơ tiêu chuẩn chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm do ngành y tế cấp như: những tiêu chuẩn cơ bản của rượu là chất lỏng màu vàng nhạt, mùi thơm khi lên men ngọt dịu, hàm lượng ethanol, hàm lượng acid chuyển ra acetic; tổng số vi sinh vật hiếu khí, số nấm men mốc... và hạn sử dụng không quá 12 tháng kể từ ngày sản xuất. Đây là tiêu chuẩn bắt buộc đối với đồ uống thực phẩm để đảm bảo an toàn cho người sử dụng. Nhưng để xây dựng thành một thương hiệu có tính văn hoá du lịch của một vùng đất văn hoá cổ Hoà Bình thì chưa đủ.
Ngành thương mại du lịch Hoà Bình cũng đã từng tổ chức hội thảo về vấn đề này và mời tất cả các cơ sở sản xuất rượu cần có tiếng trong tỉnh Hoà Bình tham dự để đóng góp ý kiến nhưng vẫn chưa có sự thống nhất, rượu cần Hoà Bình vẫn đang trong tình trạng "thật giả lẫn lộn"./.
Rượu cần hòa bình rõ ràng đang rất cần một thương hiệu. Hiện tượng treo đầu dê bán thịt chó là có thật 100%, nhưng đến 200 cơ sở sản xuất hiện nay thì chắc là hơi quá.Mình đã có 1 chuyến điều tra về rượu cần Hòa Bình( Lương Sơn và Thị xã) và thấy rằng có lẽ mấu chốt ở đây chính là ý thức của người sản xuất: Hiện tại vẫn mạnh ai nấy làm, chất lượng không ổn định, giá cả không thống nhất... Tuy nhiên việc xây dựng thương hiệu cần sự đồng lòng từ nhiều phía:Chính quyền, các hộ sản xuất kinh doanh... tất cả người dân Hòa Bình. Thương hiệu không chỉ là cái tên, hi vọng rằng trong tương lai rượu cần Hòa Bình - một nét văn hóa Hòa Bình sẽ nổi tiếng như nền văn hóa Hòa Bình hiện nay. Cũng rất hi vọng rằng người đang đọc bài viết này sẽ góp phần quan trọng trong thành công đó.
