Solar System

[hell]

Một vài bức ảnh về Hệ Mặt Trời của chúng ta :clap: :clap: :clap:

(Tiếc là dung lượng ko cho được file ảnh lớn nên xem hơi bé 1 chút :d )

frostyheart: Dung lượng post ảnh to tùy ý, các bạn bấm vào ảnh để xem ảnh to theo đúng kích thước.

[hell]

Từ Mặt Trời ra ngoài : Sun, Mercury, Venus, Earth, Mars, Jupiter, Saturn, Uranus, Neptune, Pluto

Tiếng Việt: Mặt Trời, Thủy Tinh, Kim Tinh, Trái Đất, Hỏa Tinh, Mộc Tinh, Thổ Tinh, Thiên Vương Tinh, Hải Vương Tinh, Diêm Vương Tinh

Còn một hành tinh thứ 10 mới được khám phá ra nhưng chưa được công nhận rộng rãi, tên của nó là Xena

[letienminh]

hay lắm
bác hell kể ra cũng có trình đấy
nếu muốn em có thể post vài cái cho mọi người thưởng ngoạn
chúc vui

[thienthanaoden]

http://www.wodaski.com/wodaski/images/sun%20RGB%20from%20extreme%20ultraviolet.jpg
Hình MT của chúng ta chính hiệu đấy ! Nhìn hay nhỉ ?
Nhưng mờ hum nay em ko mang sách ra đây , thui để khi nào nhớ mang nó ra wan' net theo thì sẽ đưa thêm thông tin về nó vậy !!

[thienthanaoden]

http://www.vt-2004.org/mt-2003/mt-2003-sun-chromo-normal.jpg
Nhật thực toàn phần : theo ghi chép thì chỉ xảy ra 2 lần / năm , khi Mặt trời , Mặt trăng và Trái đất thẳng hàng nhau , và Mặt trăng ở giữa Mặt trời và trái đất !!
Nguyệt thực toàn phần: cũng như nhật thực toàn phần , xảy ra theo ghi chép là 2 lần / năm , sau nhật thực toàn phần 2 tuần , khi này , TD lại ở giữa MT & Mt !
Chú thik : đây là toàn phần chứ ko phải 1 phần !

[thienthanaoden]

1-Thuỷ tinh:
Cách mặt trời 58 triệu km, có khối lượng bằng 0,05 khối lượng trái đất nhưng là hành tinh có khối lượng riêng lớn nhất trong hệ mặt trời. Thuỷ tinh quay quanh mặt trờihết 88 ngày và quay quanh trục hết 58 ngày đêm trái đất.
2-Kim tinh:
Cách mặt trời 108 triệu km, có khối lượng bằng 0,82 khối lượng trái đất và bán kính xích đạo bằng 0,95 bán kính xích đạo trái đất. Một năm sao Kim dài bằng 225 ngày đêm trái đất và một ngày của nó dài từ 20-24 ngày đêm trái đất.
3-Hoả tinh:
Cách mặt trời 228 triệu km. Sao Hoả có hai vệ tinh đều nhỏ hơn mặt trăng của trái đất. Khối lượng của nó bằng 0,12 khối lượng trái đất, nó tự quay quanh trục theo chu kì 24h37mn và quay quanh mặt trời hết 687 ngày đêm trái đất.
4-Mộc tinh:
Là hành tinh lớn nhất trong hệ mặt trời với bán kính xích đạo =11,3 lần của trái đất. Mộc tinh cách xa MT hơn TĐ 5,2 lần. Nó quay quanh MT 1 vòng hết 12 năm nhưng 1 ngày chỉ có 9h50mn.Sao Mộc có khối lượng = 2.5 lần tổng khối lượng các hành tinh khác trong hệ MT cộng lại !
5-Thổ tinh:
Cách MT 9,5 lần khoảng cách TĐ-MT, sao thổ là hành tinh lớn thứ 2 trong hệvớib bán kính xích bđạo lớn hơn trái đất 9,5 lầnvà khối lượng bằng 95 lần khối lượng trái đất.
Thổ tinh quay quanh MT hết 30 năm TĐ và 1 ngày đêm sao Thổ dài 10h
6-Thiên vương tinh:
Cách MT hơn TĐ 19,2 lần, có bán kính lớn gấp 4 lần bán kính TĐ , được phát hiện năm 1781 .Một nămsao Thiên vương tinh bằng 84 năm TĐ và một ngày dài 10h49mn. Một năm có 72 ngàn ngày đêm , là hành tinh duy nhất trong hệ MT có trục nằm ngang với mặt phẳng quỹ đạo các hành tinh.
7- Hải vương tinh:
được phát hiện vào năm 1846, cách xa MT hơn TĐ 30 lần, có kích thước tương đương sao thiên vương và khối lượng bằng 17,2 lần khối lượng TĐ. Một năm sao hải vương dài băng 165 năm TĐ và một ngày đêm ở đây dài 15h
8- Sao Diêm vương:
Cách MT ~ 6 tỉ km, được phát hiện vào năm 1930. Là hành tinh có quỹ đạo kì lạ nhất hệ MT , hình bầu dục dẹt .Sao DV tự quay quanh trục hết 6 ngày đêm TĐ và một năm dài bằng 247 năm TĐ. Bán kính hành tinh này là 1140 km, có tỷ trong bằng 2. Diêm vương tinh được bao phủ bởi một lớp vật chất nănmg hơn nước đá, chủ yếu là methane trắng, ngoài ra còn có N2 và CO dưới dạng băng hà, trọng lực ở đây chỉ bằng 1/380 của TĐ.
Sao diêm vương có một vệ tinh duy nhất là Charon phát hiện năm 1978 , cách nó khoảng 19640km và có bán kính 590km.

[Quác]

Trong 1 năm có thể xảy ra 7 lần Nhật và Nguyệt thực nhưng nhật thực tòan phần thì rất hiếm, thường chỉ là nhật thực 1 phần thui và cũng ít người được quan sát. Tháng 10 năm vừa rồi có xảy ra hiện tượng nguyệt thực tòan phần nhưng đáng tiếc là chúng ta ko quan sát được.

Nhật thực chia làm 2 lọai: Nhật thực tòan phần, nhật thực 1 phần (hay còn gọi là nhật thực vành khuyên)

Nhật thực toàn phần xảy ra khi Mặt Trăng che kín tòan bộ Mặt Trời (đương nhiên là cả 3 thiên thể này đều thẳng hàng ), nhật thực 1 phần khi Mtrang chỉ che được 1 phần của Mặt Trời. Hiện tượng nhật thực xảy ra vào thời kỳ ko trăng hay con gọi la thời kỳ ngày huyền

Nguyệt thực thì ko đúng như Iloveducly nói đâu: hiện tượng này xảy ra khi Mat Trang đi vào bóng của Trai Dat va bị bóng của Trai đất che khúat, bản chất khác hẳn nhật thực. Và hơn nữa, nguyệt thực xảy ra vào những ngày trăng tròn. Hòan tòan trái ngược nhau đấy.

Nhung cung nhu Nhat thuc, nguyet thuc cung co 2 loai: nguyet thuc toan phan va nguyet thuc 1 phan.

(My computer was be an error, so I can't type by Vietnamesse )

These pics about The solar Eclipse (Nhat thuc)

[Quác]

here is the Lunar Eclipse (Nguyet thuc)

[thienthanaoden]

Phiền anh ( hay chị ) Quác thêm dấu vào bài viết hộ em và mọi người chút , khó đọc wa'!

Uhm ! Quác nhầm rồi ạ , ý IloveDucLyI là Nguyệt thực tpcũng như Nhật thực tp ở chỗ là mỗi năm xảy ra 2 lần , còn bên cành bài có chú thik là lúc đó TD ở giữa Mt và Mt mà !

Đây là hình ảnh Nhật thực và Nguyệt thực mô tả bằng hình vẽ ^^

http://www.acmecompany.com/stock_thumbnails/13743.eclipse_varieties.jpg

[thienthanaoden]

Hệ Mặt trời ( HMT ) là một tập hợp các thiên thể trong vũ trụ , bao gồm MT , các hành tinh cũng các vệ tinh của chúng , ngoài ra còn có các thiên thể trong vũ trụ như thiên thạch , sao chổi ...

Hiện tại , HMT có 9 hành tinh được chia thành 2 nhóm :
1, Nhóm hành tinh bên trong
Bao gồm Thủy tinh , Kim tinh , Trái đất , Hỏa tinh . CHúng là những hành tinh có khối lượng vừa phải , cấu tạo bởi các loại đá có thành phần chủ yếu là silicat , sắt , có tỉ trọng khá lớn , bề mặt rắn chắc , bầu khí quyển đặc hoặc rất loãng , có hành tinh có vệ tinh hoặc ko có .
Khi nghiên cứu về các hành tinh bên trong cho thấy
- Trên Thủy tinh và Mặt trăng có rất nhiều hố thiên thạch lưu giữ cách đây 4 tỉ năm.
- Trên Hỏa tinh , đặc biệt trên Trái Đất và Kim tinh lại có ít hố thiên thạch và phần lớn là những thiên thạch mới va chạm gần đây .
- Các hoạt động nội lực ko còn diễn ra trên Hỏa tinh và Mặt trăng cách đậy 3 tỉ năm, chỉ còn lại trên Trái Đất, Kim tinh và Hỏa tinh.
- Khí quyển ko có trên Thủy tinh , Mặt trăng , nhưng lại có trên Trái đất , Kim tinh và Hỏa tinh với thành phần hóa học , độ đậm đặc khác nhau...
2, Nhóm hành tinh bên ngoài
Bao gồm các hành tinh khổng lồ Mộc tinh , Thổ tinh , Thiên vương tinh , Hải vương tinh , Diêm vương tinh ( trừ DVT nhỏ hơn cả Mặt trăng ). Các hành tinh khổng lồ được cấu tạo bởi các chất khí hóa lỏng , có độ đậm đặc khác nhau xen lẫn nước , có tỉ trọng thấp , có nhiều vệ tinh xung quanh. Ngoại trừ DVT có đặc điểm khác , có 1 vệ tinh và tự quay khá nhanh.

HMT được hình thành từ 1 trong vô số đám mây bụi khí ( tinh vân ) tồn tại trong vũ trụ. Phải mất hàng tỉ năm chúng mới lắng tụ dần hình thành nên MT các hành tinh và vệ tinh...Từ đó đến nay đã là 4.6-5 tỉ năm.

[thienthanaoden]

Mặt trời

- Chu kì quay quanh trục :25 - 30 ngày
- Đường kính ở xích đạo ( km ) :1.400.000
- Khối lượng so với Trái đất ( 5.974 x 10^24 ) :335.000
- Khối lượng riêng (g/cm^3): 1,4
- Vận tốc trên quỹ đạo ( km/s): 617,7
- Gia tốc trọng trường ( m/s^2 ) :273,8
- Nhiệt độ bề mặt :
+ Trung bình :6.000
- Thành phần cấu tạo chủ yếu : He , H
- Số vệ tinh :61
- Khí quyển :có
- Thành phần khí quyển :Fe , Ni , Ca , Ar .. bị ion hóa rất cao.

http://gw.marketingden.com/planets/images/fullsize/thesun.jpg

[thienthanaoden]

Thủy tinh

- Khoảng cách đến Mặt trời ( km và đơn vị thiên văn - ĐVTV ) :58 và 0,387
- Chu kì quay quanh Mặt trời :87,9 ngày
- Chu kì quay quanh trục : 176 ngày
- Độ nghiêng của trục trên quỹ đạo ( tính bằng độ ) : 2
- Độ nghiêng của quỹ đạo so với mặt phẳng Hoàng đạo ( tính bằng độ ) :7
- Đường kính ở xích đạo ( km ) :4.878
- Khối lượng so với Trái đất ( 5.974 x 10^24 ) :0,06
- Khối lượng riêng ( g/cm^3):5,45
- Vận tốc trên quỹ đạo ( km/s): 47,9
- Gia tốc trọng trường ( m/s^2 ) :3,78
- Nhiệt độ bề mặt :
+ Cao nhất :475
+ Trung bình :300
+ Thấp nhất :-183
- Thành phần cấu tạo chủ yếu :Fe , silicat
- Số vệ tinh :0
- Khí quyển :Không có

http://epod.usra.edu/archive/images/mercury.jpg

[thienthanaoden]

Kim tinh

- Khoảng cách đến Mặt trời ( km và đơn vị thiên văn - ĐVTV ) :108,2 và 0,723
- Chu kì quay quanh Mặt trời :224,7 ngày
- Chu kì quay quanh trục : 243 ngày
- Độ nghiêng của trục trên quỹ đạo ( tính bằng độ ) : 2
- Độ nghiêng của quỹ đạo so với mặt phẳng Hoàng đạo ( tính bằng độ ) :3,39
- Đường kính ở xích đạo ( km ) :12.104
- Khối lượng so với Trái đất ( 5.974 x 10^24 ) :0,82
- Khối lượng riêng ( g/cm^3):5,25
- Vận tốc trên quỹ đạo ( km/s): 35
- Gia tốc trọng trường ( m/s^2 ) :8,60
- Nhiệt độ bề mặt :
+ Trung bình :480
- Thành phần cấu tạo chủ yếu :Fe , silicat
- Số vệ tinh :0
- Khí quyển :có
- Thành phần khí quyển :CO2,N2, H2O, Ar

http://seds.lpl.arizona.edu/nineplanets/nineplanets/gif/Venus.jpg

[thienthanaoden]

Trái đất

- Khoảng cách đến Mặt trời ( km và đơn vị thiên văn - ĐVTV ) :152,1 và 1
- Chu kì quay quanh Mặt trời :3365,225 ngày
- Chu kì quay quanh trục : 24 giờ - 1 ngày
- Độ nghiêng của trục trên quỹ đạo ( tính bằng độ ) : 23,5
- Độ nghiêng của quỹ đạo so với mặt phẳng Hoàng đạo ( tính bằng độ ) :0
- Đường kính ở xích đạo ( km ) :12.756
- Khối lượng so với Trái đất ( 5.974 x 10^24 ) :1
- Khối lượng riêng ( g/cm^3):5,52
- Vận tốc trên quỹ đạo ( km/s): 29,8
- Gia tốc trọng trường ( m/s^2 ) :9,78
- Nhiệt độ bề mặt :
+ Cao nhất :55
+ Trung bình :22
+ Thấp nhất :-70
- Thành phần cấu tạo chủ yếu :Fe , silicat
- Số vệ tinh :1
- Khí quyển :có
- Thành phần khí quyển :N2, O2, Ar , H2O , CO2

http://www.jplrecclubs.caltech.edu/hiking/photos/Earth.jpg

[thienthanaoden]

Hỏa tinh

- Khoảng cách đến Mặt trời ( km và đơn vị thiên văn - ĐVTV ) :249,1 vầ 1,523
- Chu kì quay quanh Mặt trời :687 ngày
- Chu kì quay quanh trục :24,6 giờ
- Độ nghiêng của trục trên quỹ đạo ( tính bằng độ ) : 25,2
- Độ nghiêng của quỹ đạo so với mặt phẳng Hoàng đạo ( tính bằng độ ) :1,85
- Đường kính ở xích đạo ( km ) :6.787
- Khối lượng so với Trái đất ( 5.974 x 10^24 ) :0,11
- Khối lượng riêng ( g/cm^3):3,94
- Vận tốc trên quỹ đạo ( km/s): 24,1
- Gia tốc trọng trường ( m/s^2 ) :3,72
- Nhiệt độ bề mặt :
+ Cao nhất :-25
+ Trung bình :-50
+ Thấp nhất :-120
- Thành phần cấu tạo chủ yếu :Fe , siliccat
- Số vệ tinh :2
- Khí quyển :có
- Thành phần khí quyển :N2 , CO2 , H2O

http://tes.asu.edu/images/SOL_SYST/MARS/GLOBAL/mars_cerberus.gif

[thienthanaoden]

Mộc tinh

- Khoảng cách đến Mặt trời ( km và đơn vị thiên văn - ĐVTV ) :778 và 5,203
- Chu kì quay quanh Mặt trời :11 năm 10 tháng
- Chu kì quay quanh trục :9,9 giờ
- Độ nghiêng của trục trên quỹ đạo ( tính bằng độ ) : 3,1
- Độ nghiêng của quỹ đạo so với mặt phẳng Hoàng đạo ( tính bằng độ ) :1,3
- Đường kính ở xích đạo ( km ) :142.984
- Khối lượng so với Trái đất ( 5.974 x 10^24 ) :317,89
- Khối lượng riêng ( g/cm^3):1,33
- Vận tốc trên quỹ đạo ( km/s): 13,1
- Gia tốc trọng trường ( m/s^2 ) :22,88
- Nhiệt độ bề mặt :
+ Trung bình :-150
- Thành phần cấu tạo chủ yếu :He , H
- Số vệ tinh :16
- Khí quyển :có
- Thành phần khí quyển : H2 , He , nước đóng băng , khí độc

http://sci.esa.int/science-e-media/img/11/jupiter.jpg

[thienthanaoden]

Thổ tinh

- Khoảng cách đến Mặt trời ( km và đơn vị thiên văn - ĐVTV ) :1.427 và 9,55
- Chu kì quay quanh Mặt trời :29,5 năm
- Chu kì quay quanh trục :10,6 giờ
- Độ nghiêng của trục trên quỹ đạo ( tính bằng độ ) : 26,7
- Độ nghiêng của quỹ đạo so với mặt phẳng Hoàng đạo ( tính bằng độ ) :2,49
- Đường kính ở xích đạo ( km ) :120.536
- Khối lượng so với Trái đất ( 5.974 x 10^24 ) :95,18
- Khối lượng riêng ( g/cm^3):0,69
- Vận tốc trên quỹ đạo ( km/s): 9,6
- Gia tốc trọng trường ( m/s^2 ) :9,05
- Nhiệt độ bề mặt :
+ Trung bình :-180
- Thành phần cấu tạo chủ yếu :He , H
- Số vệ tinh :22
- Khí quyển :có
- Thành phần khí quyển :H2 , He , nước đóng băng , khí độc

http://soc.jpl.nasa.gov/images/saturn-seasons2.jpg

[thienthanaoden]

Thiên vương tinh

- Khoảng cách đến Mặt trời ( km và đơn vị thiên văn - ĐVTV ) :2.869 vầ 19,21
- Chu kì quay quanh Mặt trời :84 năm
- Chu kì quay quanh trục :17,2 giờ
- Độ nghiêng của trục trên quỹ đạo ( tính bằng độ ) : 98
- Độ nghiêng của quỹ đạo so với mặt phẳng Hoàng đạo ( tính bằng độ ) :0,77
- Đường kính ở xích đạo ( km ) :51.118
- Khối lượng so với Trái đất ( 5.974 x 10^24 ) :14,5
- Khối lượng riêng ( g/cm^3):1,27
- Vận tốc trên quỹ đạo ( km/s): 6,8
- Gia tốc trọng trường ( m/s^2 ) :7,77
- Nhiệt độ bề mặt :
+ Trung bình :-214
- Thành phần cấu tạo chủ yếu :He , H
- Số vệ tinh :15
- Khí quyển :có
- Thành phần khí quyển :H2 , He , CH4

http://gw.marketingden.com/planets/images/fullsize/uranus.jpg

[thienthanaoden]

Hải vương tinh

- Khoảng cách đến Mặt trời ( km và đơn vị thiên văn - ĐVTV ) :4.537 vầ 30,10
- Chu kì quay quanh Mặt trời :164,8 năm
- Chu kì quay quanh trục :16,1 giờ
- Độ nghiêng của trục trên quỹ đạo ( tính bằng độ ) : 29,6
- Độ nghiêng của quỹ đạo so với mặt phẳng Hoàng đạo ( tính bằng độ ) :1,77
- Đường kính ở xích đạo ( km ) :49.528
- Khối lượng so với Trái đất ( 5.974 x 10^24 ) :17,2
- Khối lượng riêng ( g/cm^3):1,64
- Vận tốc trên quỹ đạo ( km/s): 5,4
- Gia tốc trọng trường ( m/s^2 ) :11,00
- Nhiệt độ bề mặt :
+ Trung bình :-220
- Thành phần cấu tạo chủ yếu :băng , CH4 , NH3 , silicat
- Số vệ tinh :8
- Khí quyển :có
- Thành phần khí quyển : H2 , He , CH4

http://www.mikeoates.org/naw96/img/neptune/neptune.jpg

[thienthanaoden]

Diêm vương tinh

- Khoảng cách đến Mặt trời ( km và đơn vị thiên văn - ĐVTV ) :5.900 và 39,4
- Chu kì quay quanh Mặt trời :247 năm 8 tháng
- Chu kì quay quanh trục : 6,3 giờ
- Độ nghiêng của trục trên quỹ đạo ( tính bằng độ ) : 122,6
- Độ nghiêng của quỹ đạo so với mặt phẳng Hoàng đạo ( tính bằng độ ) :17,2
- Đường kính ở xích đạo ( km ) :2.284
- Khối lượng so với Trái đất ( 5.974 x 10^24 ) :0,0025
- Khối lượng riêng ( g/cm^3):2,03
- Vận tốc trên quỹ đạo ( km/s): 4,7
- Gia tốc trọng trường ( m/s^2 ) :4,37
- Nhiệt độ bề mặt :
+ Trung bình :-230
- Thành phần cấu tạo chủ yếu :
- Số vệ tinh :1
- Khí quyển :có
- Thành phần khí quyển :CH4, N2

http://zetajanus.webastro.net/page_astronomie/images/pluton/pluton-0.jpeg

[Trucxanh]

ah, peace kiếm đâu ra nhiều thông tin hay dữ vậy??? Mình cũng thích tìm hiểu những vấn đề này lắm! Giỏi!
Mà B ơi, em xem chú thích lại mấy bài em vừa post đi (10 bài trên này này), em ko nói rõ là những thông tin đó là của "cái gì" (chắc là hành tinh), thì mọi người ko biết đâu? Bổ sung vào cho hoàn thiện, B nhé!

[thienthanaoden]

Ah , có đấy chứ ạ , chắc là chị nhìn bài viết ở giao diện mừng GS nên ko thấy đấy ạ , thui , để em sửa lại vậy !

[Trucxanh]

Uh..ha.. thông cảm! Mình cũng ko để ý! Rồi, hay rồi! Cảm ơn em nha!

[Quác]

Với mỗi hành tinh IloveDuclyI (nick j mà dài thía :38: ) nên đưa thêm ảnh của nó vào cho mọi người dễ nhận ra chớ :clap:

(Còn cái bì Nhật nguyêt thực của tớ thì tớ đã nói rõ ràng là máy của tớ lúc đấy đơ mà, bi giờ sửa lại nhá :rolleyes: )

Okie ! Mà nè , cái nick của ngừ ta đẹp thế mà chê dài há , IloveDucLyI nhá , ko phải là IloveDuclyI đâu !

[thienthanaoden]

Cassini tìm thấy hai vệ tinh mới của sao Thổ

Tàu Cassini - Huygens trong hành trình bay quanh sao Thổ đã khám phá ra hai mặt trăng mới của hành tinh có vành sáng này, nâng tổng số mặt trăng tự nhiên của nó lên 33.
Hai vệ tinh - được đặt tên tạm thời là S/2004 S1 và S/2004 S2 - có đường kính lần lượt là 3 và 4 km, và nằm cách trung tâm sao Thổ khoảng 194.000 km và 211.000 km.
Các quan chức cho biết đây có thể là những vật thể nhỏ nhất được nhìn thấy trên quỹ đạo quanh hành tinh khí khổng lồ này. Trước đây, các mặt trăng nhỏ nhất của nó có đường kính khoảng 20 km.
S/2004 S1 và S/2004 S2 nằm giữa quỹ đạo của hai vệ tinh lớn hơn là Mimas và Enceladus, một điều ngạc nhiên đối với các nhà khoa học vì trước đây họ vẫn tin rằng những vệ tinh tý hon như vậy đã bị xé tan từ lâu trong các cuộc va chạm với sao chổi.
Hai vệ tinh mới lần đầu tiên được quan sát thấy bởi tiến sĩ Sebastien Charnoz, tại Đại học Paris, Pháp. "Việc phát hiện ra những vệ tinh mờ nhạt này là kinh nghiệm rất thú vị, đặc biệt là cảm giác trở thành người đầu tiên nhìn thấy một vật thể mới trong thái dương hệ của chúng ta", Charnoz nói.
Các nhà khoa học thường khó tìm ra nguồn gốc của các vệ tinh bay quanh những hành tinh khổng lồ, bởi lực hút lớn từ hành tinh mẹ có thể khiến chúng trôi giạt khỏi vị trí ban đầu. Trong quá trình này, các vệ tinh khác có thể làm phiền chúng, khiến cho quỹ đạo của chúng lệch tâm hoặc nghiêng tương đối với mặt phẳng quỹ đạo.
Cũng theo chuyên gia, S/2004 S1 có thể chính là một vật từng được ghi lại trên bức ảnh duy nhất do tàu Voyager của NASA tìm thấy 23 năm trước. Khi đó, nó được đặt tên là S/1981 S14.


http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/08/3B9D58FF/tau.jpg

Theo VnEx Press

[thienthanaoden]

Tìm thấy vật thể tối nhất trong hệ mặt trời?

Sedna - vật thể xa nhất từng được nhìn thấy trong thái dương hệ - đang bay song hành với một vệ tinh giấu mặt đặc biệt: một thiên thể thuộc loại hoàn toàn mới và có thể là tối nhất trong hệ mặt trời.
Khi phát hiện về Sedna được công bố hồi đầu năm nay, nó là vật thể lớn nhất trong hệ mặt trời từng được tìm thấy sau sao Diêm Vương. Thiên thể này đã làm ngỡ ngàng các nhà khoa học bởi nó quay một vòng quanh mình mất đến 20 ngày (so với chỉ 1 ngày của trái đất). Tốc độ xoay chậm này thường là dấu hiệu cho thấy sự tồn tại của một vệ tinh bay quanh, và lực hút hấp dẫn của nó đã làm giảm vận tốc của thiên thể.
Tuy nhiên, thời điểm đó, giới nghiên cứu không tìm ra anh bạn đồng hành nào của Sedna. Họ phỏng đoán rằng Sedna quả thực từng có một vệ tinh (và vệ tinh này đã làm nó quay chậm lại) nhưng một vụ đụng độ với một tảng băng ở vùng liên hành tinh đã khiến nó bắn ra khỏi quỹ đạo.
Nay, một nhóm nghiên cứu Anh đã chỉ ra rằng, nếu Sedna có một vệ tinh, thì vệ tinh đó phải giống với một sao chổi khổng lồ đã tắt.
Khi thừa nhận sự tồn tại của vệ tinh này, Chandra Wickramasinghe thuộc Đại học Cardiff ở Anh, và cộng sự tính toán rằng độ phản xạ ánh sáng tối đa của nó yếu đến mức các kính thiên văn vũ trụ không thể nhận ra. "Nếu quả thực vệ tinh đó tồn tại, thì nó phải là vật thể tối nhất trong hệ mặt trời", nhà nghiên cứu nói.
Để Sedna quay chậm lại, vệ tinh sẽ phải lớn gấp hàng trăm lần bất cứ sao chổi nào từng được biết, và điều đó sẽ khiến người ta phải xếp nó vào một nhóm riêng biệt.
Tuy nhiên, người khám phá ra Sedna, Michael Brown tại Viện công nghệ California, thì hoài nghi về kết quả này. Ông cho rằng nếu những quan sát (sử dụng kính thiên văn đường kính 3 m tại Cerro Tolodo ở Chile) được thực hiện cách nhau ở những khoảng gần bằng với tốc độ tự quay thật của Sedna, thì nó có thể khiến mọi người lầm tưởng rằng Sedna đang quay chậm hơn nhiều. Điều đó giống như thể bạn nhìn vào đồng hồ sau mỗi 25 giờ, và kết luận rằng ngón tay bạn mới chỉ xê dịch giữa hai số gần kề nhau.
Brown hứa sẽ sớm làm sáng tỏ bí ẩn của vệ tinh này. "Chúng tôi sẽ quay lại với kính Hubble và lạc quan vào kế hoạch quan sát để tìm kiếm một vệ tinh. Nếu có, chúng tôi sẽ sớm tìm thấy nó".

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/08/3B9D5B95/ht.jpg
Quỹ đạo của Sedna (chấm đỏ trên cùng) mở rộng rất xa ở phía ngoài hệ mặt trời. Vùng mờ sáng là vành đai thiên thể Kuiper, vòng sáng trắng lấn ra ngoài một chút là quỹ đạo của sao Diêm Vương

[thienthanaoden]

Thiên Vương tinh không tĩnh lặng

Các nhà khoa học từng tin rằng sao Thiên Vương là một thế giới không vận động, tẻ ngắt. Song những bức ảnh mới đây do kính thiên văn Keck II tại Hawaii cung cấp đã cho thấy họ sai lầm như thế nào.Trên thực tế, các đám mây bão đang tích tụ vào thời điểm giao mùa và những vành đai thì rực sáng quanh hành tinh thứ 7 của hệ mặt trời. Đó là chân dung rõ nét nhất của sao Thiên Vương do kính thiên văn mặt đất chụp được.
Loạt ảnh, cho thấy sự bắt đầu mùa thu trên bán cầu Nam và bắt đầu mùa xuân trên bán cầu Bắc, là cảnh tượng chưa từng thấy trên hành tinh này, bởi nó chỉ lặp lại sau mỗi 84 năm, do Thiên Vương tinh quay rất chậm quanh mặt trời. Khi tàu Voyager 2 bay qua sao Thiên Vương vào năm 1986, nó hầu như không nhận thấy có mây hoạt động trên bề mặt hành tinh.
"Hầu hết các nhà thiên văn tin chắc rằng Thiên Vương là một hành tinh buồn tẻ tĩnh lặng", Heidi B. Hammel, thành viên nhóm nghiên cứu nói. "Những gì chúng tôi đang nhìn thấy là điều trái ngược, rằng thực ra đang có những thay đổi, và chúng có thể được nhìn thấy qua kính Keck, cũng như Kính thiên văn vũ trụ Hubble".
Các nhà thiên văn cho rằng những dải sáng và các đám mây trên Thiên Vương tinh cấu tạo từ methane, đông đặc thành những tinh thể trong bầu khí quyển. Những cơn gió mạnh nhất ghi được ở đây có tốc độ lên đến 240 và 260 km/giờ.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/11/3B9D878E/tvt2.jpg
Đây là bức ảnh rõ nhất về Thiên Vương tinh chụp từ kính thiên văn mặt đất.

[thienthanaoden]

Mất tiêu cái phần hum trước , đành post lại vậy !

Thông tin lấy từ trang web http://tuanson.net.tc/ * cảm ơn anh Tuấn Sơn rất nhiều *

Hệ mặt trời

Chúng ta đang sống trên Trái đất, hành tinh thứ ba và là hành tinh duy nhất có sự sống trong hệ Mặt Trời. Hệ Mặt Trời của chúng ta là một hệ hành tinh gồm 9 hành tinh quay quanh một ngôi sao duy nhất là Mặt trời. Ngoài ra chúng ta còn biết đến hơn 60 vệ tinh lớn nhỏ quay quanh các hành tinh và vô số các tiểu hành tinh, các sao chổi, thiên thạch cùng quay quanh mặt trời với những chu kì khác nhau. Vậy hệ Mặt trời của chúng ta đã ra đời như thế nào? Mặt trời và các hành tinh của nó có những đặc điểm gì ?

Sự hình thành hệ mặt trời

việc hình thành Thái dương hệ được bắt đầu từ sau khi Côpecnich, Kepler khám phá ra quy luật chuyển động của các hành tinh và Newton khám phá ra hiện tượng hấp dẫn của vật chất trong vũ trụ.
Vào giữa thế kỉ mười tám, nhà triết học người Đức là Cante lần đầu tiên đã nêu lên sự tiến hoá của vũ trụ. Ông cho rằng hệ mặt trời hình thành từ một đám tinh vân khổng lồ.
Tiếp đó, Laplace cho rằng hệ mặt trời hình thành từ một đám khí bụi khổng lồ. Khối khí bụi từ từ quay quanh trục và ở trung tâm khối là một nhân cô đặc. Thể tích khối khí bụi nhỏ dần, co lại do lực hấp dẫn làm nó quay nhanh hơn. Đến một tốc đọ quay nhất định, lực ly tâm của vành vật chất ở xích đạo lớn hơn lực hấp dẫn, vành này tách khỏi trung tâm và tiếp tục quay như trước. Khối trung tâm tiếp tục quay nhanh hơn dẫn đến việc tách ra của vành vật chất thứ 2 , thứ 3 .v.v.... Do sự phân bố vật chất trong các vành không đều nên vật chất trong vành dần tích tụ thành phôi thai của hành tinh. Mỗi phôi thai đó lại quay nhanh dần làm tách ra các vành vậtchất tạo thành vệ tinh. Phần khối khí còn lại ở trung tâm tạo thành Mặt trời.

[thienthanaoden]

Mặt trời

Mặt trời là ngôi saoduy nhất trong hệ Mặt trời . Có khối lượng gấp 330.000 lần Trái Đất và ở cách xa chúng ta ~150 triệu Km (được gọi là một đơn vị thiên văn- 1ua) .
Nếu nhìn lên từ Trái Đất thì chúng ta chỉ nhìn thấy mặt ngoài gọi là quang cầu ( Photosphere ) có chiều dày khoảng 700 Km .
Quang cầu trông giống như hạt gạo lấm tấm chuyển động không ngừng với vận tốc 1- 2 Km / giây , như sôi sục lên , xuất hiện những chu kỳ 5- 10 phút rồi lại chìm vào trong lòng Mặt trời như những bọt khí nóng . Quang cầu có nhiệt độ khoảng 5.500 C , là vùng hoạt động nhất trên Mặt trời và là nơi bức xạ ra các tia bức xạ Mặt trời được phóng ra xung quang .
Thỉnh thoảng người ta thấy các tai lửa bắn ra từ Mặt trời những tai lửa này có nhiệt độ khoảng 7.000 C đến 10.000 C cao hơn nhiệt độ bên trong Mặt trời suy ra các tai lửa có nguồn gốc từ bên trong Mặt trời . Tai lửa cso vai trò trao đổi chất giữa sắc cầu và nhật hoa .
Các vết đen trên Mặt trời là những vùng khí xoáy có nhiệt độ thấp hơn vào khoảng 4.500 * C . nguyên nhân là do những nhiễu loạn từ trường gây ra . Số lượng các vết đen tăng giảm theo một chu kỳ 11 năm . Các vết đen thường gặp ở hai bên xichs đạo của Mặt trời từ vĩ độ 5 - vĩ độ 40 . Các vết đen thường xuất hiện theo từng cặp : một mang điện tích dương còn một mang điện tích âm thường nằm cách nhau không xa . Các vết đen đầu tiên xuất hiện là những vết nhỏ cạnh đó sẽ có một vết khác xuất hiện và chúng lớn dần lên trong vài ngày . Phần trung tâm vết đen có thể rông hơn 100.000 Km và có thể tồn tại vài tháng .

http://www.solstation.com/stars/sol1.jpg

Bên ngoài Mặt trời là nhật hoa . Nhật hoa là một đám bụi có nhiệt độ khá cao , không nhìn thấy được , bao quanh Mặt trời, gồm các hạt nhỏ và nhẹ , chủ yếu là các hạt điện tích , những điện tử do các lớp bên dưới phóng lên . Bị gia tốc bởi nhiệt độ cao của Mặt trời các hạt bụi này phóng ra với vận oóc khá lớn và mất dần năng lượng ( do bức xạ nhiệt ) kích thước nhỏ đi và biến mất dần trong khoảng không vũ trụ . Nhật hoa như một vầng sáng bạc , hình dạng luôn thay đổi . Những năm có nhiều vết đen trên Mặt trời, nhật hoa trải rộng ra khắp xung quanh , những năm có ít vết đen trên Mặt trời , nhật hoa chỉ kéo dài dọc xích đạo . Nhật hoa chỉ có thể nhìn thấy ở Trái Đất mỗi khi có nhật thực toàn phần .
Sắc cầu (Chromosphere ) nằm giữa nhật hoa và quang cầu luôn luôn chuyển động . có chiều dày không cố định . Từ quang cầu sắc cầu xuất hiện ở bên trên như một viền sáng yếu ớt với những lưỡi đỏ nhạt , cao thấp khác nhau luôn biến động nhảy múa trên nền đám mây bụi của nhật hoa . . Vì sắc cầu rất mỏng chì khoang 3.000 km nên chúng ta chỉ có thể nhìn thấy trong khoảng vài giây khi có nhật thực toàn phần . Trong kính thiên văn , sắc cầu luôn luôn chuyển động như những đám cháy trên đồng cỏ , thỉnh thoảng lại bắn vụt lên những tai lửa cao đến hơn chục Km .
Nhân Mặt trời là nơi diễn ra phản ứng nhiệt hạch , có nhiệt độ lên đến 15.000.000 K , biến Hidro thành hêli và giải phóng một nguồn năng lượng không lồ làm Mặt trời chói sáng lên . Năng lượng này được phóng ra từ nhân ra xung quanh dưới dạng các tia bức xạ gamma và các photon gamma nhưng ngay lập tức chúng bị các nguyên tử khác hấp thụ rồi phóng ra các tia sóng điện từ có bước sóng dài hơn : Đó là vùng phóng xạ . Sau đó các vùng đối lưu chuyển chuyển tiếp các nguồn năng lượng này lên trên bề mặt Mặt trời với những dòng chuyển dịch cuộn xoáy rất mạnh và càng ra xa nhân Mặt trời thi nhiệt độ càng giảm : đó là vùng đối lưu . Ở quang cầu năng lượng này lại được những luồng đối lưu từ trong lòng Mặt trời chuyển ra bên ngoài mà ta nhìn thấy dưới dạng các hạt , cá vết đen , các tai lửa , các lữa lửa , ..... và phóng ra ngoài tứ phía các tia bức xạ gamma , cực tím , các tia thấy được bằng mắt thường và hồng ngoại ,.... Năng lượng một photon được Mặt trời sinh ra từ trong lòng của Mặt trời phải đi quãng đường đến quang cầu là khoảng 2 triệu năm . Sau khi thoát ra khỏi quang cầu nó chỉ cần có 8 phút để đến Trái Đất .
Được cấu tạo từ 92 % H , 7,8 % He , và các nguyên tố nặng khác ở trạng thái plasma ( khoảng 0,2 % ) . Nguồn năng lượng do Mặt trời có được là do phản ứng nhiệt hạch tổng hợp hidro thành He .

4 H ==> He + 2 phositron + 2 nơtrinô + 2 photon gamma .

Mỗi giây có khoảng 600 - 700 triệu tấn bị hidro tiêu huỷ và khoảng 4 triệu tấn được biến thành năng lượng theo phương trình E= mC2 . Với tốc độ tiêu thụ nhiên liệu như hiện nay thì Mặt trời còn có thể sáng thêm 5 tỷ năm nũa mặc dù nó đã sáng được 4- 5 tỷ năm rồi

[thienthanaoden]

Sao Thủy (Mercury)

Nhìn từ kính thiên văn cực mạnh , Sao thuỷ là một hành tinh màu vàng nhạt . Có kích thước thật 4878km và cách mặt trời 58 triệu Km . Chịu ảnh hưởng bởi ánh sáng chói loà của Mặt trời nên chúng ta chỉ có thể nhìn thấy sao thuỷ trước khi Mặt trời mọc hay lặn . Do ở gần Mặt trời nên nhiệt độ bền mặt Sao Thuỷ vào " ban ngày " lên đến 450 độ C trong khi vào " ban đêm " lại xuống đến - 150 độ C . Sở dĩ có hiện tượng chênh lệch nhiệt độ lớn như vậy như vậy là do trục của Sao Thuỷ quay rất chậm một " ngày đêm "trên Sao Thuỷ dài gấp 176 lần ở Trái Đất .
Trục quay của Sao Thuỷ chỉ nghiêng có 2 độ trên mật phẳng quỹ đạo quay quanh Mặt trời . Tuy tốc độ tự quay rất chậm nhưng vì Sao thuỷ có quỹ đạo gần Mặt trời nên có có tốc độ chóng mặt : 180.000 Km/h , quay hết một vòng tương đương với 88 ngày đêm trên Trái Đất . Với tốc độ tự quay chậm nhưng quay quanh Mặt trời nhanh như vậy nếu con người sống trên sao Thuỷ thì chúng ta sẽ thấy " Tết " nhiều hơn là thấy Mặt trời mọc vào lúc sáng sớm .
Tháng 11/1973 , tàu thăm dó Mariner 10 được phóng về phía Sao Thuỷ , năm tháng sau đã tiếp cận được với sao Thuỷ . Tàu thăm dò đã ba lần tiến hành chụp ảnh Sao Thuỷ giửi về Trái Đất trong những năm 1974 và 1975 , có lần tàu chỉ cách bề mặt Sao Thuỷ có hơn 300 Km . Nhưng bức ảnh gửi về cho thấy bề mặt Sao Thuỷ rất giống Mặt Trăng với 60 % diện tích là các miệng hố thiên thạch và 40 % diện tích còn lại thì gồ ghề lồi lõm .Một số hố thiên thạch mới hình thành có bờ miêng còn rõ nét phần còn lại là miệng hố đã bị bào mòn . Một vài miệng hố có dung nham bao phủ có thể là do đây vốn là miệng núi lửa cổ cũng có thể là do dấu vết va chạm với các mảnh thiên thạch . Miệng hố lớn nhất là Caloris Planitia có đường kính 1.400 Km. Các hố thiên thạch thường được đặt tên các nhà Toán học , Vật Lý học , Hoá Học , Hoạ sỹ , Kiến trúc sư đại tài , ..v..v..

http://www.solstation.com/stars/mercury2.gif

Về mặt cấu tạo Sao Thuỷ có lớp ngoài cùng là đá và cát bụi , bên trong là một lớp bao có cấu t ạo silicat và một cái nhân rất lớn bằng sắt chiếm 80 % khối lượng của Sao Thuỷ . Các nhà khoa học đã xếp sao Thuỷ vào loại không còn hoạt động địa chất từ hơn 3 tỷ năm nay .
Trên Sao Thuỷ hầu như không có khí quyển dù là ban ngày hay ban đêm thì bầu trời vẫn có một màu đen . Thật ra khí quyển của Sao Thuỷ rất mỏng chỉ băng 1/3 so với Trái Đất và rất loãng gồm Oxi 56 % , Natri 35 % , Heli 8 % , Kali và Hidro 1 % trong đó Natri va Kali chỉ tồn tại vào " ban ngày " còn " ban đếm " thì bị mặt đất hấp thụ nên bầu khí quyển lại càng loãng . Do không có bầu khí quyển mà lại ở gần Mặt trời nên sao Thuỷ là hành tinh có sự chênh lệch nhệt độ cao nhất trong hệ Mặt trời . Các nhà khoa học đã khăng định khó có thể có sự sống ở một hành tinh mà nhiệt độ của nó có thể làm nóng chảy cả thiếc và đồng .

[thienthanaoden]

Sao Kim (Venus)

Sao Kim (còn gọi là sao Hôm, sao Mai) là hành tinh thứ 2, nằm cách Mặt Trời 108,2 triệu km, có kích thước gần xấp xỉ Trái Đất chúng ta. Sao Kim là thiên thể sáng nhất trên bầu trời đêm, chỉ kém ánh sáng Mặt Trăng nên một người tinh mắt vẫn có thể đọc sách dưới ánh sáng của sao Kim. Sao Kim rất dễ nhìn thấy trên bầu trời đêm, có lúc ở phía Tây sau khi Mặt Trời lặn một lúc rồi biến mất (ta gọi là Sao Hôm), có lúc ở phía Đông trước khi Mặt Trời mọc (ta gọi là Sao Mai). Sao Kim là hành tinh ở gần Trái Đất nhất, chỉ cách ta hơn 41triệu km. Sao Kim có lớp mây trắng dày đặc bao phủ bên ngoài, với những vùng xoáy lốc ở trên cao. Lớp mây này đã phản chiếu phần lớn ánh sáng Mặt Trời làm cho sao Kim sáng hơn các hành tinh khác. Từ nhiều thế kỷ, người ta cứ nghĩ rằng với bầu trời mây dày đặc, chắc sao Kim có điều kiện thuận lợi cho sự sống phát triển. Thật ra, môi trường sống trên sao Kim rất khắc nghiệt, khác hoàn toàn với môi trường sống trên Trái Đất. Tàu thăm do Vênêra của Nga đã đo được nhiệt độ trên bề mặt sao Kim là 4750C. Tình trạng này là do hiệu ứng nhà kính của lớp mây dày giữ không cho nhiệt Mặt Trời thoát ra ngoài không gian và do sao Kim ở gần Mặt Trời. Áp lực không khí của sao Kim cũng cao gấp 90 lần áp lực không khí trên Trái Đất. Thành phần khí quyển của Sao Kim gồm 96% khí CO2, 3,5% khí nitơ và 0,5% các khí SO2, acgông, ôxyt cacbon và không tìm thấy ôxi. Không khí này chứa đầy khí độc điôxyt cacbon xen lẫn các luồng khí xoáy chứa axit sunfuric. Bầu khí quyển của sao Kim có chiều dày khoảng 200km, gồm có 3 tầng: Trên cùng là tầng sương mù dày khoảng 100 km, Kế đó là tầng mây dày đặc, dày khoảng 20 km và sát mặt đất là lớp điôxyt cacbon.

http://ffm.junetz.de/astro/planeten/pictures/venus.jpg

Do có lớp mây dày đặc bao phủ, người ta không thể nhìn thấy được bề mặt sao Kim. Năm 1982, tàu thăm dò Vênêra 13 của Nga đã đáp xuống sao Kim chụp ảnh gửi về Trái Đất cùng các số liệu đo đạc nhưng chỉ hoạt động được hơn 2 giờ trong điều kiện nóng bỏng ở đó. Từ năm 1990 đến1993, tàu thăm dò Magienlăng đã vén được tấm màn mây dày đặc của saoKim, bằng cách dùng rađa đo vẽ toàn bộ bề mặt sao Kim. Kết quả cho thấy bề mặt sao Kim gồm vài đỉnh núi cao, nhiều thung lũng rộng lớn và một ít hố thiên thạch mới có như ở trên Trái Đất. Có 2 vùng cao mà các nhà khoa học đặt tên là lục địa Aphrôđit (Arphodite Terra) lớn bằng châu Phi và lục địa Ichixta (Ishtar Terra) rộng lớn hơn nhiều.
Sự tự quay của sao Kim cũng đã gây ra nhiều tranh cãi trong giới khoa học. Thứ nhất là sao Kim quay quanh trục gần như thẳng đứng với mặt phẳng xích đạo, chỉ nghiêng có 201', và quay theo chiều từ Đông sang Tây ngược lại so với chiều tự quay của tất cả các hành tinh khác, và ngược với cả chiều quay của sao Kim quanh Mặt Trời (còn theo Hiệp hội Thiên văn Quốc tế - IAU - thì điều này là không đúng). Thứ 2 là, nếu quan sát từ bên ngoài đám mây có thể thấy rằng thời gian để sao Kim tự quay một vòng chỉ là 4 ngày, nhưng nếu dùng sóng vô tuyến quan sát mặt đất sao Kim thì thời gian đó lại là 224,7 ngày. Sự lầm lẫn ấy là do các luồng gió cực mạnh đã làm chuyển động các lớp mây trên cùng với tốc độ cực nhanh khoảng hơn 100km/giây, nên chỉ cần 4 ngày lớp mây đó đã quay được một vòng, trong khi thật ra sao Kim phải mất 224,7 ngày mới tự quay được một vòng.
Sao Kim quay trên quỹ đạo quanh Mặt Trời, với tốc độ khá nhanh 35km/giây, một vòng mất 243 ngày nên một "năm" trên sao Kim chỉ dài hơn một "ngày" không bao nhiêu. Nếu dùng ống nhòm quan sát sao Kim, chúng ta thấy bề mặt sao Kim cũng diễn ra giống như một tuần trăng, có lúc chỉ thấy sao Kim như trăng lưỡi liềm, có lúc thấy như trăng tròn, có lúc không nhìn thấy như đêm không trăng.
Về cấu tạo bên trong, sao Kim có lớp vỏ mỏng silicát, một lớp bao bằng đá và một lớp nhân đặc trong cùng gồm có sắt và niken. Sao Kim có nhiều nét gần giống với Trái Đất: đó là kích thước và khối lượng, một khoảng cách Mặt Trời, có bầu trời khí quyển dày đặc và có cấu tạo bên trong giống như nhau. Nhưng sao Kim lại có sự khác biệt với Trái Đất ở một vài điẻm : Sao Kim nhỏ hơn và ở gần Mặt Trời hơn, bầu khí quyển chứa đầy khi cacbônnic không thở được còn mây thì chứa các giọt axit sunfuric độc hại; áp lực không khí trên sao Kim tương đương với áp lực dưới dạng đại dương của Trái Đất ở độ sâu 1000 m, và cuối cùng là lớp vỏ của sao Kim dày hơn và liền một khối (trong khi lớp vỏ Trái Đất lại mỏng hơn và gồm nhiều mảnh ghép lại). Với ánh sáng rực rỡ vào ban đêm, các nhà thiên văn phương Tây đã đặt cho sao Kim cái tên "Ngôi sao thần Vệ nữ', nữ thần sắc đẹp, nhưng với bầu khí quyển độc hại và nhiệt độ nóng cháy, sao Kim như là một địa ngục của Thần Chết hơn là ngôi sao của nữ thần sắc đẹp.

[thienthanaoden]

Trái Đất ( Earth )

Là hành tinh thứ 3 của hệ mặt trời,với kích thước vừa phải (đường kính 12.750km),trái đất chỉ lớn hơn sao kim một chút,tỉ trọng chỉ hơn sao thuỷ một chút ,còn cấu tạo bên trong và thành phần hoá học thì trái đất không khác nhóm các hành tinh bên trong là bao nhiêu,tuy tỉ lệ từng thành phần khác với các hành tinh này.
Nhìn từ vũ trụ ,trái đất hiện ra như 1 hành tinh xanh: màu xanh biển của các đại dương,màu trắng pha lơ các mây bao bọc bên ngoài,và màu xanh lá cây chen lẫn màu nâu của các lục địa lúc ẩn lúc hiện bên dưới màn mây.
điểm thứ 1 cần nói đến là khoảng cách giữa trái đất và mat trời là 150 triệu km. Đó là khoảng cách đủ để nước có thể tồn tại được ở thể lỏng,rất cần cho sự sống. khoảng cách này cũng là khoảng cách để nhiệt đến từ mặt trờI ở mức độ thuận lợi cho các phản ứng hoá học tạo nên các hợp chất hữu cơ.
điều thứ 2 cần nói là khối lượng vừa phải của trái đất đủ để giữ lại 1 bầu khí quyển không quá đậm đặc đến mức nguy hại như ở sao kim,nhưng cũng không quá loãng đến mức không giữ được nhiệt như ở sao hoả hay mặt trăng. Trong suốt quá trìnhphát triển ,bầu khí quyển trái đất luôn biến đổi chậm chạp ,giảm dần lượng khí CO2 ,tăng dần khí oxi. đầu tiên khí cacbonic ,hơi nước và nitơ thoát ra từ các miệng núi lửa được giữ lại trong khí quyển. sau đó các đạI dương được hình thành từ sự nguội lạnh và ngưng kết của hơi nước trong khí quyển rơi xuống. Khi có đạI dương ,nước hấp thụ bớt khí CO2 trong khí quyển. đến khi các sinh vật đầu tiên xuất hiện ở biển ,trong đó có loài tảo lục ,thì sự hấp thụ CO2 và thảI khí oxi và trong không khí ngày càng tăng. Ngày nay ,khí quyển chứa 78% nitơ, 21% oxi và 1% còn loạI là CO2,acgong,metan,hơi nước và các khí khác. từ những sinh vật đầu tiên xuất hiện cho đến nay,quá trình oxi hoá bầu khí quyển trái đất đã diễn ra gần 3 ỉt năm. mặc dù có 1 ỉt lệ rất thấp ở lớp không khí đậm đặc sát mặt đất ,hơi nước (khoảng 0,5 – 5%), CO2 (0,03%),khí metan và ozon (vài phần triệu) lại có vai trò hết sức quan trọng đối với sự sống. Khí CO2 và hơi nước hấp thu năng lượng mặt trời ,giữ lại các tia hồng ngoại ,gây hiệu ứng nhà kính điều hoà nhiệt độ trên trái đất. còn ozon ,với nồng độ cao ở cách mặt đất 80km,có vai trò hấp thụ các tia cực tím nguy hiểm với sự sống không cho xuống đến mặt đất. khí quyển còn như 1 cỗ máy thiên nhiên sử dụng năng lượng mặt trời phân phối điều hoà nước trên khắp hành tinh dưới hình thức mây mưa, điều hoà lượng CO2 và O2 trên trái đất,..
bầu khí quyển của trái đất có chiều dày vào khoảng hơn 800 km gồm nhiều tầng. từ mặt đất lên đến độ cao 20km là tầng đối lưu có không khí đậm dặc nhất .là nơi diễn ra mọi hiện tượng khí tượng mây mưa sấm chớp ,có nhiệt độ giảm dần theo độ cao. từ độ cao 20 ?km là tầng bình lưu có nhiệt độ tăng dần từ -60o C đến 0o C,là nới các luồng không khí chuyển động theo chiều ngang với tốc độ cao và có lớp ozon ở trên cùng. tầng giữa nằm từ 50 – 80km là nơi các thiên thạch nhỏ va vào trái đất ,cọ sát vào không khí và bị bốc cháy tan thành sao băng. tầng nhiệt ở độ cao 80 – 450 km,có không khí rất loãng tồn tại dưới dạng ion điện nên còn gọi là tầng điện li,là nơi phản hồi các sóng vô tuyến trở lại mặt đất và cũng có 1 lớp ozon ngăn chặn các tia cực tím ở trên cao. Đây cũng là nơi diễn ra các hiện tượng cực quang,hiện tượng này chỉ thấy được ở vùng gần cực. trên cùng là tầng ngoài nằm từ 450km đến khoảng 800 km,không khí loãng dần và hoà vào không gian giữa các hành tinh.

http://www.nasm.si.edu/research/ceps/etp/earth/img/EarthAS17.jpg

Các kết quả nghiên cứu gần đây cho thấy lượng ozon trong tầng thấp nhất của khí quyển ngày càng nhiều trong khi đó hàm lượng ozon trong tầng bình lưu ngày càng giảm(đã giảm tới 6%,và đã bị lủng ở nam cực) từ 20 năm trở lại đây. hậu quả của sự suy giảm này là các tia cực tím có thể xuyên qua khí quyển đến mặt đất ngày càng nhiều hơn và làm cho nhiệt độ trong tầng đối lưu và ngày càng nóng lên do hàm lượng ozon gần mặt đất ngày càng tăng.
Ngoài ra trái đất còn có đặc điểm : đây là 1 hành tinh còn đang hoạt động. từ 1 thiên thể nóng bỏng ban đầu ,mặt ngoài của trái đất nguội dần tạo thành lớp vỏ cứng của trái đất,dày khoảng 30km.lớp vỏ này gômg nhiều mảng ghép lại ,có 7 mảng lớn và hơn một chục mảng nhỏ . chúng trôi trượt ,va đập vào nhau ở bên trên lớp bao vẫn còn nóng chảy ở nhiệt độ 1.000oC ,dày khoảng 2.900km,vớI thành phần chủ yếu là sắt (90%) và các nguyên tố nhẹ silic, oxi(10%). Trong cùng là lớp nhân gồm 2 phần : nhân ngoài dày khoảng 2.200km gồm sắt,niken, oxi ở trạng thái nóng chảy đặc quánh,và nhân trong dày khoảng 1.300km,gồm sắt .niken bị nén chặc ở nhiệt độ tớI 4.000o C. nơi các mảng nền va chạm,cọ quẹt vào nhau là nơi thường xảy ra hiện tượng động đất hoặc núi lửa phun,nơi dồn ép đất đá lắng tụ dưới đáy biển lên thành núi cao.
Sự trôi trượt và chuyển dịch liên tục của các mảng nền trôi trên lớp bao làm cho bề mặt trái đất luôn biến đổi không ngừng. Cách đây 250 triệu năm ,trên trái đất chỉ có 1 lục địa duy nhất là lục địa Pangiêa và 1 đại dương khổng lồ là biển Têtít. Cách đây 120 triệu năm đã tách ra thành 2 lục địa Gôngvana và Lôraxia còn bây giừo đã thành 6 lục địa và 4 đại dưong.
Trên trái đất cũng còn không ít miệng hố thiên thạch. từ việc nghiên cứu các mẫu đất đá trên mặt trăng,sao kim,sao hoả,…do các tàu thăm dò vũ trụ mang về ,cùng vớI việc nghiên cứu các miệng hố thiên thạch trên các hành tinh và các vệ tinh và vệ tinh khác trong hệ mặt trờI,các nhà khoahọc đã nhận thấy có mối tương quan giữa tuổi hành tinh với số lượng hố thiên thạch,hành tinh được hình thành càng lâu ,càng có nhiều miệng hố thiên thạch. số thiên thạch rơi vào các hành tinh ,vệ tinh nhiều nhất là trong khoảng thời gian cách đây khoảng 4 tỉ năm,giảm dần cách đây 3,5-4 tỉ năm tuổivà từ 3,5 tỉư năm trở lại đây đã ổn định ở con số không nhiều lắm( may quá các bác nhỉ). bản đồ phân bố các miệng hố thiên thạch phần lớn có tuổI dưới 200 triệu năm,còn số tuổi trên 600 triệu năm chỉ vài ba cái. Tính bình quân ra,với những thiên thạch có đường kính trên 10km thì cứ 3 triệu năm mới va chạm với trái đất 1 lần.
Trái đất tựu quay quanh trục 1 vòng hết 24 giờ và quay quanh mặt trời 1 vòng hết 365 ngày và 6 giờ vớI tốc độ 29,8km/giây. Khi quay ,trục quay của trái đất nghiêng vớI mặt phẳng hoàng đạo 23o 24’ và luôn nghiêng về 1 phía, đã tạo ra các hiện tượng các mùa khí hậu. vớI hình dạng khối cầu ,khi quay trái đất đã tạo ra sự phân bố nhiệt độ không đều trên bề mặt từ xích đạo về phía 2 cực ,gây nên sự chênh lệch về khí áp ,tạo ra hệ thống các loạI gió điều hoà nhiệt độ trai đất .chuyển động quay của trái đất không quá nhanh để lực ly tâm có thể bắn chúng ta ra ngoài không gian. Lực ly tâm tác đọng lên mọi vật cùng quay theo trái đất nhưng vô cùng nhỏ.Lực ly tâm lớn nhất ở xíh đạo ,nó kéo mọi vật lên trên và làm cho chúng nhẹ hơn 1 chút ít.Vì thế mọI vật ở xích đạo cân nhẹ hơn 5o/oo so với ở 2 cực.,và cũng vì vậy mà trái đất hơi bị phình ra ở xíh đạo,bán kính xích đạo lớn hơn bán kính từ 2 cực đến tâm trái đất 21km
vớI tốc đọ quay và vớI cái nhân chứa sắt và niken,trái đất đã tạo quanh mình 1 từ trường cực mạnh mà không 1 hành tinh nào trong hệ mặt trời có được. địa từ trường bao phủ không gian quanh trái đất ,ngăn chặn mọi tia vũ trụ có hại cho sự sống ,không cho lọt xuống bề mặt trái đất.

[thienthanaoden]

Cấu tạo bên trong trái đất

Trong thời kì mới hình thành trái đất , đã xảy ra quá trình phân bố lại vật chất rộng lớn dưới ảnh hưởng của trường trọng lực. Những kim loại ở thể lỏng nặng hơn cả, đi vào trung tâm trái đất. Phần trên là các lớp nóng chảy gồm sunphit, oxit và các kim loại có tính tương tự lưu huỳnh.Các lớp trên cùng gồm xilicat nóng chảyvà các lớp khí, hơi của các nguyên tố nhẹ.Khi nguội lạnh, các lớp trên kết tinh và rắn lại tạo thành vỏ trái đất. Phần dưới vỏ trái đất ở thể lỏng do chịu ảnh hưởng của áp suất lớn nên độ nhớt tăng lên, do đó vận tốc truyền sóng địa chấn bên trong trái đất tăng lên liên tục theo độ sâu. Ở độ sâu 2900km là mặt ranh giới giữa các lớp bao và nhân trái đất, ở đó sóng địa chấn bị phản xạ mạnh Phần trung tâm trái gồm chủ yếu Fe và Ni. Trong hệ mặt trời, hành tinh càng lớn thì mật độ vật chất nặng càng cao.
Các thiên thạch trong vũ trụ bao gồm 91% sắt, 8% niken và 1% còn lại gồm phốtpho và coban.

Sự dịch chuyển lục địa trên Trái Đất

Ngay từ khi mới ra đời cho đến nay, dưới ảnh hưởng của trường trọng lực, lực tổng hợp vũ trụ cùng với quán tính quay của Trái Đất, các mảng lục địa trên Trái Đất luôn di chuyển về các hướng. Sự di chuyển các mảng lụcđịa trên thế giới không phải là sựdi chuyển các phần vỏ Trái Đất (vỏ Trái Đất quá mỏng và giòn nên không thể tránh khỏi gãy, vỡ khi trượt trên phần cứng của manti). Sự chuyển động diễn ra ở các mảng thạch quyển gồm vỏ Trái Đất và lớp trên của manti dày hàng trăm km (quyển mềm).
Các mảng quyển mềm không chuyển động hỗn loạn mà tương ứng với dạng cầu của Trái Đất. Các lục địa khi di chuyển vẫn có mút nằm gần các cực Trái Đất. Phần đại dương giữa hailục địa được mở rộng nhanh ở vùng gần xích đạo và chậm hơn ở hai cực (điển hình nhất là Đại Tây Dương). Bất kì cặp lục địa nào thì trục nối chgúng luôn đi qua tâm hành tinh.
Cùng với sự di chuyển, các mảng lục địa thường xuyên va chạm với nhau. Những mảng mỏng và rắn chắc hơn chũiuống dưới những mảng lớn và có tốc đọ chậm hơn. Việc này để lại những lớp trầm tích đùn lên thành từng dải hẹp ven đất liền. Một phần trầm tích tiếp tục theo hệ thống băng chuyền lục địa chìm sâu xuống và nóng chảy.
Trong trường hợp của Ấn Độ: giữa kỉ đệ tam, Ấn Độ trôi về phía lục địa Á- Âu và va chạm vơíu lục địa này.Do có sự trùng khít dường như hoàn toàn về độ rắn của các mảng thạch quyển mà một khối lượng khổng lồ phần rìa các mảng thạch quyển bị vò nhàu tạo thành các nếp uốn và kết quả là Himalaia ra đời.

Quá trình chuyển dời các lục địa diễn ra như sau

_ Thời kì Permi-Triat (225 triệu năm trước) : Đai Tây Dương và Ấn Độ Dương chưa có mặt, dạidương duy nhất của Trái Đất lúc này là đại dương teti. Các mảng thạchquyển còn nối liền với nhau trên một lục địa duy nhất là Pangeia.
_ Cuối kỉ Triat (180 triệu năm trước) : Pangeia tách thành Lavraxia (gồm Bắc Mĩ và Á-Âu) và Gônvana (gồm Nam Mĩ, Châu Phi, Châu Úc, Nam Cực và Ấn Độ).
Tiếp đó Gônvana tách làm ba phần:
+Nam Mĩ và Châu Phi
+Ấn Độ
+Nam Cực và Châu Úc
_ Cuối kỉ Jura (135 triệunăm trước) : Ấn Độ trượt dần về phía Lavraxia, Nam Mĩ có xu hướng tách khỏi Châu Phi
_ Cuối kỉ Crêta, đầu đại tân sinh (65 triệu năm trước): Ấn Độ tiếp tục trôi, Grenlan tách khỏi châu Âu. Nam MĨ tạm thời nối với Nam Cực và Châu Úc và mọi việc cứ tiếp diễn như vậy và dần dần trở thành như ngày nay.
* Dự đoán trong tương lai, giống như Ấn Độ , Châu Úc sẽ va chạm với Đông Nam Á và sẽ có sự xuất hiện những dãy núi lớn. Đại Tây Dương và Ấn Độ Dương được mở rộng trong khi Thái Bình Dương bị thu hẹp. Nam Mĩ sẽ tách khỏi châu Mĩ trước khi vỡ làm đôi. Phần tây Nam Mĩ chìm xuống lòng Thái Bình Dương còn Phần Đông ra Đại Tây Dương trôi về hướng châu Phi và rất có thẩ sẽ lại nối liền với châu Phi như thời kì Gônvana.

[thienthanaoden]

Sao Hỏa (Mars)

Trên bầu trời đêm, ta có thể nhìn thấy sao Hoả có màu đỏ hoặc màu cam, vì thế mới có tên là "sao lửa". Có người còn gọi là "hành tinh đỏ". Các vệ tinh và các tàu thăm dò cho thấy đất đá trên sao Hoả có màu đỏ do có chứa nhiều ôxýt sắt.
Sao Hoả tuy nhỏ nhưng có nhiều điểm giống với Trái Đất: sao Hoả tự quay quanh trục mất 24giờ 37 phút, trục quay của sao Hoả có độ nghiêng là 23,20 gần bằng độ nghiêng của Trái Đất. Vì thế ngày trên sao Hoả dài hơn ngày trên Trái Đất 37 phút và trên sao Hoả quay chung quanh Mặt Trời một vòng 678 ngày nên một "năm" trên sao Hoả gần gấp đôi năm trên Trái Đất, các mùa trên sao Hoả cũng dài hơn mùa trên Trái Đất. Nhiệt độ bề mặt sao Hoả lạnh hơn Trái Đất nhiều. Ngay cả giữa trưa hè nắng chang chang, trên sao Hoả nhiệt độ đo được cũng là -300C, còn ban đêm xuống đến -860C, nhưng không bao giờ lên đến 00C. Vào mùa đông, các chỏm băng ở 2 cực mở rộng dần ra về phía xích đạo, còn mùa hè chúng thu hẹp lại. Điều đáng lưu ý là chỏm băng ở cực Nam lớn hơn ở cực Bắc cho thấy mùa động ở bán cầu Nam trên sao Hoả lạnh hơn ở bán cầu Bắc. Điều này đã làm cho nhiều nhà khoa học cuối thế kỷ thứ XIX cho rằng trên sao Hoả có nước. Nhất là năm 1877 khi nhà thiên văn học người Ý tên Chiaparenli (Giovanni Schiaparelli, 1835 - 1910) quan sát thấy những vệt dài đan chéo nhau mà ông ta gọi là "các kênh đào" (canali) cùng những vùng rộng lớn thay đổi màu từ màu đỏ sang màu xanh đậm theo mùa, đã làm dấy lên cơn sốt về các "kênh đào trên sao Hoả". Lôoen (Percival lowell) nhà thiên văn học người Mỹ cũng xây dựng một đài thiên văn Flatxtap (Flagstaff) ở bang Arizôna để chuyên quan sát sao Hoả. Người ta tưởng tượng ra giống người thấp bé màu xanh lá cây thông minh đã ở đó, xây dựng các kênh đào để dẫn nước từ các chỏm băng ở cực về tưới cho ruộng vườn ở vùng xích đạo sao Hoả. Nhưng nhiều nhà khoa học hoài nghi về sự sống trên sao Hoả, họ cho rằng, không thể chỉ dựa vào kết quả quan sát từ xa bằng những dụng cụ chưa đủ độ tin cậy đó được.
Từ năm 1969, nhiều tàu thăm dò chụp ảnh và thám sát bề mặt sao Hoả cho thấy ở đây không có dấu vết nào của sự sống. Những ảnh chụp của tàu thăm dò Vikinh (Viking 1 và 2) đổ bộ lên sao Hoả vào ngày 2007/1976 và 03/09/1976 cho thấy bề mặt sao Hoả có nhiều nét giống bề mặt sao Thuỷ hoặc Mặt Trăng, tương đối bằng phẳng với các miệng hố thiên thạch. Ở bán cầu Bắc của sao Hoả có một số hố thiên thạch, một vài ngọn núi lửa khổng lồ cao đến 29 km, chân núi rộng đến 400 km và nhiều thung lũng sông cổ trong đó có thung lũng Valet Marinêrit ( Valles Marieris) dài 5.000 km, rộng 600 km và ở một vài nơi sâu tới 6 km. Đất đá ở đây tuổi vào khoảng 1 đến 3 tỉ năm. Ở bán cầu Nam, có nhiều miệng hố hơn và có tuổi đất đá cổ hơn, trên 4 tỷ năm. Những sa mạc đá rộng lớn b?ng phẳng, rải rác những hòn đá đủ kích cỡ và cát bụi, đều có màu đỏ chiếm 40% diện tích sao Hoả và mỗi khi có gió nổi lên là bụi bay mù mịt thành những trận bão bụi mà từ Trái Đất nhìn lên ta thấy hình như sao Hoả đang đổi màu. Các thiên thạch đã để lại trên bề mặt sao Hoả nhiều dấu vết: những hố thiên thạch, những vùng trũng rộng lớn như các bồn địa và những hẻm vực dài khổng lồ rất sâu. Bầu không khí của sao Hoả hết sức loãng đến mức dù cho bão có thổi mạnh đến mấy cũng chỉ đủ sức làm bốc lên những hạt bụi mịn mà thôi. Không khí ở đây chứa tới 95% khí cácbônic, 2,7% nitơ, 1,6% acgông và 0,76% ôxi, ôxyt cacbon, hơi nước. Bầu khí quyển sao Hoả gồm 3 tầng: trên cùng là các đám mây mỏng và tuyết cacbônic đông đặc, tầng giữa là hơi nước đóng băng và sát mặt đất là tầng bụi mịn chứa nhiều chất sắt. Hơi nước chỉ tìm thấy ở các lớp mây, hoặc sương mù trong các thung lũng hoặc ở sát mặt đất.
Về cấu tạo, bên trong cùng là một cái nhân nhỏ bằng đá, bao bọc bên ngoài bởi lớp bao dày gồm các loại đs silicat và một lớp vỏ mỏng ở ngoài cùng toàn đá xen lẫn đất đóng băng. Chính sự có mặt của nước đóng băng ở dưới đất sao Hoả mà một vài nhà khoa học cho rằng trước đây trên sao Hoả đã từng có nước chảy trên mặt, nên bây giờ mới còn dấu vết của lòng sông chết. Chỉ khác với Trái Đất là nước trên sao Hoả không rơi từ trong không khí xuống mà từ sự tan chảy của nước đóng băng trong đất khi bề mặt bị Mặt Trời đốt nóng lên.
Sao Hoả có 2 vệ tinh là Phôbôt (tiếng Hi Lạp Phobos là Sợ hãi) và Đâymôt (Deimos là Kinh hoàng) đều có đường kính không quá 30 km. Cả 2 đều quá nhẹ nên trọng lượng không đủ để tạo cho chúng có hình khối cầu.
Chúng có hình dạng củ khoai tây như phần lớn các thiên thạch trong hệ Mặt Trời. Cũng có ý kiến cho rằng đây là 2 thiên thạch đã bị sức hút của sao Hoả giữ lại trên quỹ đạo quanh sao Hoả khi chúng rơi vào cách đây khoảng 40 triệu năm. Vệ tinh Phôbôt lớn hơn, nằm chỉ cách sao Hoả 9.380 km, quay quanh sao Hoả một vòng mất 7 giờ 40 phút. Trên bề mặt vệ tinh Phôbôt hiện rõ miệng hố thiên thạch lớn nhất là hố thiên thạch Xtichnây (Stickney) rộng 10 km. Vệ tinh Đâymôt nhỏ hơn nằm cách sao Hoả 23.462 km và quay một vòng quanh sao Hoả mất 30 giờ. Các ảnh chụp từ tàu thăm dò cho thấy trên bề mặt của 2 vệ tinh này lỗ chỗ những hố thiên thạch to nhỏ khác nhau.

http://www.solstation.com/stars/mars0b.jpg

Liệu có sự sống trên Hỏa tinh hiện nay hay không?

Bức xạ tử ngoại của Mặt trời giết chết mọi vi khuẩn trên bề mặt sao Hoả nhưng chúng ta có thể tưởng tượng những vi khuẩn sống trong lòng đất. Các hoá chất do 2 tàu Viking đem về năm 1976 có chứa cacbon phóng xạ. Nếu cacbon phóng xạ xuất hiện trong các khí bao quanh đất thì sẽ là bằng chứng về sự trao đổi chất và sự sống nguyên thuỷ. Thực nghiệm không tìm thấy một bằng chứng nào về sự trao đổi chất cũng như các vi khuẩn chết trên Hoả tinh.
Kết luận của Viking là tại các nơi Viking đã đo đạc trên sao hoả, đất chưa có bát cứ bằng chứng nào về sự tồn tại của sự sống. Vì mọi phép đo đều có sai số nên chúng ta không thể khẳng định rằng không có sự tồn tại của những vi khuẩn đã chết trên sao Hoả, nhưng chúng ta có thể khẳng định rằng nếu có thì chúng cũng ít hơn cả ở Nam cực , nơi khó có khả năng tồn tại sự sống nhất trên bề mặt Trái Đất chúng ta. Nói cách khác, kết luận này chỉ đúng cho hai vị trí hẹp trên Hoả tinh nhưng cũng có thể coi là một điển hình cho toàn bộ hành tinh này.
Năm 1996, một bài báo nói rằng có một thiên thạch có nguồn gốc từ sao Hoả rơi xuống Nam Cực có chưa những dấu hiệu của sự sống nguyên thuỷ trên sao Hoả từ thời xa xưa. Nhờ những nghiên cứu tiếp theo, ý kiến trên bị bác bỏ nhưng khả năng tồn tại sự sống trên Hoả tinh vẫn còn. Nó dẫn tới kế hoạch phong tiếp nhiều thiết bị lên sao Hoả trong thời gian tiếp sau.

[thienthanaoden]

Sao Mộc (Jupiter)

Với khối lượng và kích thước lớn nhất hệ Mặt Trời cùng dáng vẻ đầy oai nghiêm, Mộc tinh hoàn toàn xưng đáng với cái tên Jupiter_ chúa tể của các vị thần.
Sao Mộc là hành tinh thứ năm trong Thái Dương hệ. Nó cách Mặt Trời 5,2 ua, bán kính xích đạo là 71435 km và có khối lượng bằng 318 lần khối lượng Trái Đất. Sao Mộc quay quanh Mặt Trời theo chu kì 12 năm nhưng một ngày tính theo giờ Trái Đất thì chỉ dài có 9h50'. Trên bầu trời đêm, sao Mộc là thiên thể rất dễ nhận ra vì nó chỉ thua có sao Kim về độ sáng.
Sao Mộc có tất cả 15 vệ tinh trong đó có 4 vệ tinh sáng nhất có thể dễ dàng nhận ra qua kính thiên văn. Đó là 4 vệ tinh được Galilei phát hiện và được đặt tên là 4 vệ tinh Galilei trong đó vệ tinh lớn nhất có bán kính tới trên 5000km (còn lớn hơn sao Thuỷ).
Ngoài ra sao Mộc còn có một vệ tinh dưới dạng một vành sáng. Vành này gồm nhiều mảnh đất đá đường kính từ mấy chục đến mấy trăm met. Độ dầy của vành sáng này chưa đến 30 km và rộng khoảng 9000km, khoảng cách từ mép ngoài vành sáng đến bề mặt sao Mộc là 57000km. Vành này quay quanh sao Mộc với chu kì 7h. Nghiên cứu còn cho thấy ngoài Trái Đất ra thì trong hệ Mặt Trời sao Mộc là hành tinh duy nhất có cực quang. Phần nửa bán cầu không hướng về phía Mặt Trời của sao Mộc có một dải cực quang dài tới 30 000 km.
Nguyên tố phổ biến nhất trên sao Mộc là hydro. Sao Mộc có lớp khí quyển dày trên 1000 km gồm 82% hydro, 17% heli và 1% còn lại gồm các chất khí khác.
Từ trường sao Mộc lớn hơn 10 lần so với từ trường Trái Đất, trục từ trường lệch với trục tự quay 10,8 độ và có cấu tạo cực từ gần giống như của Trái Đất. Do đó nếu mang một la bàn từ Trái Đất lên sao Mộc thì vẫn có thể xác định chính xác hướng Bắc-Nam.
Trọng lực trên sao Mộc lớn hơn trọng lực Trái Đất 2,6 lần nhưng nhiệt độ bề mặt chỉ có -140 độ C . Chính điều này đã giúp sao Mộc giữ được hydro và heli trong khí quyển của mình.
Qua kính thiên văn có thể thấy bề mặt có nhiều dải mây tối và sáng chạy đan xen nhau. Sao Mộc bức xạ nhiệt hết sức mạnh mẽ, mặt khác do hoạt động tự quay của sao Mộc diễn ra rất nhanh (9h 50' một vòng) nên tạo ra trên bề mặt của nó những dòng khí chuyển động tạo ra những dòng màu sắc khác nhau. Ngoài ra, qua quan sát từ kính thiên văn có thể thấy trên sao Mộc có một vết đỏ rất lớn nằm ở phía Nam đường xích đạo của sao Mộc. Vết đỏ này có hình elip , rộng khoảng 11000 km và có chiều dài khoảng 26000 km. Qua ảnh chụp từ các tàu thăm dò được phóng lên nghiên cứu sao Mộc, phát hiện vết đỏ này là một luồng khí bốc lên mạnh mẽ và xoáy tròn ngược chiều kim đồng hồ. Nhờ bị kẹp giữa hai luồng khí chuyển động mạnh ngược chiều nhau mà vết đỏ có thể tồn tại trong thời gian rất dài.

Núi lửa trên vệ tinh Io của Mộc tinh

Chúng ta hi vọng rằng các vệ tinh của sao Mộc sẽ lạnh, là hỗn hợp đá băng và có khả năng bề mặt bị lõm. nhưng 2 vệ tinh là Io và Europa hoàn toàn khác với những điều dự đoán.
Vệ tinh Io có kích thước cỡ Mặt Trăng nhưng nó hoạt động rất mạnh, các núi lửa liên tục phun trên vệ tinh này. Vật chất nóng dâng đến độ cao 250km trên bề mặt của Io. Điều đó chứng tỏ trong lòng của Io rất nóng. Tại sao? Lực hấp dẫn do sao Mộc và các vệ tinh khác tác động lên làm Io liên tục bị biến dạng. Điều đó có nghĩa là một sô sphần đá rắn phải chuyển động qua nhau. Ma sát sinh ra làm nóng đá. Sự nung nóng bằng ma sát này đã được tiên đoán từ trước khi Voyager đến Mộc tinh. Nhưng việc xuất hiện các núi lửa thì chưa từng được dự đoán. Núi lửa phun ra các hợp chất nham thạch chứa sunfua làm cho bề mặt của Io rất khủng khiếp.

http://www.solstation.com/stars/jupiter.jpg

Đại dương đóng băng và sự sống nguyên thuỷ (có thể) trên vệ tinh Europa

Vệ tinh Europa hơi nhỏ hơn Mặt Trăng và nằm cách sao Mộc xa hơn Io. Điều ngạc nhiên là trên Europa không có miệng núi lửa nào, bề mặt nó trơn tru rõ rệt. Điều giải thích tốt nhất là bề mặt nó được bao bọc bởi một lớp nước dày tới hàng km , lớp trên cũng đã bị đóng băng. Tàu Galileo đã tới cách bề mặt của Europa 200km và chụp ảnh được những chi tiết có kích cỡ 6m. Các bức ảnh cho thấy trên bề mặt của vệ tinh này có những vết nứt rất giống những vết nứt dài trên băng ở Nam cực (Trái Đất). Ngoài ra, các bức ảnh còn đưa ra những bằng chứng về việc còn tòn tại ở thể lỏng dưới lớp băng bao bọc Europa. Đó là những nơicó vết nứt, nước trào ra rồi đóng băng lại. Một miệng núi lửa dường như đã được nước lấp đầy và đóng băng lại. Các đường nhỏ coa thể làm liên tưởng đến việc nước trong các vết nứt trào ra và đóng băng lại: các đường tối hơn có thể do nước mang theo bụi bẩn phun ra theo các vết nứt dài và đóng băng lại, các đường sáng hơn có thể do nước sạch hơn phun ra sau và đóng băng. Loại trừ trường hợp các núi lửa mới hình thành, các miệng núi lửa cũ đều đã ngập trong nước và đóng băng lại.
Nhiệt độ bề mặt của Europa tương đương với nhiệt độ của hành tinh mẹ (tức sao Mộc), rất thấp. Vậy tại sao vẫn có nước ở thể lỏng? Có lẽ do phần bên trong của Europa bị nung nóng bởi ma sát thuỷ triều giống như Io. Bằng chứng về việc một đại dương bị đóng băng ở bề mặt là gián tiếp và có thể sai. Nhưng chúng ta hãy xét đến những hệ quả đầy ấn tượng sau nếu lời giải thích trên là đúng.
Nếu có nước ở thể lỏng thì liệu có sự sống nguyên thuỷ ở Europa hay không? Hầu hết mọi người trả lời : không, ở đó quá lạnh. Nhưng rất có thể ở đó không quá lạnh. Trên Trái Đất, một phần nhiệt dâng lên từ đáy đại dương được quy tụ trong những vùng nhất định của đáy đại dương. Ở những vùng như thế, nước nóng chảy ra mang theo khá nhiều các hoá chất để duy trì sự sống. Thực vậy, suốt hàng chục năm gần đây, thật đáng ngạc nhiên là trên Trái Đất ngày càng nhiều hình thức sóng kì quặc được phát hiện tại những vùng nước nóng phun trào từ đáy đại dương. Nếu nhiệt phát ra từ đay vệ tinh Europa thì có lẽ nhiệt đó cũng được quy tụ tại những vùng nhất định nào đó trong lòng các đại dương của Europa. Có thể những dòng nước đó chứa đựng một vài dạng sống nguyên thuỷ chăng? Tất nhiên cho đến giờ thì những điều đó vãn chỉ là một giả thiết chưa được chứng minh.

[thienthanaoden]

Sao thổ (Saturn)

Sao thổ là hành tinh khổng lồ,có nhiều nét rất giống sao mộc, ở cách mặt trời 1427 triệu km,gấp 2 lần khoảng cách sao mộc-mặt trời. Chính Galile đã là người phát hiện sao thổ vào năm 1610 khi phát minh ra kính thiên văn,nhờ ánh sáng rực rỡ và cái vành khuyên đặc biệt mà lúc đó Galile tưởng là 2 cái tai của sao thổ. Đến năm 1655,nhà vật lí Hà Lan tên là Huygens mới xác định và mô tả lần đầu tiên khá tỉ mỉ vành khuyên này. Đây là hành tinh xa nhất của hệ mặt trời có thể nhìn thấy bằng kính thiên văn bình thường.
Chiếc vành khuyên nằm dọc theo đường xích đạo sao thổ và có đường kính khoảng 270.000km,rộng khoảng 65.000 km nhưng rất mỏng,có chỗ chỉ 1km.nhìn từ xa tới thì vành khuyên này gồm 3 vòng đai,ngăn cách bởi 2 đường ranh cassini và Enke.các ảnh chụp từ tàu thăm dò Voyager2 cho thấy ,vành khuyên này được tạo thành từ nhiều vòng đai nhỏ hợp lại.mỗI vành đai là tập hợp của vô số thiên thạch lớn nhỏ có lớp băng bao bọc ở ngoài ,xen lẫn những hạt nước đá,quay quanh chung quanh sao thổ như các vệ tinh.chúng phản chiếu rất mạnh ánh sáng mặt trờI ,giúp ta có thể nhìn thấy vành khuyên này từ trái đất . ở 1 vài vồng đai,có các vệ tinh quay ở 2 bên mép rìa như canh giữ vòng đai đó,nên các nhà thiên văn đặt tên cho chúng là vệ tinh thiên khuyển.có khoảng 12 vệ tinh loại này nhìn thấy rõ trong các ảnh chụp từ tàu thăm dò Voyager 1 và 2,nâng tổng số vệ tinh của sao thổ lên 22 vệ tinh.trong số này lớn nhất là vệ tinh Titan có đường kính 5.150km và là vệ tinh duy nhất trong hệ mặt trời có bầu khí quyển dày đặc bao quanh ,chứa chủ yếu là khí nitơ và 1 phần khí metan.nhiệt độ trung bình của titan là -180 độ C.còn có 6 vệ tinh lớn nữa ,có đường kính từ 390 - 1500km.số còn lại ,vừa có kích thước nhỏ ,có hình dáng không phải hình cầu như các vệ tinh khác.càng đi vào gần sát sao thổ,các vật chất cấu tạo nên vành sao thổ càng có kích thước lớn dần và càng có nhiều vệ tinh.vòng ngoài cùng có màu hơi tối ,chỉ có 1 vệ tinh,vòng thứ 2 màu sáng nhất có 4 vệ tinh còn vòng trong cùng có màu tốI hơn ở bên trong ,vừa có nhiều vệ tinh ,lại vừa có đặc điểm : có một số vệ tinh quay trên cùng 1 quỹ đạo. đó là 2 vệ tinh đione và helen cùng quay cách sao thổ 377.400km,3 vệ tinh Tethys,Telesto,Calypso cùng quay cách sao thổ 294.660km,còn 2 vệ tinh Epimethee ,Janus thì có quỹ đạo quay rất xít nhau,151.422 và 151.472km.trong vòng đai này có vệ tinh Mimas còn thấy rõ miệng hố Herschel, dấu vết của sự va chạm với vệ tinh khác do chúng quay vớI quỹ đạo quá gần nhau.Những vệ tinh thiên khuyển do quay trong vành khuyên cảu sao thổ đã để lại những khoảng trống ở phía sau ,khi chúng đi xuyên qua các thiên thạch và hạt băng của vành khuyên.

http://astrogeology.usgs.gov/assets/wallpaper/saturn.jpg

Phần lớn các vệ tinh này đều có quỹ đạo quay rất gần,cách sao thổ không quá 0,5 triệu km.chỉ có 3 vệ tinh Hyperion,Lapetus, phoebe quay hình bầu dục rất dẹp ,lạI vừa có chiều quay ngược vớI chiều quay của tất cả các vệ tinh khác của sao thổ.vệ tinh Lapetus cũng đáng lưu ý vì nó không chỉ có màu vàng ánh mà còn vì phần vàng ánh nhìn thấy này chỉ chiếm 1 phần,còn lại phần kia lại tối đen.giải thích hiện tượng sao thổ có nhiều vệ tinh quay trên cùng 1 quỹ đạo hoặc có quỹ đạo rất sít nhau ,các nhà khoa học cho rằng trước đây chúng chỉ là 1 vệ tinh ,sau đó bị tách ra làm 2 hoặc 3.
Sao thổ có cấu tạo gần giống như sao mộc,gồm các chất khí heli và hidro cùng với các tinh thể amoniac nhưng loãng hơn ,trong cùng là 1 cái nhân bằng đá cứng lẫn băng.vì thế ,sao thổ có tỉ trọng nhẹ hơn cả nước. sao thổ là 1 trong những hành tinh lạnh lẽo,nhiệt độ trên lớp mây ngoài cùng là -180 độ C.cũng như sao mộc ,sao thổ có tốc độ quay rất nhanh,tạo nên nhiều dải mây trắng song song,với những trận bão khủng khiếp có sức gió lên đến 1.800km/giờ nên ta chỉ thấy các dảI mây lờ mờ không được rõ như ở sao mộc. sao thổ tự quay 1 vòng chỉ mất có 10 giờ 40 phút,và quay quanh mặt trời với tốc độ 9,6km/giây,1 vòng mất 29,5 năm.do tốc độ tự quay quá nhanh,sao thổ có hình dáng hơi dẹt ở 2 cực,phình to ở vùng xích đạo .trong quá trình sao thổ quay quanh mặt trờI ,từ trái đất ta nhìn thấy vành khuyên sao thổ từ các góc cạnh khác nhau,nên có lúc nhìn thấy to,lúc nhỏ,có lúc gần như không nhìn thấy vì quá mỏng.
bầu khí quyển sao thổ tương tự như ở sao mộc nhưng có nhiệt độ thấp hơn,gồm chủ yếu là hidro(94%) ,heli(6%) và hơi nước ,khí metan và amoniac.

[thienthanaoden]

Sao thiên vương (Uranus)

Sao thiên vương được nhà thiên văn học nghiệp dư nổI tiếng người Anh gốc Đức William Herschel (1738 - 1822 ) tìm thấy . ngày 13/3/1781,ông thấy 1 điểm sáng lung linh ở gần sao Zeta,lúc đầu ông nghĩ đấy là sao chổi.ngày 17 tháng 3 ông tìm lại vật thể này và thấy nó di chuyển 1 đoạn so với các vì sao cố định . ông tiếp tục theo dõi vật thể lạ này thêm 2 tháng nữa và thấy nó dịch chuyển dần đến chòm sao song tử.ong cho đấy là 1 sao chổi và gửi đến các nhà thiên văn ở đài quan sát Greenwich và Oxford với 1 thông báo vớI tựa đề : "bài tính về 1 sao chổI" và sau đấy không quan tâm đến nó nữa nhưng các nhà thiên văn khác vẫn tiếp tục theo dõi vật thể này .chỉ sau 1 thời gian ngắn sau,các nhà thiên văn nhất trí xác định đó là 1 hành tinh di chuyển xung quanh mặt trờI trên 1 quỹ đạo bên ngoài sao thổ. sao thiên vương nằm ở khoảng cách gấp đôi khoảng cách giữa sao thổ vớI mặt trời. Lúc đầu ông tưởng đó là 1 đám tinh vân hay sao chổI ,nhưng sau nhiều ngày quan sát , ông mới phát hiện ra đó là 1 hành tinh mới ,có kích thước to gấp 4 lần trái đất. vớI khoảng cách này , ánh sáng mặt trời phải mất đến 2 giờ 30 phút mớI đến được sao thiên vương ,trong khi đó chỉ cần 8 phút là đến được trái đất ,sao thiên vương quay 1 vòng quanh mặt trời mất 84 năm,với trục quay nằm ngang gần trùng với mặt phẳng quỹ đạo và với tốc độ quay quanh mình với tốc độ rất nhanh,1 vòng chỉ mất 16 giờ.

http://planetpixelemporium.com/images/fullsize/uranus.jpg

Vì trục nằm ngang với mặt phẳng quỹ đạo nên trong quá trình quay quanh mặt trời,mỗi cực của sao thiên vương hướng về phía mặt trời trong suốt 42 năm liền và 42 năm tiếp theo lại nằm trong bóng tối. Vì thế mùa ở đây rất dài ,nhưng nhiệt độ ở sao thiên vương quanh năm vẫn không đổi ,luôn lạnh lẽo vì ở quá xa mặt trời.chính vì vậy mà khi phát hiện ra hành tinh này người ta gọi nó là hành tinh địa ngục
Sao thiên vương còn có 1 từ trường độc đáo . trục của từ trường không nằm ngang như trục của sao thiên vương mà thẳng đứng như các hành tinh khác và nghiêng 600 so với mặt phẳng quỹ đạo. điều này đã làm cho từ trường của sao thiên vương không khác mấy với từ trường của các hnàh tinh khác nhưng mà lại làm cho tâm từ trường lệch xa tâm của sao thiên vương.
Nhìn từ vũ trụ ,sao thiên vương có màu lá biếc do phản chiếu bầu khí quyển có chứa khí metan vì khí metan hấp thụ hết các tia hồng ngoại của ánh sáng mặt trời. Hidro chiếm phần quan trọng trong thành phần khí quyển sao diêm vương (tớI 85%) ,còn lạI là khí heli(12%) và metan chiếm 3% .nhiệt độ ở đây xuống đến -2500C.những thông tin từ tàu thăm dò voyager 2 cho phép dự đoán sao thiên vương có 1 nhân rất nhỏ bằng đá cứng ,bao bọc bên ngoài là lớp các khí amoniac,metan hoá lỏng hoà tan với nước. sao thiên vưng cũng có 1 vành khuyên như sao thổ,sao mộc gồm 11 vành đai tạo thành. Những vòng đai nằm gần sao thiên vương được cấu tạo bởi các thiên thạch có kích thước tới 1m và có màu tối .còn những vòng đai ở ngoài cùng đựoc cấu tạo bởi các thiên thạch nhỏ dưới 20cm cùng với bụi vũ trụ và có màu sáng hơn.
trước đây người ta chỉ biết có 5 vệ tinh lớn của sao thiên vương nhưng qua ảnh chụp từ tàu voyager 2 ,người ta phát hiện có tới 15 vệ tinh chia làm 2 nhóm .Nhóm trong có 10 vệ tinh nhỏ có đường kính dưới 150 km,trong đó có vệ tinh Coocđêlia quay bên trong vành khuyên ,nằm cách sao thiên vương từ 50.000 - 85.000 km. Các vệ tinh của sao thiên vương đều được đặt tên các nhân vật trong các tác phẩm của đại văn hào William shakespeare.
Trong các vệ tinh đó,Miranda và Ariel được các nhà thiên văn quan tâm nhất . Miranda hiện ra trên ảnh chụp từ tàu voyager như 1 vệ tinh không còn nguyên vẹn,như được ghép lạI từ nhiều mảnh vỡ sau khi va chạm vớI 1 tiểu hành tinh khá lớn. trên bề mặt Miranda ,chúng ta có thể thấy những sống núi và những bờ vách dốc đứng lỗ chỗ các dấu vết va chạm với các thiên thạch. vệ tinh Ariel có đường kính tới 1.150km,in đậm nét nhiều vệt thung lũng rất sâu,cùng với vài hố thiên thạch rải rác đó đây.

[thienthanaoden]

Sao Hải Vương (Neptune)

Hải Vương Tinh là hành tinh thứ 8 của Hệ Mặt Trời và cũng là hành tinh đầu tiên được tìm ra bằng phương pháp tính toán . Phát minh này cũng là một luận cứ tuyệt vời chứng minh sự đúng đắn của định luật vạn vật hấp dẫn . Sau khi tìm ra Thiên Vương Tinh người ta nhận thấy hành tinh này không chuyển động đúng theo quỹ đạo mà người ta tính toán cho nó , tức là nó không chỉ chịu tác động của các lực hút của Mặt Trời và các hành tinh đã biết mà còn chịu tác động của hành tinh nào đó mà người ta chưa biết . Bằng cách giải quyết dần dần các bài toán người ta đã xác định được vị trí tương đối của hành tinh này . Ngay lập tức sau đó ngày 23 tháng 9 năm 1846 , nhà thiên văn Gaile đã tìm ra hành tinh này trên bầu trời bằng kính thiên văn tại nơi mà ông được thông báo theo kết quả tính toán .

http://planetpixelemporium.com/images/fullsize/neptune.jpg

Khoảng cách trung bình từ Hải Vương Tinh đến Mặt Trời là 4500 triệu km . Chu kỳ chuyển động quanh Mặt Trời là 164 năm 288 ngày . Như vậy kể từ ngày tìm ra Hải Vương Tinh , hành tinh này còn chưa đi hết một vòng quanh Mặt Trời . Đường kính xích đạo của Hải Vương Tinh bằng 50400 km . Tỉ trọng trung bình của nó thì bằng 2,30g/cm3 tức là lớn hơn tỉ trọng của các hành tinh khác . Điều nàu chứng tỏ ngoài Hydro và Heli , hành tinh này còn chứa hợp chất của các nguyên tố hoá học khác (hình như là kim cương , keke ...) . Theo kết quả tính toán của các nhà bác học , nhân của Hải Vương Tinh được cấu tạo từ các nguyên tố kim loại giống như nhân của các hành tinh thuộc nhóm I (nhóm Trái Đất) .
Tháng 8 năm 1986 , tàu du hành vũ trụ Voyager2 đã tiến hành quan sát hành tinh này . Khác với Thiên Vương tinh , bề mặt của Hải Vương Tinh đôi chỗ bị các đám mấy che phủ . Cũng giống như Mộc Tinh , trên bề mặt Hải Vương Tinh người ta nhìn thấy 1 vệt đỏ lớn .
Có lẽ điều lý thú nhất khi quan sát Hải Vương Tinh là người ta phái hiện ra 3 vành sáng của nó .

[thienthanaoden]

Sao Diêm Vương (Pluto)

Diêm Vương Tinh được nhà thiên văn người Mỹ Clyde Tombaugh phát hiện vào tháng 2 năm 1930 . Đây là hành tinh nằm xa Mặt Trời hơn cả . Khoảng cách trung bình từ hành tinh này đến Mặt Trời là 5900 triệu km . Bằng mắt thường chúng ta khó có thể quan sát được Diêm Vương Tinh , vì nó chỉ như một điểm có độ sáng yếu hơn nhũng ngôi sao mờ nhạt nhất trên bầu trời tới 4000 lần .
Diêm Vương Tinh chuyển động rất chậm , nó mất tới 247 năm 255 ngày 12h mới đi hết một vòng quỹ đạo . Vì ở quá xa nên người ta mất rất nhiều thời gian mới đo được đường kính của Diêm Vương Tinh . Mãi đến những năm 80 mới đo được đường kính Diêm Vương Tinh khoảng 3000 km . Diêm Vương Tinh không những là hành tinh tối tăm nhất mà còn lạnh lẽo nhất . Nhiệt độ trên bề mặt của nó là -2200C . Ngay cả những vùng ấm nhất của Diêm Vương Tinh cũng được bao phủ bởi những lớp tuyết dày của khí Metan . Khí quyển Diêm Vương Tinh nói chung rất loãng , cấu tạo chủ yếu từ khí Metan và có thêm một ít hỗn hợp khí trơ .

http://www.universetoday.com/am/uploads/pluto.jpg

Năm 1978 , người ta phát hiện ra Diêm Vương Tinh có một vệ tinh là Charon ở khá gần Diêm Vương Tinh . Charon bằng 1/10 khối lượng của Diêm Vương Tinh . Chu kỳ chuyển động của nó quanh Diêm Vương Tinh đúng bằng chu kỳ tự quay của Diêm Vương Tinh . Kỳ lạ hơn nữa mặt phẳng quỹ đạo của Charon lại trùng với mặt phẳng xích đạo của Diêm Vương Tinh . Điều đó có nghĩa Charon luôn ở một điểm cố định trên mặt phẳng xích đạo của Diêm Vương Tinh . Chẳng những thế , chu kỳ chuyển động của Charon quanh Diêm Vương Tinh còn đúng bằng chu kỳ tự quay quanh nó . Vì vậy nên lúc nào Charon cũng hướng một mặt về phía Diêm Vương Tinh

[thienthanaoden]

Mặt Trăng ( Moon )

Mặt trăng là một vệ tinh quay quanh Trái Đất, có đường kính chỉ bằng 1/4 đường kính của Trái Đất và chỉ cách Trái Đất có 284.000 km. Đây là một thiên thể gần gũi với loài người, thường có mặt vào ban đêm, thay thế Mặt Trời soi sáng mặt đất. Tuy có lúc trăng tròn, trăng khuyết, hay trăng lưỡi liềm, sớm hay muộn, bao giờ Mặt Trăng cũng có mặt trên bầu trời đêm. Mặt Trăng có thể quan sát bằng mắt thường với những vùng sáng và vùng tối mà theo trí tưởng tượng của tổ tiên ta, đó là: thằng Cuội ngồi cạnh gốc cây đa chăn trâu, còn theo người Trung Hoa thì đó là chị Hằng Nga và cung Quảng (cung Trăng).
Năm 1610, khi Galilê phát hiện ra kính thiên văn, người ta phân biệt được những vùng sáng là các "lục địa" và các vùng tối là "đại dương". Kể từ ngày 20/07/1969 khi 2 nhà du hành vũ trụ Mỹ đầu tiên đặt chân lên Mặt Trăng, cho đến ngày 14/12/1972 đã có thêm mười người lên đó tiến hành chụp ảnh, khảo sát và đem về nhiều mẫu đất đá, giúp cho loài người sáng tỏ thêm thành phần cấu tạo và những giả thuyết về nguồn gốc Mặt Trăng.Hiện nay có 3 giả thuyết :
- Một giả thuyết cho rằng Mặt Trăng là một hành tinh song sinh với Trái Đất được hình thành cùng một lúc, cùng một thành phần cấu tạo. Thực tế các mẫu thu thập được t ừ Mặt Trăng cho thấy thành phần chúng rất khác với Trái Đất.
- Một giả thuyết khác cho rằng Mặt Trăng là một thiên thể trong vành đai các tiểu hành tinh thoát ra ngoài, bị sức hút của Trái ĐẤt giữ lại. Giả thuyết này kém phần thuyết phục nhất.
- Một giả thuyết ngày nay được nhiều người tán đồng hơn cả là: cách đây khoảng 4,5 tỷ năm Mặt Trăng được tách ra từ Trái Đất khi va chạm với một thiên thể có kích thước cỡ như sao Hoả và cũng đang trong quá trình hình thành như Trái Đất. Sau đó những vật chất nặng lắng đọng vào bên trong lòng Mặt Trăng, vật chất nhẹ nổi lên trên bề mặt. Vào khoảng 3,8 tỷ năm, Mặt Trăng bị nhiều thiên thạch bay hỗn loạn trong không gian va chạm liên tục. Sau đó 1 tỷ năm, các vụ va chạm giảm hẳn, các hố thiên thạch lớn bị dung nham từ bên trong lòng Mặt Trăng trào ra lấp đầy dần, tạo lên những vùng tương đối bằng phẳng trên bề mặt, ngày nay các nhà thiên văn gọi là "biển Mặt Trăng". Từ đó đến nay, bề mặt Mặt Trăng hầu như ít biến đổi trừ trường hợp có vài va chạm với các thiên thạch gần đây. Điều đó rất dễ phân biệt bởi đất đá bắn tung ra chung quanh, tạo thành những vệt dài hình phóng xa quanh miệng hố. Mọi hoạt động của núi lửa, động đất đã không còn xảy ra trên Mặt Trăng cách đây hàng tỷ năm.
Với khoảng 380 kg mẫu đá mang về từ Mặt Trăng nhờ các tàu thăm dò của Nga và Mỹ, đã được đem phân tích các nhà khoa học nhận thấy, đó là loại đá phún xuất (phần lớn như đá badan) và nhiều mảnh vụn khi va chạm với các thiên thạch. Hầu như toàn bộ bề mặt Mặt Trăng bị bao phủ bởi một lớp đá vụn dày khoảng 20 m. Các phương pháp định tuổi những mẫu đá Mặt Trăng cho thấy đất đá ở các "lục địa Mặt Trăng" có tuổi từ 3,8 tỷ năm trở lên, còn tuổi của các "biển Mặt Trăng" từ 3,2 - 3,8 tỷ năm.
Trên bề mặt Mặt Trăng không có nước cũng không có gió, vì không có lớp không khí bao bọc chung quanh. Vì thế, mọi dấu chân, dấu vết do các nhà du hành vũ trụ để lại sẽ tồn tại ở đó hàng ngàn năm sau. Các dấu vết này chỉ có thể bị đất đá, cát bụi của một thiên thạch và chạm vào Mặt Trăng làm bắn tung ra, lấp đi mà thôi. Cũng vì không có không khí, nên dù giữa ban ngày bầu trợi lúc nào cũng một màu đen và nhiệt độ có thể lên tới 1250C còn ban đêm có thể xuống đến - 1600C.

http://www.netaxs.com/~mhmyers/cdjpgs/fullplus5h.jpg

Ngày 05/03/1998, cơ quan Không gian và Vũ trụ Mỹ (NASA) thông báo đã phát hành hiện dấu hiệu về một lượng nước khá lớn trên Mặt Trăng. Các thiết bị đo quang phổ nơtron trên tàu thám hiểm tự hành "Người thăm do Mặt trăng" (Lunar Prospector) đang bay theo quỹ đạo qua 2 cực để dò tìm, đo vẽ bề mặt Mặt Trăng, đã phát hiện nước dưới dạng nước đóng băng ở nhiệt độ - 1500C trong lòng đất (đất đóng băng) và dưới đáy các vết nứt ở 2 cực. Lượng nước này ước tính khoảng từ 100 - 330 triệu tấn, có thể có nguồn gốc từ sự và chạm với một sao chổi cách đây 3,6 tỷ năm. Số nước này tương đương với một hồ nước có diện tích 7km2, sâu 10,5 m. Sự có mặt của nước dưới dạng đất đóng băng đã được biết đến từ lâu nhưng lượng nước đóng băng ở 2 cực được phát hiện lần này mở khả năng lập trạm nghiên cứu trên Mặt Trăng, giảm nhẹ việc tiếp tế cho phi hành đoàn và có điều kiện chế ôxi để thở, chế tạo nhiên liệu cho các chuyến bay liên hành tinh trong thế ký XXI.
Do kích thước nhỏ hơn, trọng lượng trên Mặt Trăng chỉ bằng1/6 trọng lực của Trái Đất. Một nhà du hành lên Mặt Trăng sẽ có trọng lượng chỉ còn bằng 1/6 trên Trái Đất và có thể nhảy xa, nhảy cao gấp 6 lần ở Trái Đất.
Sức hút của Trái Đất có ảnh hưởng rất lớn đến Mặt Trăng, làm chậm tốc độ tự quay và tốc độ quay của Mặt Trăng quanh Trái Đất (chỉ còn 1km/giây). Mặt Trăng quay quanh trục một vòng mất 27 ngày 8 giờ, bằng với thời gian nó quay quanh Trái Đất. Người ta gọi thời gian này là một tháng vũ trụ. Vì đặc điểm quay như vậy nên từ Trái Đất nhìn lên, bao giờ chúng ta cũng chỉ nhìn thấy một mặt của Mặt Trăng mà thôi. Mãi đến khi tàu thăm dò Lunar 3 bay quanh Mặt Trăng ngày 10/10/1959, con người mới biết được hình dáng mặt sau của Mặt Trăng. Phía nhìn thấy từ Trái Đất có nhiều "biển", còn phía này có rất ít "biển" và nhiều "lục địa" hơn.
Nhìn từ Trái Đất chúng ta chỉ thấy phần Mặt Trăng được Mặt Trời chiếu sáng, vì vậy, trong một chu kỳ quay quanh Trái Đất, ta thấy hình như hình dạng Mặt Trăng thay đổi: lúc là trăng lưỡi liềm, lúc là trăng thượng huyền, lúc trăng tròn và lúc không thấy trăng. Từ đêm không trăng lần này đến đêm không trăng lần sau: gọi là 1 tuần trăng. Một tuần trăng có 29,5 ngày và ta còn gọi là tháng âm lịch.
Vì thế, tháng âm lịch có tháng thiếu (29 ngày) và tháng đủ (30 ngày). Tại sao, Mặt Trăng quay quanh Trái Đất một vòng chỉ mất có 27 ngày 8 giờ mà một tuần trăng lại tới 29,5 ngày ? Đó là do trong khi Mặt Trăng quay quanh Trái Đất thì Trái Đất lại quay quanh Mặt Trời, nên khi Mặt Trăng quay được đúng một vòng, Mặt Trăng không còn nằm ở vị trí giữa Trái Đất và Mặt Trời (vị trí ngày không có Trăng) nữa do Trái Đất đã dịch chuyển sang vị trí khác. Muốn ở đúng vị trí đó, Mặt Trăng phải quay hơn một vòng, tức là phải quay thêm hơn 2 ngày nữa, tất cả mất 29,5 ngày. Các nhà thiên văn gọi đó là tháng giao hội, còn tháng vũ trụ là thời gian quay đúng 1 vòng của Mặt Trăng.
Trong vị trí của ngày không trăng, Mặt Trăng nằm giữa Trái Đất và Mặt Trời, nó có thể che khuất làm Mặt Trời không chiếu được đến Trái Đất: ta có nhật thực. Ngược lại ở vị trí trăng tròn, Mặt Trăng nằm sau Mặt Trời và Trái Đất, đến lượt Trái Đất có thể che khuất Mặt Trời và in bóng của mình lên Mặt Trăng: ta có nguyệt thực. Nhưng vì quỹ đạo quay của Mặt Trăng không nằm trên cùng mọt mặt phẳng của quỹ đạo quay Trái Đất nên không phải tháng nào cũng có nhật thực, nguyệt thực. Nếu ta nhìn thấy Mặt Trời hay Mặt Trăng bị che lấp hoàn toàn, lúc đó bầu trời sẽ tối sầm lại: ta gọi đó là nhật thực toàn phần hay nguyệt thực toàn phần. Nếu thấy Mặt Trời hay Mặt Trăng chỉ bị che khuất một phần, nhiều hay ít: ta gọi đó là nhật thực bán phần hay nguyệt thực bán phần.
Không chỉ có Mặt Trăng chịu sức hút của Trái Đất, ngược lại Trái Đất cũng chịu tác động của sức hút Mặt Trăng lên lớp nướcđại dương bao quanh Trái Đất, làm lớp nước này phồng lên về phía Mặt Trăng, gây ra hiện tượng thuỷ triều, nước nước lớn, nước ròng ở các vùng ven biển. Thủy triều còn chịu tác động của sức hút Mặt Trời, tuy yếu hơn của Mặt Trăng vì ở xa, nên ở vị trí giao hội (lúc Mặt Trời, Mặt Trăng ở cùng một phía) thì lúc đó trên Trái Đất xảy ra triều cường, còn nếu nằm ở vị trí vuông góc với Trái Đất thì xảy ra triều kiệt.
Về cấu tạo bên trong, Mặt Trăng là một vệ tinh chết gồm 3 lớp đều là đá: ngoài cùng là lớp vỏ đá (dày hơn ở mặt sau không nhìn thấy, vì ở đó hầu hết là đất liền), một lớp cũng bằng đá có chứa sắt, ở trong cùng.

[thienthanaoden]

Tuần trăng

Như đã nói ở trên, mặt trăng tự quay quanh trục và quay quanh trái đất với cùng chu kì 27,32 ngày đêm. Nhưng thực ra độ dài của một ngày trên mặt trăng (còn gọi là tuần trăng) dài hơn một chút.
Hãy tưởng tượng, khi trái đất ở vị trí 1 nào đó tương ứng với thời điểm mặt trăng mặt trời và trái đất thẳng hàng. Nếu đứng từ tâm vùng được chiếu sáng của mặt trăng, người quan sát sẽ thấy mặt trời ngay trên đỉnh đầu. Lúc này là giữa trưa ở mặt trăng.
Giả sử mặt trăng chuyển động đúng một vòng quanh trái đất. Trong khi đó trái đất vẫn tiếp tục quay quanh mặt trời đến một vị trí 2 và mặt trăng từ vị trí a lúc đầu đến vị trí b sau khio đi hết một vòng quanh trái đất. Vì mặt trăng luôn hướng một nửa nhất định về trái đất nennên người quan sát đứng ở vị trí như nói trên luôn thấy trái đất ngay trên đỉnh đầu .Nhưng vì ở vị trí 2 của trái đất mặt trăng chuyển động đã dươcdj vừa đúng một chu kì nên mặt trăng trái đất và mặt trời không còn nằm thẳng hàng nữa. Do đó người quan sát chưa thấy mặt trời trở lại đỉnh đầu nên lúc này chưa phải là giữa trưa. Để trở lại thời điểm giữa trưa của mặt trăng, trái đất phải tiếp tục chuyển động đến vị trí 3 nhất định kéo theo mặt trăng đến vị trí c tương ứng để mặt trời , trái đất mặt trăng lại thẳng hàng.
Như vậy chu kì ngày của mặt trăng dài hơn chu kì tự quay và quay quanh trái đất của nó (29,53 ngày ) và đúng bằng chu kì của tuần trăng.

Tại sao có thủy triều ?

Trong vũ trụ, các vật thể đều có sức hút tác dụng lên nhau, thiên thể ở càng gần nhau thì hấp dẫn tác dụng lên nhau càng lớn. Trong hệ Mặt Trời, Mặt Trăng ở gần trái đất của cjhúng ta nhất, do đó hấp dẫn của Mặt trăng tác dụng lên TĐ là lớn nhất . Lực hút này tác dụng mạnh mẽ lên các phân tử nước trên bề mặt TĐ. Vì nước là một chất linh động nên :
Hãy tưởng tượng điểm O là tâm trái đất , hai trục AB và CD vuông góc với nhau qua O đường thẳng nối A-O-B đi qua tâm Mặt Trăng. Vì A là điểm gần MT nhất nên lực hút tác dụng lên điểm này là mạnh nhất, dodó mực nước ở A dâng lên cao nhất. đồng thời các phân tử nước ở C và D dồn tới A để lấp chỗ trống, do đó ở C và D lúc này mực nước rút xuống( triều xuống) . Nhưng tại B-điểm xa Mặt Trăng nhất cũng có nước dâng lên. Vậy tại sao???
Đó là do A, O, B là 3 điểm thẳng hàng và thẳng hàng với tâm Mặt Trăng. Lực tác dụng lên A, O, và B từ Măt Trăng là các lực cùng phương , cùng chiều nhưng độ lớn khác nhau( do khoảng cách khác nhau). Lực này truyền cho A, O vàB những gia tốc khác nhau. Vì tâm O của trái đất là cố định so với MT trong những thời điểm nhất định nên các gia tốc này làm cho A ngày càng rời xa O và O ngày càng xa B . Nhưng vì O cố định nên nó tạo ra một lựcluy tâm tác dụng lên các phân tử nước ở cả A và B, do đó ở B cũng có hiện tượng triều lên.
Trái Đất tự quay quanh trục với chu kì 24h, trong khi đó, MT chuyển động quanh Trái đất với chu kì 27,32 ngày (tức là chậm hơn 27,32 lần) nên Trái đất luôn luôn đuổi kịp thuỷ triều. Gọi A1 là điểm có thuỷ triều cao nhất ứng với điểm A của mực nước. Khi A1 chuyển động theo Trái đất thì A chuyển động theo cùng 1 chiều do hấp dẫn của Mặt Trăng. Khi A1 đã chuyển động được đúng một vòng để trở lại vị trí cũ thì A mới đi được 1/27,32 chu kì của mình. Để đuổi kịp A, A1 cần thêm 52 phút nữa. Như vậy bất cứ điểm nào trên Trái Đất khi cần có một đợt thuỷ triều thứ 2 với cùng mức nước thì phải đợi 24h52mn.

Nhật thực và nguyệt thực

Nhật thực và nguyệt thực là hiện tượng xảy ra khi Mặt Trời, Trái Đất và Mặt Trăng cùng nằm trên một đường thẳng và che khuất lẫn nhau.
Vì quỹ đạo chuyển động của Mặt Trăng quanh Trái Đất là một mặt phẳng nghiêng so với quỹ đạo chuyển động quanh Mặt Trời của Trái Đất nên 2 mặt phẳng này cắt nhau tạo thành một giao tuyến trong đó có 2 điểm dối tâm gọi là 2 tiết điểm của bạch đạo. Nhật thực hay nguyệt thực sẽ xảy ra khi Mặt Trăng nằm tại một trong hai tiết điểm
Dưới ánh sáng Mặt Trời, Trái Đất và Mặt Trăng tạo ra phía sau mình một nón bóng tối khổng lồ. Khi 3 thiuên thể nằm trên giao tuyến nói trên thì trục của 2 nón bóng tối này cùng nằm trên mặt phẳng quỹ đạo của Mặt Trăng.
Khi Mặt Trăng đi qua tiết điểm giữa Trái Đất và Mặt Trời (ngày không Trăng) ,cái nón bóng tối của nó quét qua Trái Đất tạo thành 1 bóng đen .Những khu vực bị bóng đen đó bao phủ khi đó xảy ra nhật thực. Vì Mặt Trăng có đường kính nhopr hơn 400 lần so với Mặt Trời và khoảng cách từ nó đến Trái Đất cũng nhỏ hơn 400 lần so với khoảng cách từ Trái Đất đến Mặt Trời nên khi xảy ra nhật thực toàn nphần chính là khi Mặt Trăng lướt qua che vừa khít lên đĩa sáng Mặt Trời. Những nơi khác do có sự thay đổi góc nhìn nên chỉ có nhật thực hình khuyên.
Nhật thực toàn phần ít khi xảy ra vìbóng của Mặt Trăng in xuống Trái Đất chỉ tạo thành một vêt rất nhỏ so với bóng cua Trái Đất và cái bóng đó lướt đi với tốc độ 1km/s. Tại 1 điểm nhất định khi muốn thấy 2 lần nhật thực toàn phần kế tiếp nhau cần đợi 250-300 năm.
Ngược lại, khi Mặt trăng đi qua tiết điểm đối xứng bên kia Trái Đất (ngày Trăng tròn) , nó đi qua cái nón bóng tối của Trái Đất và không nhận được ánh snags đến từ Mặt Trời, do đó xảy ra nguyệt thực. Cũng vì nón bóng tối của Trái Đất lớn hơn rất nhiều so với Mặt Trăng nên nguyệt thực xảy ra trong một thời gian dài và thấy được nhiều nơi trên Trái Đất.
Giờ đây , nhờ khoa học phát triển nhật thực và nguyệt thực chỉ còn là một hiện tượng cho chúng ta thưởng thức. Nhưng trong lịch sử, 2 hiện tượng này đã từng có liên quan đến rất nhiều việc phát triển khoa học nói riêng và đời sống nhân loại nói chung.
-Có một câu chuyện thần thoại phương đông kể rằng 2 nữ thần Mặt Trời và Mặt Trăng là do Ngọc Hoàng sinh ra có nhiệm vụ thay nhau đi giám sát dân cư từng vùng.Chồng của 2 nữ thần này là một con Gấu. Khi gấu đi với một trong hai người vợ thì khi đó dưới hạ giới người ta thấy Mặt Trời hoặc Mặt Trăng bại che khuất và người ta phải đuổi gấu đi bằng cách gõ mạnh vào chiêng ,trống hay cối giã gạo.v.v....
Cũng có chuyyện cho rằng đó là khi Mặt Trăng hoặc Mặt Trời đã bị gấu ăn mất.
-Ở Thổ Nhĩ Kì, vào năm 1877, người ta đã chĩa súng về phía Mặt Trời bắn liên tiếp vì cho rằng quỷ Satan đã ăn mất Mặt Trời của họ.
-Chính nhờ có nguyệt thực mà vào thế kỉ 4 trước công nguyên, Aristote đã kết luân được Trái Đất có hình cầu khi nhận thấy bóng của Trái Đất in trên Mặt Trăng bao giờ cũng có hình tròn.
-Khi có nhật thực toàn phần, trên mặt đất xuất hiện những bóng nhỏ như những làn sóng lướt đi, còn chân trời thì loé lên những vầng hào quang rực lửa. Sử gia Herodot đã ghi lại một trận đánh kết thúc bất ngờ giữa quân Lidia và quân Midia vì các binh sĩ 2 bên đều kinh hoàng khi thấy hiện tượng này. Đến nay nhờ sự phát triển ngành thiên văn học, người ta dễ dàng xác định trận đánh đó diễn ra vào ngày 28/5/585 (trược công nguyên).
-Việc xảy ra nhật thực còn cho phép xác định được một hệ quả của thuyết tương đối (Einstein): khi ánh sáng đi từ một ngôi sao qua Mặt Trời sẽ bị hấp dẫn uốn cong vào trong. Điều này chỉ có thể làm được khi có ánh sáng thích hợp của hiện tượng nhật thực

[thienthanaoden]

Mặt Trăng hình thành như thế nào?

Thông thường, vỏ Trái đất phải là lớp trầm tích, rồi tới lớp granit, rồi mới tới lớp bazan. Sau lớp trầm tích, ở đáy Thái Bình Dương người ta không tìm thấy lớp trầm tích mà gặp ngay lớp bazan. Nhà thiên văn Anh Kviring cho rằng lớp granit đáy Thái Bình Dương đã bị bóc đi. Năm 1948, ông đưa ra giả thuyết về một vật thể nhỏ có đường kinhý cỡ 15-20 km đã va vào Trái Đất và cắm tới độ sâu 1300km. Lúc đó Trái Đất còn là một khối nóng chảy nên một phần rất lớn vật chất bị bắn tung lên. Phần vụn nhỏ rơi trở lại, phần còn lại bay vào vũ trụ tạo thành Mặt Trăng
Gorge Darwin, con trai của Charles Darwin, cũng là một trong những người đầu tiên đưa ra ý tưởng "Trăng là con đẻ của Trái Đất" , nhưng ông cắt nghĩa bằng sự cộng hưởng giữa lực dao động riêng của Trái Đất và sức hút của Mặt Trời.
Theo ông ,cách đây 200 triệu năm , vì còn ở thể magma nóng chảy nên vỏ Trái Đất đàn hồi rất mạnh. Sức hút của Mặt Trời gây trên lớp vỏ ấy những đợt sóng địa triều dữ dội. Càng nguội , tần số dao động càng tăng . Cho đến khi dao động riêng của Trái Đất cộng hưởng với sóng địa triều và sau một thời gian cộng hưởng lâu dài thì một mảnh vỏ bị bật ra và như vậy chính Thái Bình Dương là cái nôi của Mặt Trăng
Hiện tượng một vật thể từ mặt đất bay vào vũ trụ có thể xảy ra ngay cả khi không có hiện tượng cộng hưởng trên :
Trên mặt đất , mỗi vật bất kì đều chịu 2 lực tác dụng: sức hút và lực ly tâm . trên xích đạo, lực ly tâm bằng 1/289 lần sức hút.
Lực ly tâm tỷ lệ với bình phương của vận tốc góc . Do vậy nếu trái đất quay nhanh hơn 17 lần thì lực ly tâm sẽ cân bằng với lực hút và các vật trên xích đạo sẽ mất hoàn toàn trọng lượng và dễ dàng bay vào vũ trụ.
Trước kia , Trái Đất có thể dã quay nhanh hơn cho đến khi tốc độ quay làm văng một mảnh vỏ ra tạo thành Mặt Trăng. Sau đó , chính mặt trăng đã gây ra những đợt sóng triều trong thạch quyển , khí quyển và thuỷ quyển kìm hãm tốc độ quay của trái đất .
Cứ 40 vạn năm độ dài ngày đêm của trái đất lại tăng thêm 1mn. Vào giữa 2 kỉ Cambri và Ordovic (500 triệu năm trước) , một ngày đêm chỉ dài hơn 20h và sau 1 tỷ năm nữa, mỗi ngày dài tới 31h một năm chỉ còn 283 ngày .

Trái đất có mấy mặt trăng ?

Trong tác phẩm "De la terre à la Lune" của mình, Jules Verne đã phỏng đoán rằng có một mặt trăng thứ hai của trái đất tồn tại cách trái đất 8140km và quay quanh quỹ đạo hết 3h20mn. Tuy nhiên (hay tất nhiên thì đúng hơn) không có ai tin vào điều này vì cho rằng đây chỉ là chuyện viễn tưởng do nhà văn sáng tác. Nhưng vào khoảng những năm 50 của thế kỉ 19, viên giám đốc đài thiên văn Toulouse đã khẳng định rằng có một Mặt trăng thứ hai. Đó là một thiên thể bay quanh trái đất với chu kì 3h20mn và cách trái đất 5000km.
Ý kiến này được vài nhà thiên văn thời đó tán thành nhưng sau đó bị bỏ quên vì dù thiên thể nhỏ dến đâu và bay nhanh đến đâu thì cũng phải có lúc người ta thấy nó bay qua đĩa sáng mặt trời hoặc mặt trăng tạo thành một vệt đen . Dù nó ở gần trái đất đến mức luôn chui vào bóng tối của trái đất thì cũng phải có lúc người ta trôpng thấy nó vào lúc ban mai hay chiều tối.
Cơ sở chính cho việc tìm kỉém mặt trăng thứ hai của trái đát là do Lagrange. Khi nghiên cứu bài toán về chuyển động của ba vật thể tương tác, Lagrange đã đi đến kết luận rằng trong điều kiện xác định, các vật thể ấy sẽ tạo trong không gian một tam giác cân thú vị. Mỗi vật thể chuyển động theo quỹ đạo riêng nhưng luôn ở vị trí đỉnh tam giác cân. Bản thân tam giác cân đó không ngừng biến dạng. Trong hệ vật luôn tồn tại những điểm cân bằng đặc biệt. Nếu hệ thống chỉ cób 2 vật ( như hệ trái đất -mặt trăng) thì trong đó sẽ có cái gọi là điểm cân bằng thế, thành lập với hai vật kia những đỉnh tam giác. Trong mặt phẳng chuyển động của hai vật thể này sẽ tồn tại hai tam giác cân có đỉnh trùng nhau là hai vật thể, còn hai đỉnh kia là những điểm cân bằng gọi là những điểm Lagrange. Diểm Lagrange là những cái bẫy trống trong vũ trụ, mọi vật thể rơi vào đây đều mất tốc độ. Chúng sẽ ở lại đấy vĩnh viễn hoặc khá lâu. Khi mật độ các thiên thạch và bụi vũ trụ trong bẫy đã khá lớn, chúng va chạm vào nhau, dần dần mất tốc độ và kết lại với nhau. Quá trình như vậy xảy ra rất chậm . Nhưng qua hàng tỷ năm, tại điểm Lagrange của hệ trái đất- mặt trăng có thể đã tích góp được một lượng vật chất khá lớn và có thể đã đủ để hình thành mặt trăng thứ hai cho chúng ta .

[thienthanaoden]

Tiểu hành tinh

Ngoài chín hành tinh ta đã biết trong Hệ Mặt Trời có rất nhiều tiểu hành tinh . Nếu sao với Mặt Trời và các hành tinh khác thì chúng rất bé . Kích thước của chúng chỉ vào khoảng vài trăm km và thậm chí còn nhỏ hơn nữa . Tiểu hành tinh nhỏ nhất mà chúng ta có thể quan sát bằng kính thiên văn có kích thước nhỏ hơn 1 km một chút . Các tiểu hành tinh chuyển động quanh Mặt Trời theo các quỹ đạo hình elip . Chúng thường tập trung trong khoảng không gian giữa quỹ đạo của Hỏa Tinh và Mộc Tinh và tạo ra một vành đai tiểu hành tinh cách Mặt Trời hơn 400 triệu km .

Tiểu hành tinh đầu tiên loài người phát hiện ra có tên là Cares . Nhà thiên văn người Ý Piazi đã tình cờ là người đầu tiên nhìn thấy nó vào đêm ngày 1 tháng 1 năm 1801 .Đường kính của Cares là 1003 km , lớn nhất so với các tiểu hành tinh khác . Ngày 28 tháng 3 năm 1802 , nhà thiên văn Đức đã phát hiện ra tiểu hành tinh thứ hai . Quỹ đạo của nó gần với quỹ đạo của tiểu hành tinh Cares . Người ta đặt cho nó cái tên là Palas . Đường kính của nó bằng 608 km . Tiểu hành tinh thứ ba có tên là Juno được phát hiện vào năm 1804 và có đường kính 247 km . Vào năm 1807 , người ta phát hiện ra hành tinh thứ 4 với đường kính bằng 538 km . Mãi đến tận năm 1845 , người ta mới phát hiện ra tiểu hành tinh thứ năm . Nhưng sau đó thì người ta phát hiện ra rất nhiều tiểu hành tinh khác . Hiện nay người ta đã biết đến vài nghìn tiểu hành tinh . Trong đó quỹ đạo của khoảng 2000 tiểu hành tinh đã được xác định chính xác . Số lượng tiểu hành tinh nằm bên trong quỹ đạo Mộc Tinh vào khoảng 100.000 , nhưng tổng trọng lượng của chúng lại nhỏ hơn một phần nghìn trọng lượng Trái Đất .

Tại sao trong Hệ Mặt Trời lại có nhiều tiểu hành tinh đến thế ? Có giả thuyết cho rằng tại chỗ mà ngày nay có rất nhiều tiểu hành tinh , ngày xưa có tồn tại một hành tinh lớn . Thậm chí hành tinh này còn có tên gọi là Phaeton hay Olbersa . Trong một vụ tai nạn , hành tinh này đã chạm vào một thiên thể lớn khác và nổ tung . Mỗi mảnh vỡ hình thành sau vụ nổ chính là một tiểu hành tinh .

Lúc mới phát hiện ra các tiểu hành tinh , người ta lấy tên các vị thần trong thần thoại Hy Lạp đặt tên cho chúng . Sau đó , họ lấy tên mình hoặc tên của người thân của mình đặt cho các tiểu hành tinh mới được phát hiện . Nhưng vì số lượng tiểu hành tinh được phát hiện ngày càng lớn nên Hội Thiên Văn quốc tế quyết định đánh số hiệu cho các tiểu hành tinh . Ví dụ tiểu hành tinh Cares có số hiệu là 1 , Palas có số hiệu là 2 ...

[pocolo]

Đẹp quá

[pocolo]

tiếp này

[RoS]

1.Hình dạng và kích thước trái đất:
Vào thời trung cổ, loài người tưởng rằng đất là một mặt bằng và trời là một vòm cầu như một chiếc lồng bàn úp lên mặt đất. Sau này, nhờ việc mở rộng di chuyển và hoạt động, con người mới nghĩ rằng trái đất có dạng cầu. Chuyến đi vòng quanh trái đất đầu tiên do Magenlăng thực hiện vào năm 1521 đã xác định cho dạng cầu của trái đất.
Bằng các phép đo đạc chính xác, người ta biết rằng trái đất là một hình cầu không hoàn hảo mà dẹt ở hai đầu. Bán kính xích đạo của trái đất là 6378km trong khi bán kính ở cực chỉ có 6357km. Như vậy chu vi trái đất vào khoảng 4 vạn km.
2. Khối lượng:
Áp dụng công thức lực vạn vật hấp dẫn của Newton (F=Gm1m2/r2) có thể tính chính xác khối lượng trái đất vào khoảng 6000tỷ tỷ tấn. Thực chất thì trong suốt thời gian tồn tại của mình, trái đất liên tục ngia tăng khối lượng. Mõi năm, trái đất nhận thêm 30000 tấn bụi vũ trụ. Như vậy trong suốt 4 tỷ năm qua, trái đất đã nặng thêm 1/100triệu khối lượng của nó.
3.Cấu tạo bên trong trái đất:
Trong thời kì mới hình thành trái đất , đã xảy ra quá trình phân bố lại vật chất rộng lớn dưới ảnh hưởng của trường trọng lực. Những kim loại ở thể lỏng nặng hơn cả, đi vào trung tâm trái đất. Phần trên là các lớp nóng chảy gồm sunphit, oxit và các kim loại có tính tương tự lưu huỳnh.Các lớp trên cùng gồm xilicat nóng chảyvà các lớp khí, hơi của các nguyên tố nhẹ.Khi nguội lạnh, các lớp trên kết tinh và rắn lại tạo thành vỏ trái đất. Phần dưới vỏ trái đất ở thể lỏng do chịu ảnh hưởng của áp suất lớn nên độ nhớt tăng lên, do đó vận tốc truyền sóng địa chấn bên trong trái đất tăng lên liên tục theo độ sâu. Ở độ sâu 2900km là mặt ranh giới giữa các lớp bao và nhân trái đất, ở đó sóng địa chấn bị phản xạ mạnh Phần trung tâm trái gồm chủ yếu Fe và Ni. Trong hệ mặt trời, hành tinh càng lớn thì mật độ vật chất nặng càng cao.
Các thiên thạch trong vũ trụ bao gồm 91% sắt, 8% niken và 1% còn lại gồm phốtpho và coban.

4. Quỹ đạo trái đất:
Trước đây , vào thời trung cổ, người ta quan niệm Trái đất là trung tâm của vũ trụ. Mẫu địa tâm của Ptôlemy đưa ra khẳng định rằng trái đất ở chính tâm, quay quanh trái đất là 8 mặt cầu của mặt trăng, sao thuỷ, sao kim, mặt trời, sao hoả , sao mộc, sao thổ và các sao cố định.Cho đến tận năm 1543, Nicolai Côpecnich mói chính thức đưa ra công trình của mình.
Theo ông thì:
_Mặt trời là trung tâm Thái dương hệ.( vì vậy gọi là hệ nhật tâm Côpecnich).
_Các hành tinh chuyển động tròn quanh mặt trời theo cùng một chiều với chu kì khác nhau.Hành tinh càng xa có chu kì chuyển động càng lớn.
_Trái đất cũng là 1 hành tinh. Ngoài chuyển động quanh mặt trời, trái đất còn tự quay quyanh nó.
_Mătrj trăng chuyển động tròn quanh trái đất.

Tiếp đó, Johanne Kepler (1571-1630) đã dưa ra 3 định luật chuyển động của hành tinh:
1-Các hành tinh chuyển động quanh mặt trời theo quỹ đạo elip mà mặt tròi nằm ở một trong hai tiêu điểm của elip quỹ đạo.
2-Đoạn thẳng nối từ mặt trời đến hành tinh quét những diện tích bằng nhau trong những khoảng TG bằng nhau. ( còn gọi là định luật tốc độ diện tích bằng hằng số)
3-Bình phương chu kì chuyển động hành tinh tỷ lệ với luỹ thừa bậc 3 của nửa trục lớn quỹ đạo.
Như vậy, ngày nay ta đã biết trái đất là 1 phần của hệ mặt trời. Trái đất cách mặt trời trung bình đúng 1 u.a và chuyển động quanh nó một chu kì hết 365,2422 ngày đêm theo quỹ đạo elip. Vệ tinh duy nhất của trái đất là mặt trăng. Mặt trăng cách trái đất 384000km, nó tự quay quanh trục và chuyển động quanh trái đất với cùng một chu kì 27,32 ngày.

[thienthanaoden]

Sao Kim, còn được gọi là sao Hôm, hay sao Mai là hành tinh duy nhất trong hệ mặt trời quay từ đông sang tây, trong khi tất cả các hành tinh khác đều quay theo hướng ngược lại. Nguyên nhân của hiện tượng này là do bầu khí quyển dày đặc của Kim tinh.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/06/3B9B172D/venus_160.jpg

Sao Kim, trạng thái quay ngược chiều bền vững hơn.

Hai nhà nghiên cứu Alexandre Coreia và Jacques Laskar thuộc trung tâm CNRS (Pháp), cho rằng có lẽ lúc ban đầu hành tinh này có trục quay rất nghiêng. Theo họ, có ít nhất hai cách giải thích sự thay đổi chiều quay này. Đầu tiên, như đa số các nhà khoa học thường nghĩ, hành tinh này đã đảo ngược trục quay 180 độ. Sự vận động hỗn độn của tầng khí quyển trên hành tinh khiến trục quay của nó nhích dần rồi đảo ngược hẳn. Giả thuyết thứ hai cho rằng do sự vận động tầng khí quyển dày đặc bên ngoài khiến cấu trúc rắn bên trong bị lôi cuốn theo, quay ngược chiều trong khi trục quay không thay đổi.

Là hành tinh sáng nhất nhất trong hệ mặt trời, sao Kim được coi là "anh em song sinh" của trái đất. Kích thước của nó bằng 93% đường kính trái đất, khối lượng bằng 88%, có mật độ và thành phần hóa học gần tương tự và độ tuổi tương đối trẻ (có rất ít miệng núi lửa trên hai hành tinh này).

Tuy nhiên, sao Kim khác hẳn hành tinh xanh của chúng ta, đặc biệt do áp suất của nó cao gấp 90 lần Trái Đất. Các lớp mây dày đặc chứa acid sulfuric khiến cho các nhà thiên văn không thể quan sát được bộ mặt thật của sao Kim. Do có tầng mây khổng lồ bao phủ, nhiệt độ bề mặt hành tinh này cao đến 470 độ C sinh ra từ hiệu ứng nhà kính.

[thienthanaoden]

Làm sáng tỏ bí mật nửa thế kỷ của mặt trăng

Sáng ngày 15/11/1953, nhà thiên văn nghiệp dư Leon Stuart ở Oklahoma (Mỹ) đã chụp được một hình ảnh ngoạn mục: một khối đá biến thành quả cầu lửa khổng lồ, bắn tung lên từ bề mặt mặt trăng. Nếu điều này được xác nhận, thì Stuart sẽ là người đầu tiên trong lịch sử chứng kiến và ghi lại được tác động của một thiên thể tới chị Hằng.

Các nhà thiên văn gọi hiện tượng đó là “Stuart’s Event”. Gần nửa thế kỷ qua, nhiều tàu thăm dò và 6 con tàu có người lái đã lần lượt hạ cánh trên vệ tinh của trái đất, nhưng vẫn không tìm ra dấu vết của vụ va chạm này. Những người theo chủ nghĩa hoài nghi phủ nhận dữ liệu của Stuart, và khẳng định rằng vật sáng kỳ lạ mà ông nhìn thấy chỉ là một thiên thạch, bị bốc cháy khi bay vào bầu khí quyển trái đất mà thôi.

Tuy nhiên, giờ đây, hai nhà khoa học Mỹ đã chứng minh điều giả định của Stuart là hoàn toàn đúng: Họ tìm thấy dấu vết của vụ va chạm mà Stuart đã nhìn thấy - một miệng hố "mới tinh" trên bề mặt mặt trăng.

"Căn cứ vào chớp sáng kỳ lạ trên bức ảnh của Stuart, chúng tôi phỏng đoán rằng vật thể va vào mặt trăng có đường kính khoảng 20 mét, và tạo ra một hố rộng khoảng 2 km. Nhiệm vụ của chúng tôi là tìm được chiếc hố này", tiến sĩ Bonnie Buratti, phòng thí nghiệm Jet Propulsion của NASA ở California, và Lane Johnson, Đại học Pomona, cho biết. Hai nhà nghiên cứu phỏng đoán rằng, do sự kiện diễn ra chưa lâu, nên chiếc hố nếu có phải còn nguyên vẹn, mà không bị xói mòn hay phong hóa.

Họ sử dụng hai chỉ thị để chứng tỏ rằng một miệng hố trên mặt trăng là còn “mới”: Sự xuất hiện một lớp bụi xanh nhẹ trên bề mặt (chứng tỏ đất ở đó chưa phải trải qua quá trình phong hóa vũ trụ, vốn làm cho đất có màu đỏ), và dấu hiệu thứ hai là các hố mới bao giờ cũng phản xạ ánh sáng nhiều hơn những vùng xung quanh.

Buratti và Lane đã tìm kiếm trên một vùng rộng 35 km, nơi được xem là diễn ra vụ va chạm. Đầu tiên, họ lọc nhiễu trên các bức ảnh do tàu Lunar Orbiter gửi về từ năm 1967, nhưng trên đó, không một miệng hố nào có vẻ phù hợp. Sau đó, họ tìm tới những bức ảnh rõ nét hơn, do tàu không gian Clementine chụp được năm 1994. Ở đây, Buratti và Lane đã có được điều mà họ muốn: một miệng hố rộng 1,5 km, với lớp bụi xanh sáng ở xung quanh, và nằm ở vị trí chính giữa trong bức ảnh của Stuart.

Từ những thông tin quan trọng này, hai nhà nghiên cứu đã tính được năng lượng giải phóng trong vụ va chạm là khoảng 5 mega tấn (gấp 35 lần sức công phá của quả bom nguyên tử mà Mỹ thả xuống Hiroshima), và phỏng đoán rằng cứ sau nửa thế kỷ, lại có một vụ va chạm như vậy xảy ra trên mặt trăng.

“Chúng tôi từng được dạy rằng mặt trăng là mảnh đất chết, nhưng phát hiện này đã phủ nhận điều đó. Giờ đây, chúng tôi thực sự có thể nhìn thấy những thay đổi trên mặt trăng”, Buratti nói. Nghiên cứu của hai nhà khoa học được công bố trên số mới nhất của tạp chí vũ trụ học Icarus.

[thienthanaoden]

Vì sao Hỏa tinh có màu gỉ sắt?

Thần Chiến Tranh quả khiến người ta nhớ đến thứ vũ khí han gỉ bởi cái màu đỏ nồng của nó, khác xa với trái đất. Các nhà khoa học cho biết đó là vì Hoả tinh có lượng sắt ôxit ở lớp ngoài nhiều gấp đôi so với hành tinh chúng ta, mặc dù cả hai hình thành từ cùng loại vật liệu.

David Rubie và cộng sự từ Đại học Bayreuth, Đức cho biết, họ đã có câu trả lời cho hiện tượng này: nhiệt độ cực nóng trong lòng trái đất thủa ban đầu đủ để chuyển hầu hết sắt ôxit thành sắt nóng chảy. Chất này dồn vào tâm trái đất, tạo nên khối nhân lỏng khổng lồ ngày nay.

Ngược lại, sao Hoả chưa bao giờ tích lũy đủ nhiệt cần thiết cho quá trình "luyện" sắt, đơn giản vì nó nhỏ hơn. Điều đó khiến cho sắt oxit tập trung ở bề mặt của hành tinh, tạo ra màu đỏ rất đặc trưng. Chỉ một phần sắt rất nhỏ chuyển vào tâm tạo thành khối nhân.

Để có kết luận này, nhóm nghiên cứu đã sử dụng sức ép của nước để nén một mẫu gồm sắt, niken và ôxy tới áp suất hơn 175.000 lần áp suất khí quyển, đồng thời nung mẫu ở nhiệt độ 2.400 độ C. Những thử nghiệm này đã giúp họ tìm hiểu phản ứng của ôxy và sắt trong điều kiện tương tự như trong biển magma nguyên thuỷ của các hành tinh.

Theo kịch bản của nhóm nghiên cứu, khoảng 4 tỷ năm trước, trái đất non trẻ và những hành tinh đá láng giềng của nó bị oanh tạc bởi những khối sao băng khổng lồ. Sức mạnh của các cú va chạm đã làm nóng chảy bề mặt hành tinh thành các biển magma.

Rubie dự đoán trên trái đất, biển đá nóng chảy này sâu khoảng 1.800 km. Dưới độ sâu như vậy, áp suất mạnh hơn nhiều so với trên sao hoả (do sức ép của một lượng vật chất lớn hơn). Nó khiến cho nhiệt độ của magma lên đến hơn 3.200 độ C. Ở điểm này, ôxit sắt chuyển thành sắt kim loại và ôxy hoà tan. Sắt lỏng sẽ thấm xuống dưới, tạo nên khối nhân lỏng và chỉ để lại phần nhỏ khoảng 8% ôxit sắt trong lớp manti ngoài. Quá trình này có thể đã hoàn thành trong vòng 30 triệu năm đầu tiên.

Tuy nhiên, trái đất có đường kính gần gấp đôi của sao Hoả, và nặng gấp 10 lần. Điều đó có nghĩa là biển magma trên Hoả tinh nông hơn nhiều, và nhiệt độ không quá 2.200 độ C. Trong điều kiện này, sắt ôxit được bảo tồn nguyên vẹn. Thí nghiệm của Rubie dự đoán rằng tình trạng đó sẽ tạo ra một lớp manti ngoài chứa khoảng 18% sắt ôxit, khớp với những quan sát địa chất trên hành tinh đỏ.

[thienthanaoden]

Có biển băng ngầm trên sao Hoả?

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2005/02/3B9DBA43/bang.jpg
Các cấu trúc hình phiến trông như những khối băng nổi.

Một biển băng khổng lồ đang nằm ngay dưới bề mặt hành tinh Đỏ, vùng gần xích đạo, các nhà nghiên cứu thông báo sau khi tìm hiểu vùng Elysium. Ảnh do tàu Mars Express gửi về đã tiết lộ những cấu trúc hình phiến, trông giống các tảng băng nổi ở hai cực trái đất.

Tiến sĩ John Murray thuộc Đại học Mở của Anh, trưởng nhóm nghiên cứu cho rằng một trận lụt thảm khốc đã phủ lên vùng đất này 5 triệu năm trước đây, và sau đó hoá băng. Qua thời gian, trầm tích đã bao phủ lớp băng này, khoá nó lại trong hình thái như hiện nay.

Theo dự đoán của các nhà nghiên cứu, biển băng bao phủ trên diện tích 800 x 900 kilomét, và sâu trung bình 45 mét, còn các phiến có niên đại khoảng 5 triệu năm.

Trước kia, người ta đã biết đến những hồ băng lớn tại hai cực của Hoả tinh, nhưng khám phá này, nếu được xác nhận, sẽ là vùng băng đầu tiên tìm thấy ở vùng gần xích đạo.

Các nhà nghiên cứu cho biết về lý thuyết không thể có băng lộ diện tại xích đạo, vì áp suất rất thấp trên hành tinh Đỏ sẽ khiến nó bay hơi hết. Nhưng trong trường hợp này, một lớp tro bụi núi lửa, có lẽ dày khoảng vài centimét, đã ngăn cản quá trình hoá hơi xảy ra.

Bản báo cáo của các nhà nghiên cứu đã phác họa một hình dung về lịch sử hình thành biển băng ngầm của sao Hoả: Trong một đợt lụt lớn, nước đã chảy trên vùng đất này, hình thành những tảng băng nổi trên bề mặt. Các tảng băng dần vỡ ra và cả khối nước bên dưới bị hoá rắn. Sau đó, một lượng lớn tro bụi rơi xuống chìm vào nước. Một phần bụi phủ lên đỉnh các tảng băng nổi. Điều đó lý giải vì sao các tảng băng nổi có màu sắc khác biệt với xung quanh.

"Nếu giả thuyết này đúng, thì đây sẽ là một ứng cử viên sáng giá để làm nơi hạ cánh cho những chuyến thám hiểm tìm hiểu sự sống trên Hoả tinh", tiến sĩ Brian Hynek, từ Đại học Colorador tại Boulder nhận định.

Các nhà nghiên cứu cũng cho biết nước trong biển băng này dường như bắt nguồn từ lòng sao Hoả, phun trào lên qua một loạt cấu trúc có tên gọi Hố Cerberus.

Tàu Mars Express hiện đang bay trên quỹ đạo quanh hành tinh Đỏ trong vòng 1 năm.

[thienthanaoden]

Đặt tên cho vệ tinh mới nhất của sao Thổ

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2005/02/3B9DBC71/st.jpg
Sao Thổ và vành sáng đặc biệt của nó.

Ba vệ tinh do tàu thăm dò Cassini tìm thấy xung quanh sao Thổ vừa được gắn những cái tên tạm thời. Chúng được phát hiện hồi năm ngoái, không lâu sau khi Cassini bay đến quỹ đạo của hành tinh có vành sáng đặc biệt này.

Hai vệ tinh phát hiện hồi tháng 8 được đặt tên là Methone và Pallene, vệ tinh thứ ba (tìm thấy hồi tháng 10) có biệt danh tạm thời là Polydeuces. Ngoài ra, còn có ba ứng cử viên khác vẫn đang chờ được xác nhận là vệ tinh của sao Thổ.

Polydeuces đặc biệt ở chỗ nó cặp đôi với một vệ tinh lớn hơn bay quanh hành tinh này, nằm gần vị trí mà ở đó sức hút của hành tinh cân bằng với sức hút của vệ tinh lớn hơn.

Tàu Cassini đến sao Thổ hồi tháng 7/2004, và gửi thiết bị thăm dò Huygens lên vệ tinh Titan hôm 14/1. Dự án Cassini - Huygens là sản phẩm hợp tác giữa Cơ quan vũ trụ Mỹ NASA, Cơ quan vũ trụ châu Âu và Cơ quan vũ trụ Italy.

[thienthanaoden]

Cassini tìm thấy hydrocarbon trên vệ tinh Titan

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2005/04/3B9DDA53/titan.jpg
Vệ tinh Titan.

Một chuyến tạt ngang vệ tinh Titan của sao Thổ đã mang lại cho phi thuyền Cassini những thông tin quý giá: đó là bầu khí quyển trên của thiên thể này đầy ắp các chất hữu cơ phức tạp - một phát hiện có thể nắm giữ bằng chứng về sự xuất hiện sự sống trên trái đất.

Tàu Cassini đã bay cách bề mặt băng giá của Titan khoảng 1000 kilomét hôm 16/4 và tìm ra dấu vết của hydrocarbon.

Bầu khí quyển của Titan chủ yếu được tạo thành từ nitơ và methane - loại hydrocarbon đơn giản nhất. Nhưng các nhà khoa học đã kinh ngạc khi tìm thấy những vật liệu hữu cơ phức tạp trong lần bay qua gần đây. Vì Titan cực lạnh - khoảng âm 180 độ C - nên họ phỏng đoán vật liệu hữu cơ ngưng tụ và rơi xuống bề mặt dưới dạng mưa.

"Chúng tôi bắt đầu đánh giá cao vai trò của tầng khí quyển trên trong chu trình carbon phức tạp xảy ra trên Titan", Hunter Waite, một giáo sư Đại học Michigan, cho biết.

Các nhà khoa học tin rằng bầu khí quyển của Titan có thể tương tự như ở trái đất thời nguyên thuỷ, và rằng việc nghiên cứu nó có thể mang lại những hiểu biết về việc sự sống đã bắt đầu như thế nào trên hành tinh chúng ta.

Tàu Cassini, sản phẩm hợp tác giữa NASA, Cơ quan vũ trụ châu Âu và cơ quan vũ trụ Italy, được phóng lên từ năm 1997 và mất 7 năm để tới sao Thổ. Tàu thăm dò Huygens của châu Âu do Cassini mang theo đã được thả hôm 24/12 năm trước và rơi vào bề mặt của Titan trong tháng 1 vừa qua.

[thienthanaoden]

'Chẩn đoán' sai về vệ tinh Titan

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2005/06/3B9DF0A4/titan.jpg
Bức ảnh về Titan do tàu Cassini chụp được khi bay qua hồi tháng 10 năm ngoái.

Vệ tinh khổng lồ của sao Thổ không hề có biển, mà là núi lửa hoạt động. Mặc dù trong các bức ảnh về thiên thể này dường như có đủ cả các dòng sông, châu thổ và biển cả, song Titan thực ra khô cằn như một khúc xương, các nhà khoa học nói.

Các nhà nghiên cứu biết rằng bầu khí quyển của vệ tinh Titan cấu thành từ methane, và phỏng đoán nó được tạo ra do khói bốc lên trên từ những hồ khổng lồ có thành phần hydrocarbon. Họ đã gán cho Titan những sự kiện như các cơn mưa methane lỏng và nhiều loại hiện tượng thời tiết khác.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2005/06/3B9DF0A4/nuilua.jpg
Hình tròn trên ảnh được xem là một núi lửa.

Song, khi phân tích các bức ảnh do tàu Cassini gửi về khi bay qua Titan hồi tháng 10 năm ngoái, họ phát hiện thấy không có thủy vực nào đáng kể ở bất kỳ đâu trên vệ tinh này. Thay vào đó là dấu hiệu của một núi lửa. Có thể chính núi lửa này là tác giả của các "dòng sông" mà anh bạn đồng hành của Cassini - tàu Huygens - nhìn thấy khi hạ cánh trên Titan.

Thật là một ngạc nhiên lớn", Christophe Sotin, từ Đại học Nantes, Pháp, trưởng nhóm nghiên cứu nói. "Thật khó mà tìm thấy một vực nước trên bề mặt của nó", ông nói.

Mark Leese, thành viên của nhóm nghiên cứu Huygens tại Đại học Mở, Milton Keynes, Anh cho biết dữ liệu này "không hoàn toàn loại bỏ" khả năng có chất lỏng trên bề mặt. Nhưng họ chắc chắn loại bỏ khả năng tồn tại các hồ lớn hoặc đại dương.

Nhóm khảo sát đã tìm ra một mái vòm có đường kính 30 km, có thể là một miệng núi lửa. Nó có một chỗ lõm ở đỉnh giống như một lòng chảo, một cái miệng bị sụt của núi lửa. Từ mái vòm này tỏa ra các đường chảy, như thể các bụi băng bị bắn ra sau một vụ phun trào.

Điều đó có thể giải thích cho các "dòng sông" mà Huygens nhìn thấy, Sotin nói. Ông cho rằng bề mặt của Titan là một lớp bụi băng, dày khoảng chục kilomét, tuần hoàn cuộn vào trong và đưa lớp bụi từ dưới sâu lên trên.

[thienthanaoden]

'Hành tinh thứ 10' trong hệ mặt trời có vệ tinh

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2005/10/3B9E2B8D/xena.jpg
Minh họa về hành tinh thứ 10 và vệ tinh của nó.

Người từng tuyên bố khám phá ra hành tinh thứ 10 của thái dương hệ hồi tháng 7 vừa qua - nay lại cho biết thiên thể đó có một vệ tinh.

Phát hiện mới là kết quả quan sát được thực hiện với sự trợ giúp của Đài quan sát Keck trên đỉnh Mauna Kea, Hawaii.

Michael Brown, từ Viện công nghệ California, Mỹ, cho biết công trình này sẽ giúp nhóm của ông đưa ra quyết định đúng đắn hơn về khối lượng của hành tinh "thứ 10".

Hiện tại, hành tinh mới được gọi là Xena, và vệ tinh (hay mặt trăng) của nó được gọi là Gabrielle cho đến khi những cái tên chính thức được công bố.

Xena (còn được gọi là 2003 UB313) có quỹ đạo hình elip bẹt. Nó hiện ở cách chúng ta khoảng 14,5 tỷ kilomét, xa hơn 97 lần khoảng cách giữa trái đất và mặt trời. Quỹ đạo của nó cũng nghiêng khoảng 45 độ so với mặt phẳng quỹ đạo chung của các hành tinh khác.

Phát hiện đáng kinh ngạc này đã thổi bùng lại cuộc tranh cãi về các đặc tính mà một thiên thể phải có để được xếp hạng là hành tinh. Lợi thế của Xena là kích cỡ. Với đường kính khoảng 2.800 kilomét, Xena lớn hơn cả sao Diêm Vương (đường kính 2.390 km) - vật thể từ lâu đã được xếp vào hàng các hành tinh. Nhưng bản thân Diêm Vương tinh cũng không đủ sức thuyết phục những người hoài nghi.

Nhiều nhà khoa học tin rằng cả Xena lẫn Diêm Vương tinh đều chỉ là những vật thể hơi lớn trong vành đai các vật thể băng đá khổng lồ bay quanh mặt trời, nằm ở vùng xa xôi trong thái dương hệ có tên gọi Vành đai Kuiper. Những người theo trường phái này cho rằng, nếu gọi tất cả chúng là hành tinh, người ta sẽ phải hạ bớt tiêu chí của những vật thể thực sự to lớn nằm gần mặt trời.

Và việc có một vệ tinh cũng không thể đẩy cuộc tranh cãi này đi xa hơn, vì sở hữu một vệ tinh không phải là chỉ thị cho tầm quan trọng của hành tinh đó. Cả sao Thủy và sao Kim đều không có anh bạn đồng hành nào, mặc dù chúng cũng có những tảng đá nhỏ chạy vòng quanh.

Thực tế, giáo sư Brown đã hy vọng sẽ tìm thấy một vệ tinh bay quanh Xena vì nhiều vật thể khác của Vành đai Kuiper được khám phá đến nay cũng có bạn đường. Nhóm nghiên cứu sẽ tiếp tục tìm hiểu với Kính thiên văn vũ trụ Hubble vào tháng 11 tới.

[thienthanaoden]

Sao Kim không phải là Vệ Nữ, mà là... địa ngục

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2005/10/3B9E3757/saokim.jpg
Môi trường sao Kim như dưới tầng địa ngục.

Hành tinh ấy được gọi với những cái tên rất thơ mộng: Sao Vệ Nữ, sao Kim, sao Hôm, sao Mai... Đáng tiếc là qua các cuộc thăm dò của những con tàu thám hiểm vũ trụ, con người ngày càng nhận ra rằng: Ngôi sao đó không hề thơ mộng chút nào, mà thực tế nó là một địa ngục.

Sắp tới, Cơ quan vũ trụ châu Âu sẽ phóng tàu thám hiểm Venus Express tới hành tinh này với hy vọng lần đầu tiên nhìn thấy bộ mặt thật của thần Vệ Nữ dưới tầng khí quyển dày 20-35 km.

Nhân chuyến bay nói trên, Hiệp hội hành tinh (Planetary Society) có trụ sở tại Califomia (Mỹ) - Tổ chức khuyến khích nghiên cứu vũ trụ phi chính phủ lớn nhất thế giới - đã phát động một cuộc thi vẽ với tựa đề "Postcards from Venus" (Bưu thiếp gửi từ sao Kim) dành cho mọi người trên trái đất. Nội dung cuộc thi: Thí sinh cần tưởng tượng để vẽ những "bức tranh phong cảnh" của sao Kim với góc độ nhìn từ trên cao xuống. Giải cao nhất của cuộc thi là một chuyến đi tới Trung tâm giám sát vũ trụ châu Âu ở Darmstadt, Đức, vào tháng 4 năm tới, để từ đó cùng theo dõi tàu thám hiểm Venus Express đi vào quỹ đạo của hành tinh này.

Thế nhưng không ít người cho rằng, cuộc thi này đã lạc mốt mất... 40 năm. Bởi cái thời mà người ta vẫn còn một sự hình dung đầy lãng mạn và thi vị về sao Kim đã chấm dứt từ những năm 1960.

Người anh em sinh đôi

Trên hành trình trôi nổi trong vũ trụ vô biên, sao Kim là hành tinh gần trái đất nhất, lại có độ lớn và khối lượng tương tự như trái đất. Và về đêm thì có độ sáng chỉ thua mặt trăng. Được xếp vào loại hành tinh giống trái đất nhất về cấu tạo thổ nhưỡng, song có lẽ không thể có sự sống trên đó, ít nhất thì cũng không ở dạng quen thuộc như trên thế giới xanh của chúng ta.

Được bao bọc bởi lớp thán khí dày đặc và nặng gấp 90 lần, sao Kim chịu một áp suất 92 bar - tương tự như ở độ sâu 900 m dưới đáy biển, nơi bất cứ chiếc tàu ngầm bình thường nào cũng bị bóp bẹp như một bao diêm. Nhiệt độ 470oC không cho phép giọt nước nào tồn tại trên bề mặt nung đỏ, chứa đầy những vũng thiếc và chì nóng chảy nằm trên nền đá nham thạch đông cứng từ các núi lửa phun ra. Nồng độ lưu huỳnh và acid sẽ thiêu cháy mọi mầm mống sinh vật.
Đối với giới nghiên cứu, kiến thức về sao Kim sẽ cho phép hiểu rõ hơn về lịch sử của hệ mặt trời và tương lai của trái đất, vì những gì còn làm ta loay hoay mò mẫm về hiệu ứng nhà kính và những tác động của nó trong vài thập kỷ tới thì sao Kim đã trải qua ở mức độ cực đoan.

Tuy nhiên mọi kiến thức về sao Kim cho đến 1960 chỉ dựa vào phương pháp đo gián tiếp bằng radar sóng điện từ do trạm Magellan của NASA tiến hành từ quỹ đạo gần, thể hiện các vật thể với độ lớn trên 100 m.

Vất vả nhận họ hàng

Ngày 12/2/1961, vệ tinh Venera 1 của Liên Xô lần đầu tiên bay cách sao Kim 100.000 km nhưng không quan sát được gì và cũng mất liên lạc với trung tâm điều hành, vì hệ cảm ứng định vị bị nhiệt độ cao tàn phá. Người Mỹ thành công hơn chút ít với Mariner 2 một năm sau, đo được sóng điện từ gây nhiệt và khẳng định sao Kim không có từ trường. Venera 2 bốc cháy trước khi lại gần sao Kim, và Venera 3 (1966) là sứ giả đầu tiên tiếp cận được bề mặt hành tinh bão táp này, tuy nhiên ngay lập tức bị phá hủy hoàn toàn. Sau Venera 5 và 6 bị áp suất bóp nát ở độ cao 18 km, Venera 7 (1970) là chuyến đổ bộ may mắn đầu tiên, từ đó ta có được những hình ảnh "thật" cũng như các dữ liệu chính xác về nhiệt độ và áp suất, được hoàn thiện bởi Venera 8 (1972). Nhưng cũng phải đợi đến chuyến Venera 16 (1982), bản đồ địa lý của sao Kim mới được coi là hoàn chỉnh...

Sắp tới, Venus Express sẽ là chuyến bay tiên phong của Cơ quan vũ trụ châu Âu đến sao Kim. Vượt 41 triệu km, tháng 4/2006, Venus Express sẽ đi vào quỹ đạo ổn định để nghiên cứu khí quyển và bề mặt sao Kim trong hai ngày (ngày sao Kim gần bằng 500 ngày Trái Đất!) và nếu cần thiết sẽ kéo dài thêm hai ngày nữa. Phi thuyền Messenger của NASA trên đường tới sao Mộc cũng bay gần sao Kim trong năm 2006 và 2007. Cơ quan nghiên cứu vũ trụ Nhật JAXA cũng dự định phóng vệ tinh Planet C vào năm 2008. Các chuyến viễn du đến với người anh em sinh đôi sẽ diễn ra tấp nập, khi người Nga vào thập kỷ tới phóng loạt tàu Venera D nối tiếp những thành tựu ngày xưa.

Giờ đây những con tàu thám hiểm không chỉ xé toang màn mây bao quanh sao Hôm - sao Mai, mà sẽ để lại dư vị sắt thép khiến trí tưởng tượng ngày càng ít đất phát triển...

[thienthanaoden]

Quan sát thấy chị Hằng bị 'bắn'

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2006/01/3B9E5ACA/tt.jpg
Vụ va chạm có thể trông giống thế này. Ảnh: BBC

Các nhà khoa học NASA đã chứng kiến một vụ nổ hiếm hoi trên mặt trăng, phát sinh khi một thiên thạch lao vào nó. Vụ nổ tương đương với năng lượng khoảng 70 kg TNT và được quan sát thấy gần rìa Mare Imbrium (Biển Mưa).

Vật thể va vào mặt trăng có thể là một phần của cơn mưa sao băng bắn phá trái đất vào cuối tháng 10 và đầu tháng 11. Việc hiểu rõ tác động của nó có thể giúp bảo vệ các nhà du hành khi NASA gửi họ trở lại vệ tinh của trái đất này.

Rob Suggs từ Trung tâm bay vũ trụ Marshall của NASA ở Huntsville, Mỹ đã thử nghiệm một kính thiên văn mới và một chiếc camera video để quan sát những vụ đụng độ vũ trụ trên mặt trăng. Ngày 7/11, trong đêm quan sát đầu tiên bằng chiếc kính thiên văn, ông đã phát hiện ra một cú "binh" như vậy. Vụ đụng độ tạo ra một cái hố rộng khoảng 3 mét và sâu 0,4 mét.

Tiến sĩ Suggs sử dụng phần mềm thương mại để nghiên cứu đoạn video thu được, và nhận thấy có một vệt sáng rực rỡ. Sự bùng sáng giảm dần qua 5 khung hình, với mỗi khung hình kéo dài 1/30 giây.

Cùng với nhà thiên văn NASA Bill Cooke tra cứu các đồ thị sao và những phần mềm chụp ảnh mặt trăng, ông nhận định mảnh thiên thạch va vào chị Hằng có thể là sao băng - một phần của cơn mưa sao băng hằng năm vẫn hoạt động vào thời điểm này.

Giống như trái đất, mặt trăng bị cơn mưa sao băng bắn phá vào cuối tháng 10 - đầu tháng 11. Nhưng khác với trái đất, mặt trăng không có bầu khí quyển để che chắn và hoá hơi chúng, vì vậy sao băng bùng nổ trên bề mặt, tạo ra thứ ánh sáng rực rỡ.

Kể từ sau cơn mưa sao băng Leonids năm 2001, các nhà thiên văn không còn dành nhiều thời gian để săn tìm những vụ va chạm trên mặt trăng nữa. Tuy nhiên, vì NASA dự kiến trở lại vệ tinh này vào năm 2020, nên việc hiểu rõ tác động của thiên thạch là cần thiết nhằm bảo vệ các nhà du hành. Họ cần giải đáp được các câu hỏi như tần xuất đụng độ, và liệu chúng có xảy ra thường xuyên hay chỉ là vào dịp có cơn mưa sao băng.

[thienthanaoden]

2006 - năm 'xáo động' Thái Dương hệ

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2006/01/3B9E6051/solar.jpg
Hệ mặt trời. (starchild)

Vũ trụ vẫn luôn là một bức màn huyền bí thu hút sự tò mò và trí tưởng tượng của con người. Năm 2006, thế giới sẽ tiến xa hơn trong công cuộc khám phá vũ trụ.

Sự kiện được trông đợi nhiều nhất và cũng có thể là đầu tiên của năm nay, sự trở về của tàu vũ trụ Stardust, phóng vào tháng 2/1999, sau 6 năm trời du hành.

Nhiệm vụ của tàu vũ trụ này là thu thập bụi của phần đầu sao chổi Wild 2 và đưa mẫu vật về trái đất, phục vụ cho việc nghiên cứu nguồn gốc và tiến trình của hệ mặt trời. Tàu Stardust và Wild 2 đã gặp nhau vào tháng 1/2004. Dự kiến ngày 15/1, tàu Stardust sẽ trở về bầu khí quyển trái đất và đáp xuống sa mạc Utah.

Đến ngày 17/1/2006, NASA sẽ gởi tiếp tàu thăm dò New Horizon để khám phá Diêm Vương tinh. Đây là hành tinh duy nhất còn lại trong hệ mặt trời chưa được các tàu thăm dò không người lái từ trái đất khám phá.

Những cuộc viếng thăm mới

Hỏa tinh, sẽ được thăm hỏi một lần nữa, vào ngày 10/3 năm nay, khi vệ tinh thám hiểm sao Hỏa là MRO (Mars Reconnaissance Orbiter) được phóng lên vào ngày 12/8/2005 vào quỹ đạo của hành tinh này.

Đây là một trong bốn vệ tinh bay trên quỹ đạo của sao Hỏa, đảm nhiệm vai trò thu thập thông tin và cầu nối liên lạc giữa Trái đất và hành tinh này, phục vụ cho các cuộc thám hiểm bề mặt Hỏa tinh sau này.

Hành tinh khác xa hơn là Kim tinh cũng sẽ được tàu Venus Express của cơ quan không gian châu Âu (ESA) hướng quỹ đạo đến vào ngày 11/4 năm nay.

Nhiệm vụ của tàu này là nghiên cứu các đám mây và không khí trong bầu khí quyển Kim tinh, về môi trường plasma và tính chất bề mặt của Kim Tinh từ quỹ đạo. Nhiệm vụ này sẽ được Venus Express thực hiện trong vòng 500 ngày của trái đất (tức là gần 2 năm trên sao Kim).

Những ngôi sao nhỏ hơn cũng sẽ là mục tiêu hướng đến của các tàu vũ trụ NASA trong năm 2006. Nhưng kế hoạch này có thể sẽ phải sau 17/11 năm nay mới thực hiện.

Tàu Dawn sẽ nhắm đến Ceres và Vesta, hai thiên thể trong vùng không gian giữa Hỏa tinh và Mộc tinh. Tuy nhiên, tài chính và kỹ thuật là hai vấn đề thách thức lớn khiến cho ngày khởi hành còn chưa được xác định rõ.

Và mặt trời, trung tâm của Thái Dương hệ cũng sẽ không bị bỏ rơi trong năm nay. Theo kế hoạch, ngày 28/5, NASA sẽ khởi động việc quan sát bề mặt mặt trời với Solar Terrestrial Relations Observatory, một cặp tàu vũ trụ cho phép xây dựng các hình ảnh 3 chiều về mặt trời và gió mặt trời.

Các chuyến bay thử nghiệm

Tàu con thoi Discovery dự định sẽ cất cánh trở lại vào tháng 3/2006. Lịch cất cánh có thể bị hoãn lại, tùy thuộc vào việc các kỹ sư có thể giải quyết được sự cố như đã gặp trong chuyến du hành thử nghiệm năm ngoái.

Chuyến bay sắp tới vẫn chỉ là thử nghiệm đối với NASA. NASA sẽ tái tiếp tế cho trạm không gian quốc tế (ISS), đánh dấu sự trở lại trạm lần thứ ba của phi hành gia châu Âu là Reiter.

NASA cũng có thể phóng 1 tàu con thoi nữa vào tháng 7, để tiếp tục việc xây dựng trạm không gian và tăng cường các tấm thu năng lượng mặt trời cho trạm.

Mặt trăng của trái đất cũng sẽ được quan tâm đến nhiều trong năm nay, khi tàu SMART-1 của ESA theo kế hoạch sẽ hoàn thành nhiệm vụ của mình bằng cách rơi xuống bề mặt của mặt trăng vào ngày 17/8. SMART-1 đã vào quỹ đạo của mặt trăng vào năm 2004 và rất bận rộn cho việc vẽ bản đồ trong suốt thời gian qua.

Thám hiểm trái đất

Trái đất của chúng ta cũng sẽ được tìm hiểu kỹ càng hơn khi NASA phóng một vài vệ tinh quan sát mới trong năm 2006 này. Vào ngày 28/2, 3 vệ tinh được biết đến dưới cái tên Công nghệ không gian 5 (Space Technology 5), sẽ được tên lửa Pegasus XL đưa vào quỹ đạo trái đất. Chúng có nhiệm vụ thu tập thông tin chi tiết về từ trường quanh trái đất.

Ngày 29/9, NASA cũng sẽ phóng tàu AIM (Aeronomy of Ice in the Mesosphere) vào thượng tầng khí quyển để khám phá về các đám mây dạ quang.

Cơ quan không gian châu Âu cũng sẽ thử nghiệm vệ tinh Galieo thứ hai cho kế hoạch định vị hàng hải toàn cầu của mình. Vệ tinh đầu tiên đã được phóng đi vào ngày 28/12/2005 tại Kazakhstan vừa rồi.

Và cuối cùng có thể kể đến là kế hoạch phóng tên lửa Falcon 1 vào cuối tháng 1, đầu tháng 2 năm nay, một sự kiện không gây nhiều chú ý lắm.

Con người ngày càng bay cao, bay xa hơn, khám phá khoảng không gian vô bờ bến phía ngoài bản thân mình, nhưng có khi nào họ tự nhìn lại chính mình hay không. Một câu hỏi muôn thuở vẫn chưa trả lời được: Ta là ai.

[thienthanaoden]

Thiên vương tinh cũng có vành đai màu xanh

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2006/04/3B9E8847/vdai.jpg
Giản đồ về các vành đai bên ngoài của Thiên vương tinh. (BBC)

Các nhà thiên văn đã khám phá ra hành tinh thứ 7 trong hệ mặt trời - Thiên vương tinh - có một vành đai màu xanh lơ, vành đai thứ hai duy nhất được tìm thấy trong thái dương hệ.

Giống như vòng sáng xanh của Thổ tinh, sự tồn tại của vành sáng mới này có thể là minh chứng cho một vệ tinh nhỏ đang bay quanh.

Các nhà khoa học phỏng đoán rằng lực hút nhẹ của đá bụi trong vành đai cho phép những hạt bụi tí hon lơ lửng, trong khi những hạt lớn hơn đã bị hút vào vệ tinh.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2006/04/3B9E8847/vdai2.jpg
Giản đồ về các vành đai bên ngoài của Thổ tinh. (BBC)

Các hạt bụi tí hon phản xạ ánh sáng xanh, tạo cho vành đai màu rất đặc trưng.

Tất cả những vành đai khác, bao quanh sao Mộc, sao Thổ, sao Thiên vương và sao Hải vương - đều cấu thành từ những hạt đá bụi lớn và tương đối lớn, khiến cho vành đai có màu đỏ.

"Màu xanh lơ cho thấy vành đai mới của Thiên vương tinh được cấu tạo chủ yếu từ những vật liệu có kích cỡ siêu hiển vi, nhỏ hơn nhiều so với vật liệu của hầu hết các vành đai khác vốn tạo nên màu đỏ", giáo sư Imke de Pater, từ Đại học Berkeley, California, Mỹ cho biết.

Những vật liệu tí hon này tán xạ và phản xạ chủ yếu ánh sáng xanh, rất giống với các phân tử nhỏ trong không khí tạo cho màu xanh cho bầu trời của trái đất.

[thienthanaoden]

Xác định lượng bụi trên khí quyển sao Hỏa

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/07/3B9BDC01/32.jpg
Chiếc xe này được thả xuống bề mặt sao Hỏa năm 2004.

Đúng như cái tên "hành tinh Đỏ", sao Hỏa được bao phủ bởi một màn khí quyển dày đặc bụi. Tuy nhiên, mật độ bụi trên đó cụ thể là bao nhiêu, ảnh hưởng thế nào đến việc hạ cánh của tàu không gian? Đó là những câu hỏi mà nhà vật lý Mark Lemmon, Đại học Texas A&M (Mỹ), muốn trả lời.

Nghiên cứu của Lemmon là 1 trong 28 dự án về sao Hỏa được Cơ quan Hàng không Vũ trụ Mỹ (NASA) tài trợ hoàn toàn.

"Phần quan trọng nhất trong nghiên cứu của tôi là đo mật độ bụi trên sao Hỏa và lập ra một bản đồ về bụi trên hành tinh này. Nếu xác định được sự phân bố của các dải bụi, chúng tôi sẽ hiểu được sự biến thiên thời tiết trên sao Hỏa, vì bụi ảnh hưởng mạnh đến nhiệt độ trên đó", Lemmon nói.

Theo thông báo của NASA, tàu thám hiểm sao Hỏa Mars Exploration Rover sẽ được phóng đi vào giữa năm 2003 và sẽ gặp sao Hỏa đầu năm 2004. Nó sẽ thả xuống bề mặt Hỏa tinh hai chiếc xe nặng 150kg để thu thập mẫu vật. Vì thế, việc nghiên cứu mật độ bụi trên sao Hỏa rất quan trọng cho việc hạ cánh của hai thiết bị này.

Để xác định được lượng bụi hiện nay, Lemmon sẽ phân tích hàng nghìn bức ảnh chụp sao Hỏa do các đài thiên văn đặt trên vệ tinh cũng như dưới mặt đất cung cấp. Dựa trên màu sắc, độ đậm nhạt của các bức ảnh này, các nhà khoa học hy vọng sẽ phác ra được một bản đồ bụi sao Hỏa tương đối chính xác .

[thienthanaoden]

Trái đất phục hồi rất nhanh sau khi va phải thiên thạch

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/07/3B9BDBF4/rung.jpg
Hình mô phỏng cánh rừng cổ đại phục hồi sau kỳ tuyệt chủng.

Hồ sơ hóa thạch ghi lại rằng, sau tai họa thiên thạch khoảng 65 năm trước, làm tuyệt diệt hầu hết động, thực vật, nhất là khủng long, sinh giới đã không thể phục hồi trong vòng 10 triệu năm. Nhưng mới đây, người ta phát hiện gần Denver, bang Colorado (Mỹ) tàn dư của một cánh rừng nhiệt đới rất giầu có, xuất hiện sau thảm họa kia chỉ 1,4 triệu năm.

Kirk Johnson và Beth Ellis của Bảo tàng Khoa học và Tự nhiên Denver cho biết, họ đã thu thập được vô số các lá cây hóa thạch ở 5 địa điểm khác nhau trong vùng, thuộc về các loại cây có quả hình nón, dương xỉ khổng lồ, và các loài thực vật có hoa. Ngoài ra, còn có những thân cây hóa thạch có đường kính tới 6 mét. Sự phân hóa của các loài thảo mộc trong cánh rừng cổ đại này không thua kém gì so với những cánh rừng nhiệt đới xanh tốt ngày nay.

Nhóm nghiên cứu còn cho biết, những chiếc lá lớn với cái đầu hứng nước thon dài, những lá cây dạng lược giống như tán cọ, và một lượng đáng kể các loài lạ mắt trong cánh rừng này, đã vẽ nên hình ảnh đối lập so với cảnh trơ trụi của những khu vực khác ở cùng thời điểm.

Theo nhận định của Johnson và Ellis, rất có thể các cơn mưa bóng mây từ những dãy núi gần đó đã thường xuyên mang nước tới, tạo điều kiện để một cánh rừng sum suê mọc lên, trong khi những vùng khác hồi sinh chậm chạp hơn nhiều. Các cơn mưa này bắt nguồn từ những đợt gió mùa thổi qua Vịnh Mexico, hoặc từ một vùng biển cổ đại bao phủ vùng phía bắc Đồng bằng Lớn ngày nay. Nghiên cứu này được đăng trên tạp chí Science số mới đây.

[thienthanaoden]

Huỷ mặt trăng để mưa thuận gió hoà?

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2006/10/3B9EF840/moon.jpg
Mặt trăng bị coi là thủ phạm của thiên tai.
Ảnh: Astrono2.iespana.es.

Giáo sư Abian (Mỹ) cho rằng, mặt trăng là thủ phạm của thiên tai và thời tiết khắc nghiệt. Khi nó bị phá huỷ, khí hậu sẽ ôn hoà hơn, sa mạc sẽ dần trở thành vùng đất màu mỡ. Các nhà khoa học coi đây là một ý tưởng điên rồ và phi lý.

"Hủy mặt trăng là con đường duy nhất giải thoát trái đất khỏi những sa mạc khô cằn nóng bỏng và những mùa đông lạnh lẽo", giáo sư toán học Alexander Abian thuộc Đại học Lowa nói. Giải pháp được đưa ra khiến tất cả các nhà khoa học khác vô cùng sửng sốt:

Abian đề nghị phá huỷ hoặc ít nhất là di chuyển mặt trăng ra xa khỏi trái đất nhằm tạo cho hành tinh chúng ta một quỹ đạo dễ chịu hơn. Biện pháp thực hiện là đặt bom hydro lên những vị trí được tính toán kỹ trên mặt trăng để tạo ra một vụ nổ có sức công phá lớn. Việc này có thể khiến mặt trăng bị đập vỡ thành hàng triệu thiên thạch hoặc ít nhất cũng đẩy nó chệch khỏi quỹ đạo.

Lập luận cho đề xuất của mình, giáo sư Abian cho rằng, trái đất đã bị mặt trăng "giam giữ" quá lâu. Nó chính là thủ phạm của thiên tai và những hình thái thời tiết khắc nghiệt. Khi mặt trăng bị phá huỷ, khí hậu trái đất sẽ ôn hoà hơn, sa mạc sẽ dần dần trở thành các vùng đất màu mỡ. Hai địa cực sẽ là những nơi mà con người có thể ở được.

Ý tưởng này đã không nhận được bất cứ sự ủng hộ nào từ phía các đồng nghiệp. Theo họ, mặt trăng không còn đồng nghĩa với việc sẽ không có thuỷ triều. Đời sống của rất nhiều sinh vật biển cũng như những hoạt động khai thác đại dương của con người sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Nguy hiểm hơn nữa, khi không có mặt trăng và khí hậu ở các vùng địa cực nóng lên, băng tan sẽ khiến một phần lớn bề mặt trái đất bị nhấn chìm. Đó là chưa kể việc không còn sự khác biệt giữa các mùa sẽ huỷ hoại đa dạng sinh học. Nói như nhà thiên văn học người Anh, Patric Moore thì đó là một ý tưởng gàn dở và phi khoa học, nhất lại là để cải thiện khí hậu.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2006/10/3B9EF840/

[thienthanaoden]

Mặt trời từng có rất nhiều chị em

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2006/10/3B9EFCD7/sun.jpg
Ảnh: atpm.

Mặt trời, ngôi sao màu vàng có kích thước trung bình, khi sinh ra không hề cô độc mà có hàng trăm nghìn anh chị em.

"Bằng chứng về chị em của mặt trời được tìm thấy trong những 'người con' của nó , chẳng hạn như những phân tử bị phá huỷ từ chất đồng vị phóng xạ của sắt, bị kẹt trong những thiên thạch còn sót lại của hệ mặt trời thời kỳ đầu", nhà nghiên cứu Leslie Looney tại Đại học Illinois, Mỹ, cho biết.

Những "người con" này cho phép Looney và cộng sự nhận ra rằng một ngôi sao băng có khối lượng bằng 20 lần mặt trời đã nổ tung gần với mặt trời khi nó hình thành 4,6 tỷ năm trước. Và ở nơi có những sao băng hay ngôi sao khổng lồ thì bạn cũng nhìn thấy hàng trăm nghìn ngôi sao khác giống mặt trời.

Tập hợp của hàng nghìn ngôi sao này đã bị giải tán từ hàng tỷ năm trước do thiếu sức hút của trọng lực, khiến cho các chị em mất hút trong không trung và mặt trời trở thành đứa con cô độc từ hồi đó.

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2006/10/3B9EFCD7

[thienthanaoden]

Trái đất reo rắc mầm sống đi khắp thiên hà

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/02/3B9CFF25/vikhuan.jpg
Các thiên thạch bị nghiền nát có thể mang sự sống ra khỏi hệ mặt trời.

Rất nhiều vi khuẩn trên hành tinh chúng ta có thể đã quá giang trên những cụm bụi nhỏ, được nạp năng lượng bằng tia mặt trời, để tới các hành tinh khác. William Napier, một nhà thiên văn tại đài quan sát Armagh ở Bắc Ireland, vừa giả thuyết như vậy.

Từ thế kỷ 19, các nhà khoa học đã băn khoăn về việc liệu sự sống có thể chuyển giao giữa các hệ hành tinh. Vài người trong số đó thiên về ý tưởng panspermia - cho rằng, một vụ va chạm giữa một hành tinh có sự sống và một thiên thể khác có thể làm bắn tung các tảng đá vào vũ trụ, mang theo những cơ thể sống. Những bào tử bị đóng băng này có thể đã tìm đường tới một thế giới mới.

Song cơ may cho những nhà du hành bất đắc dĩ này không nhiều. Bào tử phải chịu được tác động của thiên thạch khi văng đi trong khoảng không. Và để tới được một hành tinh khác thuận lợi cho sự sống, chúng cũng phải đến đó thật nhanh, bởi nếu không, phóng xạ trong vũ trụ sẽ đun chín bất kỳ sinh vật nào chúng gặp. Tóm lại, "các tảng đá sẽ trở nên vô trùng vào thời điểm chúng thoát ra khỏi hệ mặt trời", Napier nói.

Nhưng trong giả thuyết mới đây, Napier cho rằng, các vi khuẩn vẫn có thể sống sót nếu thoát khỏi sức hút của mặt trời nhanh hơn. Và điều này xảy ra nếu các tảng đá - "xe đò" mà chúng quá giang - bị nghiền thành bụi.

Trái đất và các hành tinh chị em của nó bay xuyên qua một đám hạt gọi là bụi hoàng đạo. Đây là mảnh vụn từ các vụ va chạm trong vành đai thiên thạch và từ đường đi của các sao chổi. Đám bụi này có thể nghiền nát bất cứ gì đi ngang qua nó, Napier nói. Ông dự đoán quá trình này có thể ép vụn một tảng đá đường kính 1 m trong vòng 20.000 đến 200.000 năm. Nếu một sao chổi tan rã, khiến đám bụi dày lên, và hiện tượng này lặp lại vài lần sau mỗi vài triệu năm, quá trình có thể chỉ kéo dài 5 thế kỷ.

Theo Napier, một hạt bụi có đường kính chưa đầy 1/10 milimét cũng có thể mang theo vi khuẩn. Và dưới sức ép của tia mặt trời, nó sẽ nhanh chóng bị đẩy ra khỏi thái dương hệ (loại lực tương tự một ngày nào đó cũng có thể được con người lợi dụng để đẩy các phi thuyền bay qua khoảng không). Trong vòng 70.000 năm, từ trái đất, một hạt bụi như vậy có thể di chuyển được một khoảng cách là 6 năm ánh sáng, đủ để tới các vì sao khác.

Napier ước đoán, hành tinh của chúng ta có thể được bao bọc bởi một lượng lớn các "đĩa sinh học" đang trôi nổi như vậy, tất cả đều có thể trôi giạt ra khỏi hệ mặt trời dễ dàng.

Ngoài ra, ông cũng tin rằng trái đất phân tán các mầm sống của nó rộng nhất khi chúng ta đi xuyên qua một đám mây bụi lớn. Điều này đã xảy ra khoảng 5 lần kể từ khi sự sống xuất hiện trên hành tinh chúng ta. Mỗi lần như vậy, ước tính khoảng 3 tỷ tỷ tỷ vi khuẩn từ trái đất đã được chuyển sang đám mây. Cơ hội để một vài con trong số đó tới được một hành tinh giống với trái đất là khá lớn, và rất có thể, chính quá trình tương tự đã mang đến sự sống cho trái đất của chúng ta.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/02/3B9CFF25

[thienthanaoden]

Sao Kim đi qua giữa mặt trời và trái đất

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/06/3B9D34ED/h6.jpg
Cuộc di chuyển 6 giờ của sao Kim, một sự kiện thiên văn cực kỳ hiếm hoi nhìn thấy lần cuối vào năm 1882, sẽ được quan sát trên hầu khắp thế giới vào 07/072004, bắt đầu lúc 12h (giờ Hà Nội).

Với một chiếc kính thiên văn tốt, người dân trên hầu khắp thế giới (trừ vùng tây nước Mỹ) đều có thể quan sát hiện tượng trái đất, sao kim và mặt trời dóng thẳng hàng. Lý tưởng nhất là vị trí ở châu Âu, Trung Đông và phần lớn châu Á, Phi. "Một số người đã chờ đợi sự kiện này trong suốt cuộc đời, và chưa ai còn sống tới nay từng nhìn thấy nó", nhà thiên văn Peter Boyce, cho biết.

Hàng nghìn nhà hành tinh học và các câu lạc bộ thiên văn lên chương trình để giới thiệu cho công chúng về sự kiện này, và tạo điều kiện cho họ quan sát nó một cách an toàn.

Tại thành phố New York, cung thiên văn Hayden tại Bảo tàng lịch sử tự nhiên Mỹ dự kiến sẽ lắp một dãy kính thiên văn ở Công viên Trung tâm, nhằm giúp người dân quan sát bóng đen của Nữ thần tình yêu. Bóng mặt trời sẽ được chiếu lên một nền vải trắng, nhờ đó người dân sẽ nhìn thấy sao Kim - xuất hiện dưới dạng một bóng đen nhỏ - từ từ đi qua. Các kính thiên văn khác sẽ giúp họ có cơ hội quan sát trực tiếp qua màn lọc ánh mặt trời sẫm màu.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/06/3B9D34ED/h8.jpg
Trên bản đồ, ở vùng vàng có thể quan sát hoàn toàn sự kiện này. Ở vùng tím có thể quan sát một phần.

Tại các thành phố như Denver (Mỹ), nơi không thể trực tiếp quan sát, những người ham thích thiên văn có thể chứng kiến sự kiện này qua mạng internet truyền từ Hy Lạp và các quốc gia khác.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/06/3B9D34ED/h5.jpg
Sao Kim xuất hiện dưới hình dạng một nốt đen với kích cỡ 1/30 đường kính mặt trời.

Tại Anh, phần lớn châu Âu và châu Phi sẽ quan sát được hiện tượng vào buổi sáng, còn tại Trung Đông, Nga và Ấn Độ là buổi chiều, muộn nữa là vùng Cận Đông với góc quan sát rất hẹp.

Các nhà khoa học cũng cảnh báo người dân không nên nhìn trực tiếp vào mặt trời hoặc qua camera hay kính thiên văn vì có thể bị mù mắt. Nên dùng kính lọc để quan sát và chỉ nên dùng trong một lúc rất ngắn.

Sao Kim và Trái đất bay quanh mặt trời trên hai quỹ đạo khác nhau, lệch nhau một góc nhỏ. Thời điểm thẳng hàng là khi hai quỹ đạo này trùng lên nhau. Nó xảy ra 4 lần trong chu kỳ 243 năm. Trong số này có 2 lần vào tháng 12, diễn ra cách nhau 8 năm. Và sau 121,5 năm là hai lần nữa diễn ra vào tháng 6, mỗi lần cũng cách nhau 8 năm. Tiếp đó 105,5 năm, chu kỳ mới sẽ bắt đầu.

Sau lần gặp gỡ năm nay, sự kiện tương tự chỉ diễn ra vào ngày 6/6 năm 2012, nhưng khi đó Anh và nhiều vùng khác của châu Âu sẽ không có cơ hội chiêm ngưỡng.
Hiện tượng các hành tinh xếp thẳng hàng với mặt trời thường là cơ hội rất tốt cho giới thiên văn đo đạc các khoảng cách trong vũ trụ, hoặc tạo cơ sở để tìm kiếm các hệ hành tinh ngoài mặt trời.

[thienthanaoden]

Bằng chứng về sự sống trên sao Hoả

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/02/3B9AE390/meteorite.jpg
Thiên thạch tìm thấy tại Nam Cực.

Các nhà khoa học vừa công bố họ đã có thêm chứng cứ mạnh mẽ khẳng định rằng vi khuẩn đã tồn tại trên sao Hoả. Đó là dấu vết chuỗi của các tinh thể, có mặt trong thiên thạch của hành tinh Đỏ từng rơi xuống trái đất. Các tinh thể được sinh ra bởi vi sinh vật của trái đất cũng có dạng chuỗi tương tự.

Năm 1996, cơ quan hàng không vũ trụ Mỹ NASA thông báo phát hiện được dấu vết của các vi khuẩn cổ đại trong một thiên thạch từ sao Hoả, Tuy nhiên, các nhà phê bình thời điểm đó cho rằng chứng cứ thu được quá ít ỏi. Nay, một nhóm các nhà khoa học ủng hộ giả thuyết của NASA từ Mỹ, Tây Ban Nha và Đức đã công bố nghiên cứu mới củng cố thêm kết luận này. Mặc dù vậy, một số các chuyên gia Anh theo chủ nghĩa hoài nghi cho biết, nghiên cứu vẫn còn thiếu những bằng chứng xác thực.

Trung tâm của cuộc tranh luận này là các tinh thể nhỏ xíu xuất hiện trong một thiên thạch có kích cỡ củ khoai tây, được đặt tên là ALH84001. Nó được tìm ra tại Nam Cực vào năm 1984, nhưng mãi đến năm 1993, người ta mới nhận ra nó là thiên thạch đến từ sao Hoả.

Bằng chứng hoá học

Các tinh thể tìm thấy trong thiên thạch có thành phần là khoáng chất manhêtít, một hợp chất của sắt và ôxy. Theo nhóm nghiên cứu quốc tế, những tinh thể này tương tự như trầm tích được tạo ra bởi các vi sinh vật hướng từ (vi sinh vật chuyển động hoặc định hướng theo chiều đường sức từ) trên trái đất và chúng phải được lắng đọng từ sinh vật sống hơn là từ một quá trình hoá học đơn thuần. Vì thiên thạch này đến từ sao Hoả, do vậy họ khẳng định các vi sinh vật tương tự cũng đã từng sống trên hành tinh này.

Dấu vết chuỗi tinh thể

Tinh thể manhêtít được tạo ra bởi các vi sinh vật trên trái đất có sáu đặc điểm khác biệt so với các tinh thể không có nguồn gốc sinh học. Năm ngoái, một nhóm nghiên cứu khác cho biết họ đã tìm thấy một vài trong số sáu đặc điểm khác biệt chủ đạo này. Đến nay, các nhà khoa học cho biết họ đã tìm thấy nhân tố thứ sáu còn thiếu đó: Bằng chứng về sự sắp xếp theo chuỗi của các tinh thể trong thiên thạch.

Tinh thể do sinh vật trên trái đất sinh ra vốn có những dạng chuỗi đặc thù. Các nhà nghiên cứu của NASA cho biết, sử dụng kính hiển vi điện tử kiểu mới, họ nhận thấy tinh thể trên sao Hoả cũng có cấu trúc dạng chuỗi tương tự. Từ đây, các nhà nghiên cứu tiếp tục khẳng định rằng vi khuẩn của sao Hoả đã từng tồn tại trong thiên thạch này.

Tuy nhiên, vẫn còn một lý do có thể làm lung lay kết luận của NASA, đó là khả năng vi khuẩn từ trái đất đã xâm nhập vào thiên thạch sau khi nó rơi xuống và sản sinh ra các tinh thể trong đó.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/02/3B9AE390

[thienthanaoden]

Hố lớn trên mặt trăng không phải do thiên thạch gây ra

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/05/3B9B009D/moon.jpg
Bề mặt mặt trăng có những hố lớn.

Nếu đúng Giordano Bruno, một trong những hố lớn nhất trên mặt trăng với đường kính 22 km, được sinh ra sau một vụ va chạm với thiên thạch năm 1178 , làm mặt trăng “tóe lửa”, biến dạng, thì có lẽ cùng với tai nạn đó, 10 triệu tấn mảnh vụn từ mặt trăng đã rơi như mưa xuống trái đất.

Hôm qua (1/5), nhà nghiên cứu Paul Withers, Đại học Arizona, Mỹ, đã lật lại sự kiện xảy ra với mặt trăng cách đây 9 thế kỷ, vào đêm 18/6/1178. Trên nền trời trong trẻo, mặt trăng bỗng phun ra lửa và những tia sáng chói mắt, rồi vặn vẹo, méo mó như thể bị đau. Sau đó, vầng nguyệt xám đen lại.

Sự kiện này được 5 người làm chứng, ghi lại trong một cuốn niên biểu thời trung cổ của Anh và làm các nhà khoa học đau đầu bấy lâu nay. Người ta cho rằng hiện tượng đó là do một thiên thạch khổng lồ đâm vào mặt trăng gây nên. Hố Giordano Bruno chính là dấu vết của vụ va chạm. Hố này trẻ nhất trong số các hố trên mặt trăng có đường kính từ 22 km trở lên. Điều đó có nghĩa là nó phải được hình thành vào khoảng năm 1178. Căn cứ vào kích thước của Giordano Bruno, các nhà khoa học cho rằng thủ phạm gây ra nó là một thiên thạch lớn tới 3 km.

“Theo ước tính bấy lâu nay, phải 15 triệu năm mới có một thiên thạch kích thước khổng lồ như thế đâm vào mặt trăng. Nhưng sự kiện trên mặt trăng năm 1178, nếu đúng là do thiên thạch gây ra, cho thấy rằng ước tính này sai một cách nguy hiểm và trái đất bị đe dọa bởi những vụ tai nạn trong vũ trụ nhiều hơn người ta vẫn tưởng” - Paul Withers nói.

Tuy nhiên, theo ông, Giordano Bruno không phải do thiên thạch gây nên. Một tảng đá lớn như thế, đâm vào mặt trăng, tất sinh ra khoảng 10 triệu tấn mảnh vụn rơi xuống khí quyển trái đất, gây “bão thiên thạch”. Và bất kỳ ai đã sống vào thời đó đều phải chứng kiến trận bão này. Nhưng trong thực tế, không một tài liệu lịch sử nào, kể cả của châu Âu, Trung Quốc, Ảrập, Nhật Bản lẫn Triều Tiên, ghi lại sự kiện thiên văn đó.

Và vì thế, sự kiện xảy ra với mặt trăng đêm 18/6/1178 vẫn là một bí ẩn.


http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/05/3B9B009D

[thienthanaoden]

Truy tìm sự sống trên vệ tinh của sao Mộc

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/06/3B9B14FA/europa.jpg
Europa có các rãnh chằng chịt trên bề mặt.

Với sự hỗ trợ của Viện Công nghệ Massachusetts, Cơ quan Hàng không Vũ trụ Mỹ (NASA) đã quyết định sẽ thám hiểm vệ tinh Europa của sao Mộc bằng sóng âm thanh, nhằm xác định xem có hay không sự sống trên thiên thạch với bề mặt chằng chịt "đường cày" này.

Europa là vệ tinh thứ sáu được biết đến của sao Mộc, đứng thứ 4 về mặt kích thước và nhỏ hơn mặt trăng của chúng ta một chút. Tuy không được biết nhiều bằng sao Hỏa, nhưng Europa là một trong hai vệ tinh duy nhất thuộc hệ Mặt Trời có thể có sự sống, do bề mặt nó được bao phủ bằng một lớp băng mỏng. Vấn đề phải là tìm hiểu xem lớp băng bao phủ Europa có che giấu một đại dương có khả năng chứa sự sống, hay ít ra là các vi khuẩn có thể sống trong môi trường băng giá.

Chủ dự án Galileo thuộc NASA, Terrence Johnson, cho biết Viện Massachusetts (MIT) sẽ giúp các nhà khoa học thu được nhiều thông tin từ một chiếc máy tương đối đơn giản và chắc chắn: đó là máy thu dẫn âm.

Dự án thăm dò vệ tinh Eropa ra đời trên giả thuyết cho rằng các rãnh lớn ở khắp bề mặt hành tinh xuất hiện trong các bức ảnh là những vết nứt trên lớp băng. Các vết nứt này cho phép các sóng âm thanh thu năng lượng và căn cứ vào mức độ thu dẫn năng lượng để xác định hành tinh có chứa nước hay không.

Các dấu hiệu đầu tiên rất đáng khích lệ. Những dữ liệu từ trường do tàu thăm dò Galileo của NASA thu thập được công bố năm ngoái đã cho phép đưa ra giả thuyết rằng, có một chất lỏng dẫn điện dưới bề mặt vệ tinh này. Nhưng phải mất nhiều thập kỷ trước khi việc hợp tác giữa NASA và MIT đưa ra những kết quả: Việc thám hiểm Europa dự kiến kéo dài 7 năm. Ngoài ra tàu con thoi sẽ không hạ cánh trên vệ tinh, mà bay quanh nó và đo đạc các chuyển động của bề mặt từ không gian. Tuy nhiên, thời điểm thực hiện dự án đến nay còn chưa rõ ràng.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/06/3B9B14FA

[thienthanaoden]

Trái đất tạo ra mặt trăng như thế nào?

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/08/3B9B3892/_1493095_moon300.jpg
Một vụ va chạm lớn đã tạo nên mặt trăng.

Qua mô hình mới về sự thành tạo mặt trăng, các nhà khoa học chỉ ra rằng chị Hằng trẻ hơn nhiều so với ta tưởng. Ngay trước khi trái đất hoàn tất quá trình khai sinh cách đây khoảng 4,5 tỷ năm, một thiên thạch cỡ sao Hoả đã va vào nó, giải phóng đá và cát bụi, liên kết thành mặt trăng.

Từ nhiều thế kỷ, loài người đã vô cũng ngưỡng mộ chị Hằng. Chúng ta gửi các tàu thăm dò tới đó, đưa các nhà du hành bước trên bề mặt mặt trăng. Nhưng đến tận bây giờ chúng ta vẫn không biết chính xác làm cách nào, trái đất lại có được người bạn đồng hành ấy. Nay, nhóm khoa học của Asphaug, Đại học California, Santa Cruz đã có cách giải thích rõ ràng hơn cho "giả thuyết về vụ va chạm vĩ đại” phổ biến lâu nay về sự thành tạo của mặt trăng.

Giả thuyết này được đưa ra lần đầu vào giữa thập kỷ 70. Theo đó, mặt trăng được hình thành sau khi một vật thể, có kích cỡ sao Hoả, va vào trái đất. Nhưng, trong các mô hình tính toán sau đó, người ta không lý giải nổi mối liên quan giữa một (hay nhiều) vụ va chạm này với thành phần và khối lượng của trái đất, mặt trăng cũng như cách thức chúng lơ lửng trong hệ mặt trời như ngày nay.

Sử dụng mô hình mới, các nhà nghiên cứu tại Viện nghiên cứu Tây Nam và Đại học California, Mỹ, đã tạo ra một bức tranh mô phỏng tác động xiên do một vật thể có khối lượng bằng 10% khối lượng của trái đất va chạm vào tinh cầu của chúng ta. Vụ đụng độ này có thể đã làm bắn ra một lượng vật chất phi sắt đủ lớn, văng vào quỹ đạo trái đất, cuối cùng liên kết lại thành mặt trăng của chúng ta, để lại trái đất với khối lượng và tốc độ quay như ngày nay.

Cũng theo mô hình này, mặt trăng được sinh ra ngay trước khi trái đất hoàn tất quá trình thành tạo, khoảng 4,5 tỷ năm trước đây. Phát hiện được công bố trên tạp chí Nature, hôm nay (16/8).

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/08/3B9B3892

[thienthanaoden]

Có protein trên mặt trăng của sao Thổ?

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/12/3B9C3447/titan.jpg
Vệ tinh Titan của sao Thổ có bầu khí quyển dày gồm methane và nitơ.

Hiện nay, mặt trăng Titan của sao Thổ có nhiệt độ rất thấp, nên chắc chắn không thể tồn tại sự sống trên đó. Tuy nhiên, vẫn có thể có những chất hữu cơ như protein hoặc amino axit trên bề mặt của vệ tinh này. Các nhà khoa học Mỹ thông báo trên tạp chí American Geophysical Union, số mới đây.

"Tôi cho rằng không thể có sự sống trên Titan", ông Jonathan Lunine, Đại học Arizona (Mỹ), nói. "Tuy nhiên, những bức ảnh do tàu Cassini cung cấp gần đây cho thấy có dấu vết của protein và amino axit trên vệ tinh này. Đây có thể là những mẫu vật thú vị, giúp chúng ta tìm hiểu sự sống nguyên thủy trên trái đất".

Theo Lunine, vệ tinh Titan hiện nay có nhiều điểm rất giống với trái đất thời nguyên thủy, cách nay trên 3 tỷ năm: bề mặt của nó có màu nâu cam, với một bầu khí quyển dày gồm nitơ và methane. Trong môi trường như vậy, những tia chớp của các vụ nổ thiên thạch có thể làm xuất hiện những phân tử hữu cơ như amino axit hoặc protein. Tuy nhiên, do nhiệt độ bề mặt của vệ tinh này rất thấp, nên không tồn tại nước ở thể lỏng, và vì thế ở đây không xuất hiện sự sống.

Dù vậy, Lunine cho rằng, ở những điều kiện nhất định, một thiên thạch đường kính 1 kilomét khi va chạm với Titan có thể tạo ra một miệng hố rộng hàng trăm kilomét. Năng lượng của một vụ nổ như thế sẽ khiến nước xung quanh khu vực va chạm nóng chảy, và làm xuất hiện một hồ nước lỏng khổng lồ, tồn tại hàng nghìn năm. Có lẽ trong quá khứ đã từng có nhiều hồ nước như vậy. Chúng là nơi nuôi dưỡng các chất hữu cơ. Nhưng cuối cùng, tất cả những hồ nước này đã bị đóng băng, và sự sống không phát triển được.

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/12/3B9C3447