Thế giới Ai Cập cổ - Những điều chưa biết

Sưu tầm bên Vnexpress

----------------------
Đã tìm thấy xác ướp của Hoàng hậu Nofretete?

Nhà Ai Cập học Susan James cho rằng, xác ướp của Nofretete, Hoàng hậu nổi tiếng nhất trong các vương triều Pharaon, hiện đang được bảo quản trong Viện Bảo tàng Kairo. Nếu điều này được kiểm chứng thì bức màn bí mật về triều đại Echnaton (thế kỷ 14 trước Công nguyên) sẽ được hé mở.

Năm 1898, nhà địa chất học người Pháp Victor Loret tìm thấy xác ướp của một phụ nữ quý tộc trong một ngôi mộ cổ. Theo trang phục và cách bố trí xác ướp, các nhà Ai Cập học đoán rằng, người phụ nữ này thuộc triều đại Echnaton, vị Pharaon hùng mạnh bậc nhất trong lịch sử Ai Cập cổ đại.

Hơn một trăm năm trôi qua, xác ướp này được bảo quản trong Viện Bảo tàng Kairo với số hiệu 61070, hay còn được gọi là "Lão phu nhân". Các nhà khảo cổ đoán rằng đó là xác ướp của Thái hậu Teje, mẹ của Pharaon Echnaton. Tuy nhiên, có nhiều ý kiến bất đồng.

Theo lịch sử Ai Cập thì Thái hậu Teje phải thọ hơn 40 tuổi, nhưng sau khi phân tích tóc, nhà Ai Cập học nguời Anh Susan James cho biết, "Lão phu nhân" đã chết rất trẻ, khoảng 24-34 tuổi. Vì vậy, xác ướp này không thể là Thái hậu được. Từ đó James đưa ra một giả thuyết cho rằng, xác ướp này chính là Hoàng hậu Nofretete, vợ Echnaton, người được đoán là đã chết ở tuổi 28-29.

Để chứng minh điều đó, James đã so sánh những đường nét trên mặt xác ướp với bức tượng bán thân Nofretete nổi tiếng trong Viện Bảo tàng Ai Cập ở Berlin. Cả hai đều có đường nhân trung (vệt trũng giữa mũi và môi) dài, sắc và hơi cong lên. Ngược lại, đường nhân trung trên bức tượng Thái hậu Teje khá mờ và ngắn. Tuy nhiên, theo các nhà khảo cổ, bằng chứng trên của James vẫn không đủ thuyết phục, vì các bức tượng có thể miêu tả không chính xác khuôn mặt người thật.

Triều đại Echnaton

Cho đến nay, cái chết của cặp vợ chồng Echnaton - Nofretete vẫn còn là một bí ẩn lớn. Điều gì đã xảy ra? Vì sao triều đại rực rỡ vào bậc nhất trong lịch sử Ai Cập cổ đại đã sụp đổ?

Cha của Echnaton là Pharaon Amenophis III. Ông cai trị Ai Cập khoảng 4 thập kỷ (1390-1350 trước CN). Thời đó, giới tăng lữ thờ thần Amun có quyền lực rất mạnh. Họ kiểm soát toàn bộ đời sống xã hội Ai Cập. Nhưng chẳng bao lâu, Amenophis đã đủ mạnh để có thể kìm hãm quyền lực của giới tăng lữ. Ông là người tôn thờ thần cá sấu Sobek và cho dựng tượng thần này cách thủ đô Karnak khoảng vài km để thờ phụng. Trong thời gian cai trị của ông, quyền lực của giới tăng lữ bị mất dần. Thần Amun tuy vẫn còn được coi là chúa tể của các vị thần Ai Cập, nhưng trên thực tế, các thầy tu chỉ đóng vai trò như những con rối.

Năm 1350 trước CN, Echnaton lên ngôi tại Theben. Đây là vị hoàng đế đầu tiên trong lịch sử nhân loại theo đuổi thuyết nhất thần giáo. Ông truất bỏ quyền lực của giới tăng lữ Amun, tôn thần mặt trời Aton là vị thần duy nhất cai trị toàn cõi Ai Cập. Trong thời gian trị vì, vị Pharaon "tà giáo" này quan tâm tới việc thờ cúng hơn là lo việc triều chính. Vì vậy, ông đã gây ra những bất bình lớn trong dân chúng, khiến giới tăng lữ có cơ hội nổi dậy, lật đổ vương triều. Trong lúc hỗn loạn, rất có thể ông và hoàng hậu đã bị giết, còn xác chết bị dân chúng thiêu huỷ, không để lại dấu tích gì. Nhưng cũng có giả thuyết cho rằng, xác hai người đã được một nhóm tôi tớ trung thành cất giữ và bảo quản đúng theo đúng nghi thức dành cho các Pharaon.

Tìm thấy hầm mộ Pharaon Intef VII

Cửa mộ được tìm thấy ở ngay cổng vào thung lũng của các vị Pharaon (Theben, Ai Cập). Phía dưới là một đường ngầm, nằm sâu 6 m dưới lòng đất, dẫn tới một căn hầm rộng. Tại đây, các nhà khoa học đã tìm thấy chiếc đầu bằng đá của Intef VII, vị hoàng đế thuộc thời đại các Pharaon thứ 17 (1650-1550 trước Công nguyên).

Mặc dù mọi đường nét trên mặt đều bị xoá, nhưng các ký tự và hoa văn sau gáy cho biết đó là bức tượng của Intef VII.

Nơi tìm thấy cửa mộ trước kia từng là một kim tự tháp cao 13 m, trong có chứa tượng của Intef VII. Bên cạnh là hai cột đá lớn ghi tên của vị hoàng đế này. Đáng tiếc, kim tự tháp đã bị phá huỷ, còn hai cột đá thì chìm xuống sông Nil vào năm 1881 khi người ta vận chuyển chúng đến Cairo bằng tàu thuỷ.

Tuy nhiên, theo Daniel Polz, người dẫn đầu nhóm khảo cổ, đây vẫn chưa phải hầm mộ chính. "Từ chỗ này xuất hiện một đường ngầm thứ hai, nằm sâu hơn nữa dưới lòng đất. Có thể chúng tôi sẽ tìm thấy mộ chính của Intef VII ở cuối đường ngầm", Polz nói. Hiện nhóm khảo cổ đang chờ hoàn tất các thủ tục để có thể khai quật nốt đường ngầm này vào tháng 10 tới.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-ho.../pyramide1.jpg
Khu vực tìm thấy hầm mộ (hình vẽ là chiếc kim tự tháp cao 13 m đã bị phá huỷ).

Trong cuộc họp báo hôm qua (29/6) ở Cairo, Polz cho biết, ông không hy vọng sẽ tìm thấy xác ướp của Intef VII. Theo ông, "xác ướp đã bị tan rã khi bọn đào mộ mở nắp quan tài vào năm 1827". Chiếc quan tài này hiện được lưu giữ tại Bảo tàng Anh ở London.

Intef VII là một trong những vị hoàng đế cuối cùng thuộc thời đại các Pharaon 17. Lúc mới lên ngôi, ông lấy hiệu là Nub-Cheper-Re, nghĩa là Hào quang là hiện hữu của Thần Re (Re là thần mặt trời, vị thần được tôn sùng nhất ở Ai Cập cổ đại). Đến nay người ta vẫn chưa biết gì về cái chết của ông cũng như nguyên nhân của những thay đổi tôn giáo sau đó ở Ai Cập. "Chúng tôi hy vọng những vật dụng tìm được trong hầm mộ sẽ giải đáp được nhiều bí ẩn về thời đại các Pharaon, trong đó có một số tập tục tín ngưỡng và quan niệm tôn giáo", Polz nói.

Hạn hán đã làm tiêu vong nền văn minh Ai Cập cổ đại

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-ho...2E05/samac.jpg
Fekri dựng lại bằng tranh những gì đã xảy ra.

Trên ngôi mộ ít tiếng tăm của pharaon Ankhtifi, người cai trị vùng phía nam Ai Cập, người ta đọc thấy dòng chữ: “Tất cả giới quan quyền ở Ai Cập đói đến độ phải ăn thịt con cái của họ”. Có gì bí hiểm ở đây?

Các pharaon Ai Cập từng xây dựng những công trình đồ sộ nhất trong thế giới cổ đại, các kim tự tháp tại Giza. Nhưng sau gần một nghìn năm ổn định, giới quyền lực đầu não tan rã, vương quốc nhanh chóng đi vào hỗn loạn trong vòng hơn 100 năm. Và cho tới cách đây 4.200 năm, nền văn minh vĩ đại đầu tiên ở Ai Cập đã hoàn toàn sụp đổ. Điều gì đã xảy ra và vì sao?

Giáo sư Fekri Hassan, từ Đại học London, Anh, đã kỳ công làm sáng tỏ bí mật này.

Fekri bắt đầu bằng việc nghiên cứu những ghi chép tỷ mỷ từ thế kỷ thứ 7 về các trận lụt của sông Nile, con sông có vai trò trung tâm trong đời sống của người dân vùng này. Ông nhận thấy nhiều trận lụt với quy mô khác nhau đã diễn ra, trở thành nguồn cấp nước sống còn cho tưới tiêu trong vùng. Nhưng ông không có số liệu nào của năm 2.200 trước Công nguyên.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-ho...2E05/aicap.jpg
Sau một nghìn năm thịnh trị, giới quyền lực đầu não bắt đầu tan rã.

Trong khi đó, ở nước láng giềng Israel, người ta tìm thấy tại một hang đá dấu vết của đợt biến đổi khí hậu lớn nhất trong 5.000 năm: Trận hạn hán nặng đúng vào năm 2.200 trước Công nguyên đã làm suy giảm 20% lượng mưa. Vì Israel và Ai Cập nằm trong các hệ thống thời tiết khác nhau, Fekri tiếp tục tìm kiếm những bằng chứng khí hậu khác.

Sau cùng, đã có thêm một dấu vết mới. Nhà địa chất học Gerard Bond, Đại học Columbia, Mỹ, phát hiện ra rằng châu Âu đã từng trải qua các thời kỳ cực lạnh - thời kỳ băng hà, lặp lại sau mỗi 1.500 năm và kéo dài trong 200 năm. Một thời kỳ cực lạnh như thế diễn ra đúng vào năm 2.200 trước Công nguyên. Người ta cũng tìm thấy dấu vết của đợt biến đổi khí hậu rất lớn ở thời điểm này trên khắp các vùng còn lại của thế giới, từ Indonesia tới Địa Trung Hải, từ Greenland tới Bắc Mỹ.

Không nghi ngờ gì nữa, đợt biến đổi khí hậu nghiêm trọng đã gây ra cái chết hàng loạt của loài người cách đây 4.200 năm. Còn với Ai Cập, hạn hán đã hành hạ vùng đất này dai dẳng, cuối cùng quật ngã một trong những nền văn minh rực rỡ nhất của loài người. Fekri đã chứng minh được rằng những gì viết lại trên ngôi mộ của Ankhtifi là hoàn toàn đúng sự thật. Thiên nhiên đã đẩy con người đến bước đường cùng.

Tượng của Ramses II sẽ chìm trong bóng tối?

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-ho...B326A/hanh.jpg
Tượng Ramses II tại chính điện ngôi đền.

Quanh năm, chính điện của ngôi đền tại Abu Simbel, Ai Cập, ẩn mình trong bóng đêm. Chỉ hai ngày, sinh nhật (22/2) và ngày đăng quang (22/10) của vua Ramses II là có tia sáng mặt trời lọt vào. Việc tính toán công phu để ánh nắng chỉ lọt vào đúng hai ngày trong năm là kỳ công có một không hai. Tuy nhiên, khu đền này sẽ phải di dời, nhường chỗ cho một kế hoạch xây đập.

Nằm giữa tượng thần mặt trời Amon-Re bên trái và ReHarkhti bên phải, tượng Ramses II nằm tại chính điện của ngôi đền tại Abu Simbel đón ánh nắng hai lần mỗi năm trong suốt 3.200 năm qua. Với trợ giúp của UNESCO, lần di chuyển này sẽ giúp khu đền Abu Simbel có thể nguyên vẹn, nhưng cảnh tượng lộng lẫy khi ánh sáng lọt vào bên trong hai ngày mỗi năm sẽ không còn nữa.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-ho...6A/ngoiden.jpg
Đền Abu Simbel với 4 bức tượng Ramses khổng lồ bên ngoài.

Vua Ramses II trị vì Ai Cập 66 năm từ 1270 đến 1213 trước Công nguyên (khoảng 50 năm sau cái chết của Vua Tutankhamen), đã để lại trong sử sách những cuộc giao tranh long trời lở đất với người Hittites và người Xiri. Mừng chiến công, Ramses II cho dựng hàng loạt tượng đài dọc sông Nile, trong đó có ngôi đền dành cho phụ thân Seti I tại Luxor. Ngôi đền chính tại Abu Simbel được dựng nhằm tôn vinh hai vị thần mặt trời, khắc từ vách đá với 4 tượng Ramses khổng lồ (cao 22 m) bên ngoài. Trong đền là ba sảnh đường kéo dài 56 m sâu vào lòng núi. Hình ảnh cuộc đời và chiến công của Ramses II được trang trí quanh tường.

Không phải các Pharaon đã tìm ra nghệ thuật ướp xác!

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-ho...5DD/xacuop.jpg
Xác ướp Pharaon petamelophis - sử dụng nghệ thuật của các nông dân Ai Cập?

Nhà khoa học Australia, Jana Janes, sau nhiều năm nghiên cứu văn hoá Ai Cập, đã đưa ra kết luận: Không phải các pharaon hay tu sĩ, mà chính những nông dân đã tìm ra nghệ thuật ướp xác.

Mặt khác, tục lệ này xuất hiện cách đây khoảng 5.600 năm, chứ không phải 4.600 năm như người ta vẫn tưởng.

Khi nghiên cứu những mảnh trang phục tìm thấy trong các ngôi mộ của dân nghèo Ai Cập cổ đại, Janes tình cờ phát hiện có một số mảnh được kết lại từ hàng trăm lớp vải. Tất cả đều được tẩm hắc ín để ngăn cản sự xâm nhập của không khí và hơi ẩm. Chúng được xếp theo thứ tự nhất định, lớp mịn ở phía trong, lớp thô ở phía ngoài. "Những lớp vải bọc quanh xác ướp của các Pharaon sau này cũng được xử lý tương tự. Điều đó cho thấy, chính dân nghèo ở lưu vực sông Nile là những người đầu tiên thực hành ướp xác. Sau đó, các Pharaon đã đưa nghệ thật này lên đỉnh cao, đồng thời cấm dân thường không được ướp xác nữa", Janes nói.

Cũng tương tự, trong một hầm mộ gồm 3 phụ nữ thường dân ở gần Theben, Jana tìm thấy các mảnh vải tẩm hắc ín, bọc quanh đầu và tay xác chết. Sau khi xét nghiệm, các nhà khoa học khẳng định, những phụ nữ này sống vào khoảng 3.600 năm trước Công nguyên. "Có lẽ thời ấy tục lệ dùng vải tẩm hắc ín để giữ xác người chết đã khá phổ biến ở khu vực này", Jana nói.

Nếu các kết luận của Jana là đúng, người ta sẽ phải viết lại lịch sử xác ướp Ai Cập. Các sách giáo khoa hiện nay đều nói rằng nghệ thuật ướp xác xuất hiện từ cách đây 4.600 năm, do giới quý tộc tìm ra và chỉ giới này mới biết thực hành nghệ thuật này.

Dấu ấn của Hoàng đế Cheops trên bức tượng nhân sư

Lần đầu tiên các nhà khảo cổ tìm được bằng chứng cho thấy Cheops, vị Pharaon nổi tiếng đã xây dựng kim tự tháp Giza, được dân Ai Cập tôn làm thánh. Trên một bức tượng nhân sư thuộc thời đại sau Cheops gần 2.000 năm, người ta mới tìm thấy tên của vị Pharaon này.

Nhóm khoa học Nhật Bản đã khai quật một hầm đá, rất giống với các hầm mộ Pharaon ở Sakkara, gần Cairo (Ai Cập). Hầm này được xây dựng vào triều đại các Pharaon 26 (664-525 trước Công nguyên). Trong hầm mộ có một tượng nhân sư lớn, đặt trên bệ đá, giữa hai chân của một con sư tử bằng đá khổng lồ. Trên đầu con nhân sư có ghi: Khufu (tên của Cheops bằng tiếng Ai Cập cổ, vị hoàng đế thứ hai của triều đại các Pharaon thứ 4, có lẽ đã ngự trị Ai Cập từ 2551-2528 trước Công nguyên).

Xung quanh còn có khoảng 14 pho tượng khác, dường như là những hộ vệ của Cheops. Nhân sư là con vật huyền thoại của Ai Cập, tượng trưng cho thần linh.Vì vậy, "nhân sư mang tên Cheops trong một hầm mộ là bằng chứng quan trọng, chứng tỏ ở triều đại thứ 26, Cheops đã chính thức được thờ cúng như một vị thánh", ông Nozonu Kawai, trưởng nhóm nghiên cứu giải thích.

Trước đó, người ta mới chỉ tìm thấy một số dấu ấn về Cheops trong hầm mộ của một tu sĩ, gần kim tự tháp Giza. Tu sĩ này được mệnh danh là người chịu trách nhiệm về việc thờ cúng Cheops. Tuy nhiên, chưa hề có một bức tượng hay một dấu tích gì về vị hoàng đế huyền thoại này. Có lẽ vì vậy mà đến nay, ngoài chiếc kim tự tháp lớn nhất Ai Cập do con trai ông - Pharaon Chefren - xây cho ông sau đó, người ta hầu như không biết gì về cuộc đời của Cheops.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-ho...569/nhanxu.jpg
Tượng nhân sư khổng lồ ở Giza.

Vài số liệu về kim tự tháp Cheops:

Đáy hình vuông, mỗi cạnh dài 230,38 m.
Chiều cao ban đầu 146,5 m (nay còn 137,5 m).
Khối lượng 6,5 triệu tấn, tương đương với 2,5 triệu phiến đá ghép lại.
Toàn bộ diện tích khu mộ: 5,3 ha.
Bốn góc của kim tự tháp chỉ đúng theo các hướng: đông, tây, nam, bắc

Danh thiếp cổ nhất thế giới

Các ký tự tìm thấy trên một phiến đá ở nam Ai Cập và mới được giải mã đã buộc các nhà khảo cổ phải xem lại lý thuyết trước đây về thời gian và địa điểm xuất hiện bảng chữ cái đầu tiên của loài người. Theo đó, nó có thể ra đời sớm hơn 2 thế kỷ so với tính toán trước đây và nhiều khả năng bắt nguồn từ Ai Cập chứ không phải từ Israel, Syria hay Liban.

Phiến đá này được John Darnell, một chuyên gia về Ai Cập của Đại học Yale tìm thấy năm 1998 và nhóm các nhà nghiên cứu khác tìm cách giải mã trong suốt ba năm. Kết quả cho thấy niên đại của nó vào khoảng năm 1900 trước Công nguyên. Nội dung của văn tự bao gồm tên một lữ khách, tước vị của người đó và một lời cầu nguyện cho một vị thần ở địa phương. Rất có thể đây là tấm thiệp giao dịch cổ nhất thế giới.

11 xác ướp Ai Cập trong một hầm mộ

Các nhà khoa học Ai Cập mới tìm thấy xác ướp của một cặp vợ chồng quý tộc cùng 9 thân nhân khác, khi khai quật một hầm mộ ở Al Charga. Theo niên đại ghi trên các quan tài, tất cả 11 người đều chết vào năm 30 trước Công nguyên, thời đế quốc La Mã ngự trị.

Hầm mộ gồm có hai ngăn ở phía đông và phía bắc, nhưng ngăn phía bắc trống không (do xác ướp bị cướp?). Ngăn phía nam có 2 quan tài bằng đá, trạm trổ rất tỷ mỷ, chứa xác ướp của một cặp vợ chồng. Hai người này đeo mặt nạ và quấn giáp che ngực bằng giấy cói tẩm nhựa thông. Toàn thân được bọc bởi bông như các xác ướp Ai Cập khác.

Theo tờ nhật báo Al Achbar ở Cairo, các dòng chữ trên quan tài người đàn ông có nghĩa là: "Người phân phát tặng phẩm của các thánh thần". Rất có thể, đây là một lãnh chúa rất có thế lực thời bấy giờ.

Bên cạnh quan tài của cặp vợ chồng là 9 xác ướp khác. Ngoài ra, trong hầm mộ còn có một bức tượng thần Osiris cao 64 cm, đặt giữa 5 bức tượng nhỏ của thần Horus. Dưới chân tượng Osiris có một phiến đá vuông, vẽ địa hình của hầm mộ.

Tìm thấy hầm mộ một bác sĩ hoàng gia Ai Cập

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-ho...2B1/8.10.4.jpg
Phiến đá ghi lời cầu nguyện cho bệnh nhân.

Hầm mộ 4.000 năm tuổi này nằm ở Bắc Sakkara (Ai Cập). Bên trong có nhiều vật dụng và những ghi chép của một bác sĩ hoàng gia, thuộc thời đại các Pharaon thứ 6. Đây là những bằng chứng rất quý báu về cuộc sống và phương thức hành nghề của một bác sĩ thời đó.

Ngay ở cửa hầm mộ, nhóm khoa học Zahi Hawas đã tìm thấy một chiếc bàn tròn mặt đá hoa cương, trên đó có ghi phương thuốc và những lời cầu nguyện cho một bệnh nhân có tên là Qau. Có lẽ người này là một thành viên của hoàng gia Ai Cập cổ đại.

Trên bức tường phía bắc của hầm mộ có vẽ một cánh cửa rộng mở, dường như để linh hồn người chết bay lên với thần mặt trời Re. Phía dưới là những dòng chữ dày đặc, diễn tả các nguyên tắc đạo đức trong việc trị bệnh của vị bác sĩ này.

Xung quanh chiếc bàn đá, nhóm khoa học còn tìm thấy nhiều dụng cụ y học, như chày và cối làm bằng gỗ sồi (dùng để giã dược thảo?). Ngoài ra, phía nam hầm mộ còn có một chiếc đèn dầu thực vật đặt giữa 22 bức tượng đồng, có lẽ dùng để đuổi ma quỷ hoặc cầu hồn cho người bệnh.

Bí mật của xác ướp

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-ho...B09/xacuop.jpg
Xác ướp trưng bày trong bảo tàng Cairo, Ai Cập.

Người Ai Cập cổ đại đã sử dụng hỗn hợp các chất chiết rút từ thực vật và động vật để ướp thi hài. Nghiên cứu mới nhất của các nhà khoa học cho thấy dấu vết của nhiều loại vật liệu chưa hề được công bố, trong đó có mỡ động vật, dầu thực vật, sáp ong và nhựa thông.

Nghiên cứu do hai nhà hoá học tại Đại học Bristol, Anh, thực hiện trên 13 thi thể được ướp tại các thời điểm khác nhau trong 2.300 năm lịch sử Ai Cập, từ triều đại Ai Cập thứ 12 (năm 1985 trước Công nguyên) tới thời kỳ La Mã cổ đại (năm 30 trước Công nguyên).

Theo họ, dường như những người ướp xác cổ đại đã trộn lẫn các thành phần rẻ tiền và dễ kiếm với các loại dầu của cây bách xù và tuyết tùng nhập từ Trung Đông. Thời gian qua đi, công thức ướp xác được thay đổi nhằm lựa chọn những chất kháng khuẩn tốt nhất. Trong số đó có những chất tự nhiên chưa hề được công bố trước đây. “Sự có mặt của dầu thực vật (và do đó cần sử dụng ít mỡ động vật hơn) cho thấy chúng là thành phần chủ yếu của quá trình ướp xác”, hai nhà nghiên cứu là Tiến sĩ Richard Evershed và Tiến sĩ Stephen Buckley, cho hay.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-ho...mummy1_160.jpg
Không nên ngửi các chất thơm trong xác ướp.

Nghệ thuật ướp xác rất hưng thịnh trong thời kỳ của người Ai Cập cổ đại, vì họ tin rằng không ai có thể đi sang thế giới bên kia nếu linh hồn không quay lại được cơ thể. Do đó, cơ thể người chết phải được bảo vệ khỏi sự thối rữa và được giữ trong hình hài có thể nhận ra.

Sau nhiều thế kỷ thí nghiệm, những người ướp xác đã học được cách bỏ đi các nội tạng dễ bị phân huỷ và đưa vào cơ thể những chất như muối, nhựa thông, dầu tuyết tùng, chất gôm, mật ong và nhựa đường, có đặc tính làm khô và kháng khuẩn. Trong quá trình ướp, những chất này ở thể lỏng và rồi hoá rắn dần dần theo thời gian, ngăn cản hơi nước xâm nhập. Sáp ong chỉ xuất hiện trong những xác ướp ở thời kỳ về sau, có lẽ từ khi con người tìm ra đặc tính kháng khuẩn của nó.

Thời trang và chi phí có lẽ cũng đã ảnh hưởng phần nào đến việc chọn vật liệu ướp xác. Sarah Wissemen thuộc Đại học Illinois, Mỹ, cho hay: “Những người Ai Cập giàu có đã cân nhắc đến các chất ướp đắt tiền để gây ấn tượng cho gia đình và bè bạn. Điều này cũng tương tự như con người ngày nay chọn các loại gỗ nhập ngoại và các đồ trang trí kim loại cho quan tài của người thân”. Như thế, sự cầu kỳ và tinh tế của các ngôi mộ cổ và xác ướp còn phụ thuộc vào túi tiền của gia đình họ.

Lời nguyền - Truyền thuyết hay điều có thật đã được mã hoá

Liệu những cái chết bí ẩn xung quanh kim tự tháp có liên quan đến lời nguyền.
Vào thế kỷ 17 và 18, những hầm mộ đầu tiên của các Pharaon bị khai quật. Từ đó, câu chuyện có thật về lời nguyền đã hơn một lần vượt khỏi các kim tự tháp, vang lên điều răn đe khủng khiếp. Người ta nhớ đến vụ cả nước Anh run lên vì cái nắp quách được tìm thấy vào năm 1860, thuộc sở hữu của Viện Bảo tàng Hoàng gia Anh.

Cái nắp đó lấy lên từ phần mộ của một nữ tu sĩ thời xưa. Khi về Anh quốc, vật phẩm lạ kia đã gieo rắc tai họa cho tất cả những người tiếp xúc với nó. Người chủ sở hữu đầu tiên là ông Douglas Murray. Ông này bị mất hẳn một cánh tay ngay sau khi mua cái nắp bởi một viên đạn phát nổ từ chính khẩu súng của mình. Ít lâu sau, người thứ hai nếm trải sự trừng phạt là một nhà báo ở London. Cô mượn cái nắp về nhà để… xem. Ít ngày sau, mẹ cô đột ngột qua đời, rồi lời hứa hôn bị tan vỡ và cô bị mắc một chứng bệnh nan y bí hiểm, y học thời đó bó tay.

Nhưng sự trừng phạt vẫn tiếp tục khi ông Murray “cung tiến” cái nắp quỷ quái nọ cho Viện Bảo tàng. Một nhà khoa học về Ai Cập, khi đang xem xét những dòng chữ cổ in trên nắp, bỗng lăn ra chết bất ngờ. Nạn nhân tiếp theo là một nhà nhiếp ảnh. Ông này đột tử sau khi chụp được tấm ảnh làm rõ nét gian ác của khuôn mặt vẽ phía ngoài nắp (mà ai cũng cho là gương mặt hiền lành, khả ái)…

Tin đồn về sự ghê gớm của cái nắp quách lan nhanh đến nỗi vào thập niên 1930, đồ cúng lễ từ khắp hành tinh tới tấp gửi về Viện bảo tàng Hoàng gia Anh, đặc biệt là các vòng hoa quanh nắp luôn tươi mới. Nhưng nhiều cái chết kỳ lạ và đột ngột vẫn liên tiếp diễn ra ở các điểm khai quật khảo cổ ở Ai Cập và những nơi khác trên thế giới.

Lời nguyền không chỉ có từ các đồ vật ở mộ phần các Pharaon. Những vị chủ nhân khác cũng có khả năng “tẩm” lời nguyền độc địa vào cái mà họ cảm thấy cần giữ gìn. Thurston Hopkins ghi lại câu chuyện như sau:

Vào thời Nữ hoàng Victoria, tên sát nhân William Corder đã giết chết tình nhân của hắn tại Polsted (nước Anh) vào khoảng tháng 5/1827. Hắn bị hành hình. 50 năm sau, phần thi thể của tên sát nhân được vị bác sĩ có tên Kilmer cất giữ. Ông là một nhà khoa học có quan điểm rõ ràng đối với hiện tượng kỳ bí. Vị bác sĩ đã tách chiếc sọ của tên giết người, đánh bóng nó và bày “làm cảnh” ở phòng làm việc. Thế rồi điều kỳ lạ xảy ra. Vị bác sĩ và cả cô hầu đều cùng nhìn thấy lúc mơ hồ, lúc rất rõ kẻ lạ mặt đứng trong phòng, vận y phục thời Victoria. Riêng bác sĩ Kilmer còn nghe rõ cả tiếng lẩm bẩm và hơi thở phì phò. Nhiều lần nửa đêm thức giấc, bác sĩ nghe nhiều tiếng động bất bình thường ở căn phòng chứa cái sọ. Một đêm, cơn gió lạnh từ đâu thốc tới, giữa lúc Kilmer bước vào phòng, cái giá đặt sọ rơi vỡ tung, còn sọ tên sát nhân tự dịch chuyển sang vị trí khác và ông thấy nó như cười nhăn nhở (?). Kilmer đã kiểm soát nhà cửa nhưng tịnh không thấy dấu hiệu nào của người lạ hiện diện bên trong. Vị bác sĩ, nhà khoa học, thật sự thảng thốt. Ông đem chiếc sọ Corder trả lại cho cha Thurston Hopkins, ông này đem các thứ ấy chôn cất ở nghĩa địa. Từ đó trở đi, hiện tượng kỳ lạ trong gia thất bác sĩ Kilmer cũng biến mất.

Chuyện chiếc áo khoác của Nhà hát Công tước York gây ra nỗi khiếp sợ đến lạnh người. Vào năm 1948, Thora Hird, nữ diễn viên hài kịch nổi tiếng đã mặc chiếc áo đó khi trình diễn một vở kịch. Cô kinh hãi khi thấy chiếc áo cứ ngày càng thít chặt vào mình. Tất cả đồng nghiệp của cô cũng gặp nỗi sợ tương tự khi khoác chiếc áo này lên người...

Phải chăng lời nguyền đã bao phủ lên tai họa trong các câu chuyện trên, hay tai họa có nguyên do từ nỗi khiếp sợ ám ảnh. Câu hỏi vẫn lơ lửng khi người ta ngày càng tìm thấy nhiều bằng chứng kỳ bí ở những vật hiếm hoi, đắt tiền hơn. Viên kim cương “Hy vọng” là điển hình của chuỗi giai thoại theo mô típ ấy: Mở đầu là thảm họa của vị chủ nhân thứ nhất: mất cả người lẫn của. Sau đó tai ương giáng xuống hoàng hậu Marie Antoinette, cũng từ việc sở hữu “Hy vọng”. Tiếp đến, nó liên tiếp reo rắc những vụ tự sát, khuynh gia bại sản cho một loạt những người khác, trong đó có một vị vua Hồi giáo mất ngôi.

Đi tìm lời giải cho truyền thuyết có thật về lời nguyền, nhiều nhà khoa học đồng tình với ý kiến cho rằng nguyên nhân của những cái chết và cả loạt tai họa bí ẩn trên là do một loại vi khuẩn “chưa biết đến” đang nằm yên trong hầm mộ, tích tụ ngày một nhiều trong các đồ vật. Khi hầm mộ được khai quật, các “quái vật” nhỏ li ti giải phóng khỏi chổ ẩn náu, chúng liền chứng tỏ ngay sức mạnh tàn phá.

Nhưng vẫn còn nhiều điều bí ẩn chưa biết đến, và liệu lời giải thích bằng loại “vi khuẩn chưa biết đến" này có đủ sức chinh phục những người còn tin vào sự hiện hữu mang vóc dáng thêu dệt của lời nguyền

Tìm thấy ngôi mộ 2.500 tuổi của một người thợ cung đình Ai Cập

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-ho...64/19.11.2.jpg
5 bức tượng nhỏ tìm thấy trong hầm mộ của người thợ cung đình.

Giữa khu phố buôn bán của thủ đô Cairo, các nhà khảo cổ Ai Cập đã tìm thấy một hầm mộ bằng đá nằm sâu 3 mét dưới lòng đất. Đây có thể là mộ của một người thợ xây dựng cung điện cho các Pharaon đời thứ 26 (664-525 trước Công nguyên).

"Đây quả là một khám phá rất ly kỳ!", ông Zahi Hawass, Giám đốc khu di tích thuộc địa phận kim tự tháp Giza, nói hôm qua (18/11). Hầm mộ gồm 3 ngăn, cùng chung một mái vòm. Có lẽ đây là nơi chôn cất các thành viên của một gia đình.

Những câu đề tặng ghi trên mộ cho thấy, đây là nơi an nghỉ của một người thợ đã từng xây dựng hoàng cung cho các Pharaon. Ở ngăn thứ nhất, người ta tìm thấy 5 bức tượng thuộc niên đại các Pharaon thứ 26, cách đây trên 2.500 năm. Hiện nhóm khảo cổ đang đào bới sâu vào bên trong, nhằm tìm kiếm các bí mật khác.

Hồi đầu tháng này, các nhà khảo cổ đã tìm thấy hầm mộ của một bác sĩ cung đình, có niên đại hơn 4.000 năm.

Chân dung mình người đầu thú xuất hiện cách đây 32.000 năm

Quỷ đầu trâu, nửa người nửa dê hay ma sói của Hollywood, thậm chí các vị thần đầu thú của Ai Cập đều chỉ là những hình tượng sinh sau đẻ muộn trong loại hình nghệ thuật này, nếu so với những bức họa mình người đầu thú khắc trên xương và vẽ trên đá hơn 10.000 năm trước đây.

Theo nghiên cứu mới nhất của chuyên gia về nghệ thuật đá Paul Tacon, thuộc Bảo tàng Sydney, Australia, những bức họa về các nhân vật thần thoại lai người-thú đã có từ rất xa xưa, ở thời kỳ bình minh của loài người, khi mà người hiện đại thực sự đầu tiên chập chững bước trên trái đất.

Tacon đã tìm thấy ở Australia và Nam Phi hàng chục bức họa người-thú trên đá có tuổi hơn 10.000 năm. Một số bức có thể còn cổ hơn nữa. Trong số đó, lâu đời nhất là bức tượng nhỏ về một người lưỡng tính đầu mèo, nguồn gốc từ Đức, có tuổi khoảng 32.000 năm.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-ho...B693D/hinh.jpg
Bức họa về người-linh dương.

Cùng với Christopher Chippindale (ở Bảo tàng Khảo cổ học và Nhân loại học của Đại học Cambridge, Anh), Tacon đã thực hiện cuộc khảo sát quy mô toàn cầu đầu tiên với độ chính xác cao về các bức ảnh mình người đầu thú tiền sử. Gần 5.000 mẫu vật, phần lớn ở bắc Australia, châu Âu và Nam Phi đã được ghi lại tần số xuất hiện, phân loại chân dung và định tuổi. Các nhà nghiên cứu cũng đánh giá phong cách nghệ thuật, nội dung, cũng như chủ đề của từng bức họa.

Tacon và Chippindale cho biết niềm tin vào người đầu thú đã phổ biến từ rất xa xưa, và sự sùng kính, ngưỡng mộ với các hình tượng huyền thoại này, chẳng hạn như với người sói, không còn là mới mẻ. Vào thời kỳ đó, khi thiên nhiên chi phối con người, tổ tiên của chúng ta bị choáng ngợp trước những hiện tượng siêu nhiên, họ đã tưởng tượng ra các vị thần kỳ quái, tồn tại giữa thế giới thực và thần linh, mong giải toả phần nào những bí ẩn này.

Tuy nhiên, theo ông Sven Ouzman của Bảo tàng Quốc gia Nam Phi, vì có quá nhiều khó khăn trong việc định tuổi cho các họa phẩm này, nên ông nghi ngờ về tính xác thực của ý kiến cho rằng những bức họa mình người đầu thú trên đá là những bức chân dung đầu tiên của trường phái nghệ thuật này.

Đi tìm sự thật về 'xác ướp Ramsses I'

Một thi thể 3.000 tuổi gần như nguyên vẹn, với bộ răng đầy đủ và khuôn mặt rõ nét, hai cánh tay vắt chéo qua ngực. Đó có phải là xác ướp mất tích từ lâu của pharaon Ramsses I, người sáng lập triều đại Ai Cập danh tiếng đã sản sinh ra Seti I và Ramsses II? Một nhà khoa học Mỹ hy vọng câu trả lời nằm trong chiếc răng lỏng lẻo của thi hài.

Doug Wallace, Đại học Emory, bang Atlanta (Mỹ), đang triển khai một quy trình phân tích mà ông hy vọng sẽ tách được ADN của nhiễm sắc thể giới tính Y (chỉ truyền theo đường từ bố sang con trai) từ tủy của chiếc răng này, sau đó so sánh nó với mẫu ADN ở các xác ướp hoàng gia khác trong dòng họ Ramsses (đặt tại bảo tàng Cairo, Ai Cập).

Quy trình của Wallace bao gồm việc tách ngà răng khỏi lớp men răng, tán nó thành bột và trích ra ADN. “Chúng tôi đã lấy được ADN từ răng xác ướp. Vấn đề bây giờ là lắp ghép nên nhiễm sắc thể Y từ nguyên liệu đó”, Wallace nói. Nếu được xác định đúng là Ramsses I, xác ướp (hiện nằm trong bảo tàng Carlos, bang Atlanta) sẽ được gửi trả lại Ai Cập, về đúng vị trí giữa các pharaon khác.

Trước đó, cũng tại Đại học Emory, người ta đã nghiên cứu xác ướp này bằng phương pháp chụp cắt lớp.

Ba chìm bảy nổi

Xác ướp lưu lạc đến Atlanta vào năm 1999, sau 140 năm "ở ẩn" tại bảo tàng Niagara Falls ở Ontaria, Canada. Vào đầu những năm 1860, một bác sĩ người Canada đã gửi thi thể này đến cho bảo tàng, trong số những đồ vật được buôn lậu từ Ai Cập. Khoảng thời gian đó trùng với thời điểm mà một hầm mộ chứa các xác ướp hoàng gia tại Deir el- Bahri, gần Thung lũng Các pharaon, bị cướp phá. Cũng tại hầm mộ này, hài cốt của Ramsses I đã biến mất.

Mãi cho đến những năm 1980, một chuyên gia Ai Cập học người Đức, ông Arne Eggebrecht, mới lần đầu tiên giả thuyết rằng đây có thể là vị hoàng đế Ramsses I đã mất tích từ lâu.

Bằng chứng hoàng tộc

Bên trong xác ướp được đổ đầy nhựa thông, ngoài quấn vải lanh, không có áo quan hay đồ tùy táng đi cùng. Tuy nhiên, các bằng chứng gián tiếp cho thấy đó là một vị vua, vì thi hài được ướp rất cẩn thận và tỉ mỉ, với lễ nghi thường chỉ dành cho hoàng tộc.

Cánh tay phải đặt bắt chéo trên cánh tay trái, một nghi thức dành cho các pharaon thời đó. Tay trái trông như đang nắm chặt một vật, có thể là vương trượng. Mặt khác, phân tích tuổi bằng phương pháp carbon cho thấy xác ướp có từ thời Ramsses I, người đã lên ngôi vào năm 1293 trước Công nguyên và ở vị trí quyền lực này trong hai năm sau đó. Điều hấp dẫn nhất là nét mặt của thi hài rất giống với các xác ướp khác của dòng họ Ramsses, trong đó có người cháu nội Ramsses II, một chiến binh và là nhà xây dựng vĩ đại.

Bảo tàng Carlos đã bỏ ra 2 triệu USD mua 9 xác ướp, 10 áo quan và khoảng 100 đồ tùy táng đi cùng, đưa chúng ra triển lãm. Tuy nhiên, xác ướp được coi là Ramsses I vẫn bị cách ly cho đến khi các xét nghiệm về răng hoàn tất.

Anh: Hai xác ướp Ai Cập trong một quán McDonald's

Việc khai quật được tiến hành khi sử gia John Harper (Anh), nghe đồn rằng mục sư William McGregor đã chôn một báu vật dưới nền của quán ăn này vào những năm 30 của thế kỷ 20. Ngoài hai xác ướp trên, các nhà khảo cổ còn tìm thấy hai xác nữa ở thành phố Staffordshire.

Những năm 1930, mục sư William McGregor đã cho xây dựng ở Tamworth (Anh) một bảo tàng để cất giữ những tác phẩm nghệ thuật mà ông thu thập được. Nhiều hiện vật có giá trị sau đó đã biến mất, còn khu vực này thì trở thành quán McDonald's ngày nay.

Ông Harper, Chủ tịch Hiệp hội từ thiện Tamworth, cho biết, ông được nghe kể rằng khi người ta xây nhà bảo tàng, mục sư McGregor có hỏi một thợ xây về việc chôn hai xác ướp.

Một nữ phát ngôn viên của McDonald's nói: "Đây là việc chúng tôi không ngờ đến, nhưng rất ấn tượng".