Thế giới Ai Cập cổ - Những điều chưa biết

[thienthanaoden]

Sưu tầm bên Vnexpress

----------------------
Đã tìm thấy xác ướp của Hoàng hậu Nofretete?

Nhà Ai Cập học Susan James cho rằng, xác ướp của Nofretete, Hoàng hậu nổi tiếng nhất trong các vương triều Pharaon, hiện đang được bảo quản trong Viện Bảo tàng Kairo. Nếu điều này được kiểm chứng thì bức màn bí mật về triều đại Echnaton (thế kỷ 14 trước Công nguyên) sẽ được hé mở.

Năm 1898, nhà địa chất học người Pháp Victor Loret tìm thấy xác ướp của một phụ nữ quý tộc trong một ngôi mộ cổ. Theo trang phục và cách bố trí xác ướp, các nhà Ai Cập học đoán rằng, người phụ nữ này thuộc triều đại Echnaton, vị Pharaon hùng mạnh bậc nhất trong lịch sử Ai Cập cổ đại.

Hơn một trăm năm trôi qua, xác ướp này được bảo quản trong Viện Bảo tàng Kairo với số hiệu 61070, hay còn được gọi là "Lão phu nhân". Các nhà khảo cổ đoán rằng đó là xác ướp của Thái hậu Teje, mẹ của Pharaon Echnaton. Tuy nhiên, có nhiều ý kiến bất đồng.

Theo lịch sử Ai Cập thì Thái hậu Teje phải thọ hơn 40 tuổi, nhưng sau khi phân tích tóc, nhà Ai Cập học nguời Anh Susan James cho biết, "Lão phu nhân" đã chết rất trẻ, khoảng 24-34 tuổi. Vì vậy, xác ướp này không thể là Thái hậu được. Từ đó James đưa ra một giả thuyết cho rằng, xác ướp này chính là Hoàng hậu Nofretete, vợ Echnaton, người được đoán là đã chết ở tuổi 28-29.

Để chứng minh điều đó, James đã so sánh những đường nét trên mặt xác ướp với bức tượng bán thân Nofretete nổi tiếng trong Viện Bảo tàng Ai Cập ở Berlin. Cả hai đều có đường nhân trung (vệt trũng giữa mũi và môi) dài, sắc và hơi cong lên. Ngược lại, đường nhân trung trên bức tượng Thái hậu Teje khá mờ và ngắn. Tuy nhiên, theo các nhà khảo cổ, bằng chứng trên của James vẫn không đủ thuyết phục, vì các bức tượng có thể miêu tả không chính xác khuôn mặt người thật.

Triều đại Echnaton

Cho đến nay, cái chết của cặp vợ chồng Echnaton - Nofretete vẫn còn là một bí ẩn lớn. Điều gì đã xảy ra? Vì sao triều đại rực rỡ vào bậc nhất trong lịch sử Ai Cập cổ đại đã sụp đổ?

Cha của Echnaton là Pharaon Amenophis III. Ông cai trị Ai Cập khoảng 4 thập kỷ (1390-1350 trước CN). Thời đó, giới tăng lữ thờ thần Amun có quyền lực rất mạnh. Họ kiểm soát toàn bộ đời sống xã hội Ai Cập. Nhưng chẳng bao lâu, Amenophis đã đủ mạnh để có thể kìm hãm quyền lực của giới tăng lữ. Ông là người tôn thờ thần cá sấu Sobek và cho dựng tượng thần này cách thủ đô Karnak khoảng vài km để thờ phụng. Trong thời gian cai trị của ông, quyền lực của giới tăng lữ bị mất dần. Thần Amun tuy vẫn còn được coi là chúa tể của các vị thần Ai Cập, nhưng trên thực tế, các thầy tu chỉ đóng vai trò như những con rối.

Năm 1350 trước CN, Echnaton lên ngôi tại Theben. Đây là vị hoàng đế đầu tiên trong lịch sử nhân loại theo đuổi thuyết nhất thần giáo. Ông truất bỏ quyền lực của giới tăng lữ Amun, tôn thần mặt trời Aton là vị thần duy nhất cai trị toàn cõi Ai Cập. Trong thời gian trị vì, vị Pharaon "tà giáo" này quan tâm tới việc thờ cúng hơn là lo việc triều chính. Vì vậy, ông đã gây ra những bất bình lớn trong dân chúng, khiến giới tăng lữ có cơ hội nổi dậy, lật đổ vương triều. Trong lúc hỗn loạn, rất có thể ông và hoàng hậu đã bị giết, còn xác chết bị dân chúng thiêu huỷ, không để lại dấu tích gì. Nhưng cũng có giả thuyết cho rằng, xác hai người đã được một nhóm tôi tớ trung thành cất giữ và bảo quản đúng theo đúng nghi thức dành cho các Pharaon.

[thienthanaoden]

Tìm thấy hầm mộ Pharaon Intef VII

Cửa mộ được tìm thấy ở ngay cổng vào thung lũng của các vị Pharaon (Theben, Ai Cập). Phía dưới là một đường ngầm, nằm sâu 6 m dưới lòng đất, dẫn tới một căn hầm rộng. Tại đây, các nhà khoa học đã tìm thấy chiếc đầu bằng đá của Intef VII, vị hoàng đế thuộc thời đại các Pharaon thứ 17 (1650-1550 trước Công nguyên).

Mặc dù mọi đường nét trên mặt đều bị xoá, nhưng các ký tự và hoa văn sau gáy cho biết đó là bức tượng của Intef VII.

Nơi tìm thấy cửa mộ trước kia từng là một kim tự tháp cao 13 m, trong có chứa tượng của Intef VII. Bên cạnh là hai cột đá lớn ghi tên của vị hoàng đế này. Đáng tiếc, kim tự tháp đã bị phá huỷ, còn hai cột đá thì chìm xuống sông Nil vào năm 1881 khi người ta vận chuyển chúng đến Cairo bằng tàu thuỷ.

Tuy nhiên, theo Daniel Polz, người dẫn đầu nhóm khảo cổ, đây vẫn chưa phải hầm mộ chính. "Từ chỗ này xuất hiện một đường ngầm thứ hai, nằm sâu hơn nữa dưới lòng đất. Có thể chúng tôi sẽ tìm thấy mộ chính của Intef VII ở cuối đường ngầm", Polz nói. Hiện nhóm khảo cổ đang chờ hoàn tất các thủ tục để có thể khai quật nốt đường ngầm này vào tháng 10 tới.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/06/3B9B1F1C/pyramide1.jpg
Khu vực tìm thấy hầm mộ (hình vẽ là chiếc kim tự tháp cao 13 m đã bị phá huỷ).

Trong cuộc họp báo hôm qua (29/6) ở Cairo, Polz cho biết, ông không hy vọng sẽ tìm thấy xác ướp của Intef VII. Theo ông, "xác ướp đã bị tan rã khi bọn đào mộ mở nắp quan tài vào năm 1827". Chiếc quan tài này hiện được lưu giữ tại Bảo tàng Anh ở London.

Intef VII là một trong những vị hoàng đế cuối cùng thuộc thời đại các Pharaon 17. Lúc mới lên ngôi, ông lấy hiệu là Nub-Cheper-Re, nghĩa là “Hào quang là hiện hữu của Thần Re” (Re là thần mặt trời, vị thần được tôn sùng nhất ở Ai Cập cổ đại). Đến nay người ta vẫn chưa biết gì về cái chết của ông cũng như nguyên nhân của những thay đổi tôn giáo sau đó ở Ai Cập. "Chúng tôi hy vọng những vật dụng tìm được trong hầm mộ sẽ giải đáp được nhiều bí ẩn về thời đại các Pharaon, trong đó có một số tập tục tín ngưỡng và quan niệm tôn giáo", Polz nói.

[thienthanaoden]

Hạn hán đã làm tiêu vong nền văn minh Ai Cập cổ đại

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/07/3B9B2E05/samac.jpg
Fekri dựng lại bằng tranh những gì đã xảy ra.

Trên ngôi mộ ít tiếng tăm của pharaon Ankhtifi, người cai trị vùng phía nam Ai Cập, người ta đọc thấy dòng chữ: “Tất cả giới quan quyền ở Ai Cập đói đến độ phải ăn thịt con cái của họ”. Có gì bí hiểm ở đây?

Các pharaon Ai Cập từng xây dựng những công trình đồ sộ nhất trong thế giới cổ đại, các kim tự tháp tại Giza. Nhưng sau gần một nghìn năm ổn định, giới quyền lực đầu não tan rã, vương quốc nhanh chóng đi vào hỗn loạn trong vòng hơn 100 năm. Và cho tới cách đây 4.200 năm, nền văn minh vĩ đại đầu tiên ở Ai Cập đã hoàn toàn sụp đổ. Điều gì đã xảy ra và vì sao?

Giáo sư Fekri Hassan, từ Đại học London, Anh, đã kỳ công làm sáng tỏ bí mật này.

Fekri bắt đầu bằng việc nghiên cứu những ghi chép tỷ mỷ từ thế kỷ thứ 7 về các trận lụt của sông Nile, con sông có vai trò trung tâm trong đời sống của người dân vùng này. Ông nhận thấy nhiều trận lụt với quy mô khác nhau đã diễn ra, trở thành nguồn cấp nước sống còn cho tưới tiêu trong vùng. Nhưng ông không có số liệu nào của năm 2.200 trước Công nguyên.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/07/3B9B2E05/aicap.jpg
Sau một nghìn năm thịnh trị, giới quyền lực đầu não bắt đầu tan rã.

Trong khi đó, ở nước láng giềng Israel, người ta tìm thấy tại một hang đá dấu vết của đợt biến đổi khí hậu lớn nhất trong 5.000 năm: Trận hạn hán nặng đúng vào năm 2.200 trước Công nguyên đã làm suy giảm 20% lượng mưa. Vì Israel và Ai Cập nằm trong các hệ thống thời tiết khác nhau, Fekri tiếp tục tìm kiếm những bằng chứng khí hậu khác.

Sau cùng, đã có thêm một dấu vết mới. Nhà địa chất học Gerard Bond, Đại học Columbia, Mỹ, phát hiện ra rằng châu Âu đã từng trải qua các thời kỳ cực lạnh - thời kỳ băng hà, lặp lại sau mỗi 1.500 năm và kéo dài trong 200 năm. Một thời kỳ cực lạnh như thế diễn ra đúng vào năm 2.200 trước Công nguyên. Người ta cũng tìm thấy dấu vết của đợt biến đổi khí hậu rất lớn ở thời điểm này trên khắp các vùng còn lại của thế giới, từ Indonesia tới Địa Trung Hải, từ Greenland tới Bắc Mỹ.

Không nghi ngờ gì nữa, đợt biến đổi khí hậu nghiêm trọng đã gây ra cái chết hàng loạt của loài người cách đây 4.200 năm. Còn với Ai Cập, hạn hán đã hành hạ vùng đất này dai dẳng, cuối cùng quật ngã một trong những nền văn minh rực rỡ nhất của loài người. Fekri đã chứng minh được rằng những gì viết lại trên ngôi mộ của Ankhtifi là hoàn toàn đúng sự thật. Thiên nhiên đã đẩy con người đến bước đường cùng.

[thienthanaoden]

Tượng của Ramses II sẽ chìm trong bóng tối?

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/08/3B9B326A/hanh.jpg
Tượng Ramses II tại chính điện ngôi đền.

Quanh năm, chính điện của ngôi đền tại Abu Simbel, Ai Cập, ẩn mình trong bóng đêm. Chỉ hai ngày, sinh nhật (22/2) và ngày đăng quang (22/10) của vua Ramses II là có tia sáng mặt trời lọt vào. Việc tính toán công phu để ánh nắng chỉ lọt vào đúng hai ngày trong năm là kỳ công có một không hai. Tuy nhiên, khu đền này sẽ phải di dời, nhường chỗ cho một kế hoạch xây đập.

Nằm giữa tượng thần mặt trời Amon-Re bên trái và ReHarkhti bên phải, tượng Ramses II nằm tại chính điện của ngôi đền tại Abu Simbel đón ánh nắng hai lần mỗi năm trong suốt 3.200 năm qua. Với trợ giúp của UNESCO, lần di chuyển này sẽ giúp khu đền Abu Simbel có thể nguyên vẹn, nhưng cảnh tượng lộng lẫy khi ánh sáng lọt vào bên trong hai ngày mỗi năm sẽ không còn nữa.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/08/3B9B326A/ngoiden.jpg
Đền Abu Simbel với 4 bức tượng Ramses khổng lồ bên ngoài.

Vua Ramses II trị vì Ai Cập 66 năm từ 1270 đến 1213 trước Công nguyên (khoảng 50 năm sau cái chết của Vua Tutankhamen), đã để lại trong sử sách những cuộc giao tranh long trời lở đất với người Hittites và người Xiri. Mừng chiến công, Ramses II cho dựng hàng loạt tượng đài dọc sông Nile, trong đó có ngôi đền dành cho phụ thân Seti I tại Luxor. Ngôi đền chính tại Abu Simbel được dựng nhằm tôn vinh hai vị thần mặt trời, khắc từ vách đá với 4 tượng Ramses khổng lồ (cao 22 m) bên ngoài. Trong đền là ba sảnh đường kéo dài 56 m sâu vào lòng núi. Hình ảnh cuộc đời và chiến công của Ramses II được trang trí quanh tường.

[thienthanaoden]

Không phải các Pharaon đã tìm ra nghệ thuật ướp xác!

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/08/3B9B35DD/xacuop.jpg
Xác ướp Pharaon petamelophis - sử dụng nghệ thuật của các nông dân Ai Cập?

Nhà khoa học Australia, Jana Janes, sau nhiều năm nghiên cứu văn hoá Ai Cập, đã đưa ra kết luận: Không phải các pharaon hay tu sĩ, mà chính những nông dân đã tìm ra nghệ thuật ướp xác.

Mặt khác, tục lệ này xuất hiện cách đây khoảng 5.600 năm, chứ không phải 4.600 năm như người ta vẫn tưởng.

Khi nghiên cứu những mảnh trang phục tìm thấy trong các ngôi mộ của dân nghèo Ai Cập cổ đại, Janes tình cờ phát hiện có một số mảnh được kết lại từ hàng trăm lớp vải. Tất cả đều được tẩm hắc ín để ngăn cản sự xâm nhập của không khí và hơi ẩm. Chúng được xếp theo thứ tự nhất định, lớp mịn ở phía trong, lớp thô ở phía ngoài. "Những lớp vải bọc quanh xác ướp của các Pharaon sau này cũng được xử lý tương tự. Điều đó cho thấy, chính dân nghèo ở lưu vực sông Nile là những người đầu tiên thực hành ướp xác. Sau đó, các Pharaon đã đưa nghệ thật này lên đỉnh cao, đồng thời cấm dân thường không được ướp xác nữa", Janes nói.

Cũng tương tự, trong một hầm mộ gồm 3 phụ nữ thường dân ở gần Theben, Jana tìm thấy các mảnh vải tẩm hắc ín, bọc quanh đầu và tay xác chết. Sau khi xét nghiệm, các nhà khoa học khẳng định, những phụ nữ này sống vào khoảng 3.600 năm trước Công nguyên. "Có lẽ thời ấy tục lệ dùng vải tẩm hắc ín để giữ xác người chết đã khá phổ biến ở khu vực này", Jana nói.

Nếu các kết luận của Jana là đúng, người ta sẽ phải viết lại lịch sử xác ướp Ai Cập. Các sách giáo khoa hiện nay đều nói rằng nghệ thuật ướp xác xuất hiện từ cách đây 4.600 năm, do giới quý tộc tìm ra và chỉ giới này mới biết thực hành nghệ thuật này.

[thienthanaoden]

Dấu ấn của Hoàng đế Cheops trên bức tượng nhân sư

Lần đầu tiên các nhà khảo cổ tìm được bằng chứng cho thấy Cheops, vị Pharaon nổi tiếng đã xây dựng kim tự tháp Giza, được dân Ai Cập tôn làm thánh. Trên một bức tượng nhân sư thuộc thời đại sau Cheops gần 2.000 năm, người ta mới tìm thấy tên của vị Pharaon này.

Nhóm khoa học Nhật Bản đã khai quật một hầm đá, rất giống với các hầm mộ Pharaon ở Sakkara, gần Cairo (Ai Cập). Hầm này được xây dựng vào triều đại các Pharaon 26 (664-525 trước Công nguyên). Trong hầm mộ có một tượng nhân sư lớn, đặt trên bệ đá, giữa hai chân của một con sư tử bằng đá khổng lồ. Trên đầu con nhân sư có ghi: Khufu (tên của Cheops bằng tiếng Ai Cập cổ, vị hoàng đế thứ hai của triều đại các Pharaon thứ 4, có lẽ đã ngự trị Ai Cập từ 2551-2528 trước Công nguyên).

Xung quanh còn có khoảng 14 pho tượng khác, dường như là những hộ vệ của Cheops. Nhân sư là con vật huyền thoại của Ai Cập, tượng trưng cho thần linh.Vì vậy, "nhân sư mang tên Cheops trong một hầm mộ là bằng chứng quan trọng, chứng tỏ ở triều đại thứ 26, Cheops đã chính thức được thờ cúng như một vị thánh", ông Nozonu Kawai, trưởng nhóm nghiên cứu giải thích.

Trước đó, người ta mới chỉ tìm thấy một số dấu ấn về Cheops trong hầm mộ của một tu sĩ, gần kim tự tháp Giza. Tu sĩ này được mệnh danh là người chịu trách nhiệm về việc thờ cúng Cheops. Tuy nhiên, chưa hề có một bức tượng hay một dấu tích gì về vị hoàng đế huyền thoại này. Có lẽ vì vậy mà đến nay, ngoài chiếc kim tự tháp lớn nhất Ai Cập do con trai ông - Pharaon Chefren - xây cho ông sau đó, người ta hầu như không biết gì về cuộc đời của Cheops.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/09/3B9B4569/nhanxu.jpg
Tượng nhân sư khổng lồ ở Giza.

Vài số liệu về kim tự tháp Cheops:

Đáy hình vuông, mỗi cạnh dài 230,38 m.
Chiều cao ban đầu 146,5 m (nay còn 137,5 m).
Khối lượng 6,5 triệu tấn, tương đương với 2,5 triệu phiến đá ghép lại.
Toàn bộ diện tích khu mộ: 5,3 ha.
Bốn góc của kim tự tháp chỉ đúng theo các hướng: đông, tây, nam, bắc

[thienthanaoden]

Danh thiếp cổ nhất thế giới

Các ký tự tìm thấy trên một phiến đá ở nam Ai Cập và mới được giải mã đã buộc các nhà khảo cổ phải xem lại lý thuyết trước đây về thời gian và địa điểm xuất hiện bảng chữ cái đầu tiên của loài người. Theo đó, nó có thể ra đời sớm hơn 2 thế kỷ so với tính toán trước đây và nhiều khả năng bắt nguồn từ Ai Cập chứ không phải từ Israel, Syria hay Liban.

Phiến đá này được John Darnell, một chuyên gia về Ai Cập của Đại học Yale tìm thấy năm 1998 và nhóm các nhà nghiên cứu khác tìm cách giải mã trong suốt ba năm. Kết quả cho thấy niên đại của nó vào khoảng năm 1900 trước Công nguyên. Nội dung của văn tự bao gồm tên một lữ khách, tước vị của người đó và một lời cầu nguyện cho một vị thần ở địa phương. Rất có thể đây là tấm thiệp giao dịch cổ nhất thế giới.

[thienthanaoden]

11 xác ướp Ai Cập trong một hầm mộ

Các nhà khoa học Ai Cập mới tìm thấy xác ướp của một cặp vợ chồng quý tộc cùng 9 thân nhân khác, khi khai quật một hầm mộ ở Al Charga. Theo niên đại ghi trên các quan tài, tất cả 11 người đều chết vào năm 30 trước Công nguyên, thời đế quốc La Mã ngự trị.

Hầm mộ gồm có hai ngăn ở phía đông và phía bắc, nhưng ngăn phía bắc trống không (do xác ướp bị cướp?). Ngăn phía nam có 2 quan tài bằng đá, trạm trổ rất tỷ mỷ, chứa xác ướp của một cặp vợ chồng. Hai người này đeo mặt nạ và quấn giáp che ngực bằng giấy cói tẩm nhựa thông. Toàn thân được bọc bởi bông như các xác ướp Ai Cập khác.

Theo tờ nhật báo Al Achbar ở Cairo, các dòng chữ trên quan tài người đàn ông có nghĩa là: "Người phân phát tặng phẩm của các thánh thần". Rất có thể, đây là một lãnh chúa rất có thế lực thời bấy giờ.

Bên cạnh quan tài của cặp vợ chồng là 9 xác ướp khác. Ngoài ra, trong hầm mộ còn có một bức tượng thần Osiris cao 64 cm, đặt giữa 5 bức tượng nhỏ của thần Horus. Dưới chân tượng Osiris có một phiến đá vuông, vẽ địa hình của hầm mộ.

[thienthanaoden]

Tìm thấy hầm mộ một bác sĩ hoàng gia Ai Cập

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/10/3B9B52B1/8.10.4.jpg
Phiến đá ghi lời cầu nguyện cho bệnh nhân.

Hầm mộ 4.000 năm tuổi này nằm ở Bắc Sakkara (Ai Cập). Bên trong có nhiều vật dụng và những ghi chép của một bác sĩ hoàng gia, thuộc thời đại các Pharaon thứ 6. Đây là những bằng chứng rất quý báu về cuộc sống và phương thức hành nghề của một bác sĩ thời đó.

Ngay ở cửa hầm mộ, nhóm khoa học Zahi Hawas đã tìm thấy một chiếc bàn tròn mặt đá hoa cương, trên đó có ghi phương thuốc và những lời cầu nguyện cho một bệnh nhân có tên là Qau. Có lẽ người này là một thành viên của hoàng gia Ai Cập cổ đại.

Trên bức tường phía bắc của hầm mộ có vẽ một cánh cửa rộng mở, dường như để linh hồn người chết bay lên với thần mặt trời Re. Phía dưới là những dòng chữ dày đặc, diễn tả các nguyên tắc đạo đức trong việc trị bệnh của vị bác sĩ này.

Xung quanh chiếc bàn đá, nhóm khoa học còn tìm thấy nhiều dụng cụ y học, như chày và cối làm bằng gỗ sồi (dùng để giã dược thảo?). Ngoài ra, phía nam hầm mộ còn có một chiếc đèn dầu thực vật đặt giữa 22 bức tượng đồng, có lẽ dùng để đuổi ma quỷ hoặc cầu hồn cho người bệnh.

[thienthanaoden]

Bí mật của xác ướp

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/10/3B9B5B09/xacuop.jpg
Xác ướp trưng bày trong bảo tàng Cairo, Ai Cập.

Người Ai Cập cổ đại đã sử dụng hỗn hợp các chất chiết rút từ thực vật và động vật để ướp thi hài. Nghiên cứu mới nhất của các nhà khoa học cho thấy dấu vết của nhiều loại vật liệu chưa hề được công bố, trong đó có mỡ động vật, dầu thực vật, sáp ong và nhựa thông.

Nghiên cứu do hai nhà hoá học tại Đại học Bristol, Anh, thực hiện trên 13 thi thể được ướp tại các thời điểm khác nhau trong 2.300 năm lịch sử Ai Cập, từ triều đại Ai Cập thứ 12 (năm 1985 trước Công nguyên) tới thời kỳ La Mã cổ đại (năm 30 trước Công nguyên).

Theo họ, dường như những người ướp xác cổ đại đã trộn lẫn các thành phần rẻ tiền và dễ kiếm với các loại dầu của cây bách xù và tuyết tùng nhập từ Trung Đông. Thời gian qua đi, công thức ướp xác được thay đổi nhằm lựa chọn những chất kháng khuẩn tốt nhất. Trong số đó có những chất tự nhiên chưa hề được công bố trước đây. “Sự có mặt của dầu thực vật (và do đó cần sử dụng ít mỡ động vật hơn) cho thấy chúng là thành phần chủ yếu của quá trình ướp xác”, hai nhà nghiên cứu là Tiến sĩ Richard Evershed và Tiến sĩ Stephen Buckley, cho hay.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/10/3B9B5B09/mummy1_160.jpg
Không nên ngửi các chất thơm trong xác ướp.

Nghệ thuật ướp xác rất hưng thịnh trong thời kỳ của người Ai Cập cổ đại, vì họ tin rằng không ai có thể đi sang thế giới bên kia nếu linh hồn không quay lại được cơ thể. Do đó, cơ thể người chết phải được bảo vệ khỏi sự thối rữa và được giữ trong hình hài có thể nhận ra.

Sau nhiều thế kỷ thí nghiệm, những người ướp xác đã học được cách bỏ đi các nội tạng dễ bị phân huỷ và đưa vào cơ thể những chất như muối, nhựa thông, dầu tuyết tùng, chất gôm, mật ong và nhựa đường, có đặc tính làm khô và kháng khuẩn. Trong quá trình ướp, những chất này ở thể lỏng và rồi hoá rắn dần dần theo thời gian, ngăn cản hơi nước xâm nhập. Sáp ong chỉ xuất hiện trong những xác ướp ở thời kỳ về sau, có lẽ từ khi con người tìm ra đặc tính kháng khuẩn của nó.

Thời trang và chi phí có lẽ cũng đã ảnh hưởng phần nào đến việc chọn vật liệu ướp xác. Sarah Wissemen thuộc Đại học Illinois, Mỹ, cho hay: “Những người Ai Cập giàu có đã cân nhắc đến các chất ướp đắt tiền để gây ấn tượng cho gia đình và bè bạn. Điều này cũng tương tự như con người ngày nay chọn các loại gỗ nhập ngoại và các đồ trang trí kim loại cho quan tài của người thân”. Như thế, sự cầu kỳ và tinh tế của các ngôi mộ cổ và xác ướp còn phụ thuộc vào túi tiền của gia đình họ.

[thienthanaoden]

Lời nguyền - Truyền thuyết hay điều có thật đã được mã hoá


Liệu những cái chết bí ẩn xung quanh kim tự tháp có liên quan đến lời nguyền.
Vào thế kỷ 17 và 18, những hầm mộ đầu tiên của các Pharaon bị khai quật. Từ đó, câu chuyện có thật về lời nguyền đã hơn một lần vượt khỏi các kim tự tháp, vang lên điều răn đe khủng khiếp. Người ta nhớ đến vụ cả nước Anh run lên vì cái nắp quách được tìm thấy vào năm 1860, thuộc sở hữu của Viện Bảo tàng Hoàng gia Anh.

Cái nắp đó lấy lên từ phần mộ của một nữ tu sĩ thời xưa. Khi về Anh quốc, vật phẩm lạ kia đã gieo rắc tai họa cho tất cả những người tiếp xúc với nó. Người chủ sở hữu đầu tiên là ông Douglas Murray. Ông này bị mất hẳn một cánh tay ngay sau khi mua cái nắp bởi một viên đạn phát nổ từ chính khẩu súng của mình. Ít lâu sau, người thứ hai nếm trải sự trừng phạt là một nhà báo ở London. Cô mượn cái nắp về nhà để… xem. Ít ngày sau, mẹ cô đột ngột qua đời, rồi lời hứa hôn bị tan vỡ và cô bị mắc một chứng bệnh nan y bí hiểm, y học thời đó bó tay.

Nhưng sự trừng phạt vẫn tiếp tục khi ông Murray “cung tiến” cái nắp quỷ quái nọ cho Viện Bảo tàng. Một nhà khoa học về Ai Cập, khi đang xem xét những dòng chữ cổ in trên nắp, bỗng lăn ra chết bất ngờ. Nạn nhân tiếp theo là một nhà nhiếp ảnh. Ông này đột tử sau khi chụp được tấm ảnh làm rõ nét gian ác của khuôn mặt vẽ phía ngoài nắp (mà ai cũng cho là gương mặt hiền lành, khả ái)…

Tin đồn về sự ghê gớm của cái nắp quách lan nhanh đến nỗi vào thập niên 1930, đồ cúng lễ từ khắp hành tinh tới tấp gửi về Viện bảo tàng Hoàng gia Anh, đặc biệt là các vòng hoa quanh nắp luôn tươi mới. Nhưng nhiều cái chết kỳ lạ và đột ngột vẫn liên tiếp diễn ra ở các điểm khai quật khảo cổ ở Ai Cập và những nơi khác trên thế giới.

Lời nguyền không chỉ có từ các đồ vật ở mộ phần các Pharaon. Những vị chủ nhân khác cũng có khả năng “tẩm” lời nguyền độc địa vào cái mà họ cảm thấy cần giữ gìn. Thurston Hopkins ghi lại câu chuyện như sau:

Vào thời Nữ hoàng Victoria, tên sát nhân William Corder đã giết chết tình nhân của hắn tại Polsted (nước Anh) vào khoảng tháng 5/1827. Hắn bị hành hình. 50 năm sau, phần thi thể của tên sát nhân được vị bác sĩ có tên Kilmer cất giữ. Ông là một nhà khoa học có quan điểm rõ ràng đối với hiện tượng kỳ bí. Vị bác sĩ đã tách chiếc sọ của tên giết người, đánh bóng nó và bày “làm cảnh” ở phòng làm việc. Thế rồi điều kỳ lạ xảy ra. Vị bác sĩ và cả cô hầu đều cùng nhìn thấy lúc mơ hồ, lúc rất rõ kẻ lạ mặt đứng trong phòng, vận y phục thời Victoria. Riêng bác sĩ Kilmer còn nghe rõ cả tiếng lẩm bẩm và hơi thở phì phò. Nhiều lần nửa đêm thức giấc, bác sĩ nghe nhiều tiếng động bất bình thường ở căn phòng chứa cái sọ. Một đêm, cơn gió lạnh từ đâu thốc tới, giữa lúc Kilmer bước vào phòng, cái giá đặt sọ rơi vỡ tung, còn sọ tên sát nhân tự dịch chuyển sang vị trí khác và ông thấy nó như cười nhăn nhở (?). Kilmer đã kiểm soát nhà cửa nhưng tịnh không thấy dấu hiệu nào của người lạ hiện diện bên trong. Vị bác sĩ, nhà khoa học, thật sự thảng thốt. Ông đem chiếc sọ Corder trả lại cho cha Thurston Hopkins, ông này đem các thứ ấy chôn cất ở nghĩa địa. Từ đó trở đi, hiện tượng kỳ lạ trong gia thất bác sĩ Kilmer cũng biến mất.

Chuyện chiếc áo khoác của Nhà hát Công tước York gây ra nỗi khiếp sợ đến lạnh người. Vào năm 1948, Thora Hird, nữ diễn viên hài kịch nổi tiếng đã mặc chiếc áo đó khi trình diễn một vở kịch. Cô kinh hãi khi thấy chiếc áo cứ ngày càng thít chặt vào mình. Tất cả đồng nghiệp của cô cũng gặp nỗi sợ tương tự khi khoác chiếc áo này lên người...

Phải chăng lời nguyền đã bao phủ lên tai họa trong các câu chuyện trên, hay tai họa có nguyên do từ nỗi khiếp sợ ám ảnh. Câu hỏi vẫn lơ lửng khi người ta ngày càng tìm thấy nhiều bằng chứng kỳ bí ở những vật hiếm hoi, đắt tiền hơn. Viên kim cương “Hy vọng” là điển hình của chuỗi giai thoại theo mô típ ấy: Mở đầu là thảm họa của vị chủ nhân thứ nhất: mất cả người lẫn của. Sau đó tai ương giáng xuống hoàng hậu Marie Antoinette, cũng từ việc sở hữu “Hy vọng”. Tiếp đến, nó liên tiếp reo rắc những vụ tự sát, khuynh gia bại sản cho một loạt những người khác, trong đó có một vị vua Hồi giáo mất ngôi.

Đi tìm lời giải cho truyền thuyết có thật về lời nguyền, nhiều nhà khoa học đồng tình với ý kiến cho rằng nguyên nhân của những cái chết và cả loạt tai họa bí ẩn trên là do một loại vi khuẩn “chưa biết đến” đang nằm yên trong hầm mộ, tích tụ ngày một nhiều trong các đồ vật. Khi hầm mộ được khai quật, các “quái vật” nhỏ li ti giải phóng khỏi chổ ẩn náu, chúng liền chứng tỏ ngay sức mạnh tàn phá.

Nhưng vẫn còn nhiều điều bí ẩn chưa biết đến, và liệu lời giải thích bằng loại “vi khuẩn chưa biết đến" này có đủ sức chinh phục những người còn tin vào sự hiện hữu mang vóc dáng thêu dệt của lời nguyền

[thienthanaoden]

Tìm thấy ngôi mộ 2.500 tuổi của một người thợ cung đình Ai Cập

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/11/3B9B6764/19.11.2.jpg
5 bức tượng nhỏ tìm thấy trong hầm mộ của người thợ cung đình.

Giữa khu phố buôn bán của thủ đô Cairo, các nhà khảo cổ Ai Cập đã tìm thấy một hầm mộ bằng đá nằm sâu 3 mét dưới lòng đất. Đây có thể là mộ của một người thợ xây dựng cung điện cho các Pharaon đời thứ 26 (664-525 trước Công nguyên).

"Đây quả là một khám phá rất ly kỳ!", ông Zahi Hawass, Giám đốc khu di tích thuộc địa phận kim tự tháp Giza, nói hôm qua (18/11). Hầm mộ gồm 3 ngăn, cùng chung một mái vòm. Có lẽ đây là nơi chôn cất các thành viên của một gia đình.

Những câu đề tặng ghi trên mộ cho thấy, đây là nơi an nghỉ của một người thợ đã từng xây dựng hoàng cung cho các Pharaon. Ở ngăn thứ nhất, người ta tìm thấy 5 bức tượng thuộc niên đại các Pharaon thứ 26, cách đây trên 2.500 năm. Hiện nhóm khảo cổ đang đào bới sâu vào bên trong, nhằm tìm kiếm các bí mật khác.

Hồi đầu tháng này, các nhà khảo cổ đã tìm thấy hầm mộ của một bác sĩ cung đình, có niên đại hơn 4.000 năm.

[thienthanaoden]

Chân dung mình người đầu thú xuất hiện cách đây 32.000 năm

Quỷ đầu trâu, nửa người nửa dê hay ma sói của Hollywood, thậm chí các vị thần đầu thú của Ai Cập đều chỉ là những hình tượng sinh sau đẻ muộn trong loại hình nghệ thuật này, nếu so với những bức họa mình người đầu thú khắc trên xương và vẽ trên đá hơn 10.000 năm trước đây.

Theo nghiên cứu mới nhất của chuyên gia về nghệ thuật đá Paul Tacon, thuộc Bảo tàng Sydney, Australia, những bức họa về các nhân vật thần thoại lai người-thú đã có từ rất xa xưa, ở thời kỳ bình minh của loài người, khi mà người hiện đại thực sự đầu tiên chập chững bước trên trái đất.

Tacon đã tìm thấy ở Australia và Nam Phi hàng chục bức họa người-thú trên đá có tuổi hơn 10.000 năm. Một số bức có thể còn cổ hơn nữa. Trong số đó, lâu đời nhất là bức tượng nhỏ về một người lưỡng tính đầu mèo, nguồn gốc từ Đức, có tuổi khoảng 32.000 năm.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2001/11/3B9B693D/hinh.jpg
Bức họa về người-linh dương.

Cùng với Christopher Chippindale (ở Bảo tàng Khảo cổ học và Nhân loại học của Đại học Cambridge, Anh), Tacon đã thực hiện cuộc khảo sát quy mô toàn cầu đầu tiên với độ chính xác cao về các bức ảnh mình người đầu thú tiền sử. Gần 5.000 mẫu vật, phần lớn ở bắc Australia, châu Âu và Nam Phi đã được ghi lại tần số xuất hiện, phân loại chân dung và định tuổi. Các nhà nghiên cứu cũng đánh giá phong cách nghệ thuật, nội dung, cũng như chủ đề của từng bức họa.

Tacon và Chippindale cho biết niềm tin vào người đầu thú đã phổ biến từ rất xa xưa, và sự sùng kính, ngưỡng mộ với các hình tượng huyền thoại này, chẳng hạn như với người sói, không còn là mới mẻ. Vào thời kỳ đó, khi thiên nhiên chi phối con người, tổ tiên của chúng ta bị choáng ngợp trước những hiện tượng siêu nhiên, họ đã tưởng tượng ra các vị thần kỳ quái, tồn tại giữa thế giới thực và thần linh, mong giải toả phần nào những bí ẩn này.

Tuy nhiên, theo ông Sven Ouzman của Bảo tàng Quốc gia Nam Phi, vì có quá nhiều khó khăn trong việc định tuổi cho các họa phẩm này, nên ông nghi ngờ về tính xác thực của ý kiến cho rằng những bức họa mình người đầu thú trên đá là những bức chân dung đầu tiên của trường phái nghệ thuật này.

[thienthanaoden]

Đi tìm sự thật về 'xác ướp Ramsses I'

Một thi thể 3.000 tuổi gần như nguyên vẹn, với bộ răng đầy đủ và khuôn mặt rõ nét, hai cánh tay vắt chéo qua ngực. Đó có phải là xác ướp mất tích từ lâu của pharaon Ramsses I, người sáng lập triều đại Ai Cập danh tiếng đã sản sinh ra Seti I và Ramsses II? Một nhà khoa học Mỹ hy vọng câu trả lời nằm trong chiếc răng lỏng lẻo của thi hài.

Doug Wallace, Đại học Emory, bang Atlanta (Mỹ), đang triển khai một quy trình phân tích mà ông hy vọng sẽ tách được ADN của nhiễm sắc thể giới tính Y (chỉ truyền theo đường từ bố sang con trai) từ tủy của chiếc răng này, sau đó so sánh nó với mẫu ADN ở các xác ướp hoàng gia khác trong dòng họ Ramsses (đặt tại bảo tàng Cairo, Ai Cập).

Quy trình của Wallace bao gồm việc tách ngà răng khỏi lớp men răng, tán nó thành bột và trích ra ADN. “Chúng tôi đã lấy được ADN từ răng xác ướp. Vấn đề bây giờ là lắp ghép nên nhiễm sắc thể Y từ nguyên liệu đó”, Wallace nói. Nếu được xác định đúng là Ramsses I, xác ướp (hiện nằm trong bảo tàng Carlos, bang Atlanta) sẽ được gửi trả lại Ai Cập, về đúng vị trí giữa các pharaon khác.

Trước đó, cũng tại Đại học Emory, người ta đã nghiên cứu xác ướp này bằng phương pháp chụp cắt lớp.

Ba chìm bảy nổi

Xác ướp lưu lạc đến Atlanta vào năm 1999, sau 140 năm "ở ẩn" tại bảo tàng Niagara Falls ở Ontaria, Canada. Vào đầu những năm 1860, một bác sĩ người Canada đã gửi thi thể này đến cho bảo tàng, trong số những đồ vật được buôn lậu từ Ai Cập. Khoảng thời gian đó trùng với thời điểm mà một hầm mộ chứa các xác ướp hoàng gia tại Deir el- Bahri, gần Thung lũng Các pharaon, bị cướp phá. Cũng tại hầm mộ này, hài cốt của Ramsses I đã biến mất.

Mãi cho đến những năm 1980, một chuyên gia Ai Cập học người Đức, ông Arne Eggebrecht, mới lần đầu tiên giả thuyết rằng đây có thể là vị hoàng đế Ramsses I đã mất tích từ lâu.

Bằng chứng hoàng tộc

Bên trong xác ướp được đổ đầy nhựa thông, ngoài quấn vải lanh, không có áo quan hay đồ tùy táng đi cùng. Tuy nhiên, các bằng chứng gián tiếp cho thấy đó là một vị vua, vì thi hài được ướp rất cẩn thận và tỉ mỉ, với lễ nghi thường chỉ dành cho hoàng tộc.

Cánh tay phải đặt bắt chéo trên cánh tay trái, một nghi thức dành cho các pharaon thời đó. Tay trái trông như đang nắm chặt một vật, có thể là vương trượng. Mặt khác, phân tích tuổi bằng phương pháp carbon cho thấy xác ướp có từ thời Ramsses I, người đã lên ngôi vào năm 1293 trước Công nguyên và ở vị trí quyền lực này trong hai năm sau đó. Điều hấp dẫn nhất là nét mặt của thi hài rất giống với các xác ướp khác của dòng họ Ramsses, trong đó có người cháu nội Ramsses II, một chiến binh và là nhà xây dựng vĩ đại.

Bảo tàng Carlos đã bỏ ra 2 triệu USD mua 9 xác ướp, 10 áo quan và khoảng 100 đồ tùy táng đi cùng, đưa chúng ra triển lãm. Tuy nhiên, xác ướp được coi là Ramsses I vẫn bị cách ly cho đến khi các xét nghiệm về răng hoàn tất.

[thienthanaoden]

Anh: Hai xác ướp Ai Cập trong một quán McDonald's

Việc khai quật được tiến hành khi sử gia John Harper (Anh), nghe đồn rằng mục sư William McGregor đã chôn một báu vật dưới nền của quán ăn này vào những năm 30 của thế kỷ 20. Ngoài hai xác ướp trên, các nhà khảo cổ còn tìm thấy hai xác nữa ở thành phố Staffordshire.

Những năm 1930, mục sư William McGregor đã cho xây dựng ở Tamworth (Anh) một bảo tàng để cất giữ những tác phẩm nghệ thuật mà ông thu thập được. Nhiều hiện vật có giá trị sau đó đã biến mất, còn khu vực này thì trở thành quán McDonald's ngày nay.

Ông Harper, Chủ tịch Hiệp hội từ thiện Tamworth, cho biết, ông được nghe kể rằng khi người ta xây nhà bảo tàng, mục sư McGregor có hỏi một thợ xây về việc chôn hai xác ướp.

Một nữ phát ngôn viên của McDonald's nói: "Đây là việc chúng tôi không ngờ đến, nhưng rất ấn tượng".

[thienthanaoden]

Lời nguyền của Pharaoh lại giáng xuống Turin

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/01/3B9B8902/pharahon.jpg
Liệu lời nguyền của các pharaoh là có thật?

Lần thứ ba trong vòng 10 tháng qua, Turin, thành phố tây bắc Italy, lại ứng nghiệm lời nguyền của Pharaoh. Trong tầng hầm bảo tàng Ai Cập của thành phố, 3 cô bé đang đứng trước chiếc quách của Pharaoh Ini, đột nhiên cảm thấy mệt mỏi và choáng váng kỳ lạ. Thử nghiệm cho thấy trong máu các em không hề có dấu hiệu của CO.

Sự việc tương tự đã diễn ra tại cùng một vị trí trong tầng hầm hai lần trước đây. Lần đầu tiên vào tháng 3/2001. Hai thiếu niên đang thăm quan bảo tàng đột ngột bị đau đầu dữ đội, choáng váng, nhiệt độ cơ thể tăng rất cao. Không lâu sau đó, vào tháng 4, một bé gái 9 tuổi cũng bị ốm bất thình lình, và giống như nhóm đầu tiên, em được chuyển đến bệnh viện gần nhất để chữa trị. Tuy nhiên, nguyên nhân của các căn bệnh này đến nay vẫn còn là bí ẩn.

Sự việc gần đây nhất diễn ra ngày 16/1. 3 bé gái đang ngó gần vào chiếc quách, thì đột nhiên cảm thấy rất mệt mỏi. Hai em choáng váng và em thứ 3 thì ngất xỉu. Cả 3 đều được kiểm tra, nhưng người ta không thấy có dấu vết nào của khí CO trong máu.

Các bác sĩ cho rằng nguyên nhân có thể là một loại khí độc hoặc chất lạ nào khác tích lũy trong tầng hầm. Cho tới nay, hệ thống thông gió của hầm mộ bảo tàng, nơi đặt áo quan của Pharaoh Ini, rất sơ sài, và điều này có thể góp phần gây rối loạn sức khỏe của khách tham quan. Tuy nhiên, các quan chức vẫn phải thừa nhận một điều đáng ngạc nhiên là 3 ca riêng biệt lại xảy ra trong vòng 10 tháng, đều tại cùng một vị trí của bảo tàng. Vì thế, người ta cần tới nhiều thử nghiệm nữa, trước khi có thể khẳng định lời nguyền của Pharaoh là thật, hay một số nguyên nhân khách quan khác đã gây ốm cho du khách ở đây.

[thienthanaoden]

Trưng bày cuốn sách y học lớn nhất thế giới

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/01/3B9B8CCC/29.1.4.jpg
Một đoạn cuốn sách y học Ai Cập viết trên giấy cói.

Cuốn sách này được một thầy thuốc Ai Cập cổ đại viết bằng bút lông trên một cuộn giấy cói dài 18 mét, rộng 0,3 mét. Với niên đại 3.500 năm tuổi, nó là cuốn sách y học cổ nhất thế giới.

Sách được nhà khảo cổ học người Đức Georg Ebers tìm thấy cách đây 129 năm trong một cuộc khai quật ở Ai Cập, và từ đó, nó được giữ trong kho dữ liệu của Đại học Leipzig (Đức).

Trong cuốn sách, vị thầy thuốc cổ đại trình bày khoảng 900 đơn thuốc, nhiều bài dạy cách chẩn đoán bệnh và những lời chú cầu an cho người bệnh. Những đoạn quan trọng được ghi bằng bút đỏ. Những điều ghi trong sách cho thấy, ngoài nỗi lo chống bệnh tật hiểm nghèo, con người thời đó còn quan tâm đến những vấn đề rất tỉ mỉ khác, như làm thế nào để chống tóc bạc, hoặc làm thế nào để có làn da mịn màng.

Trong Thế chiến II, một phần của cuốn sách đã bị mất. Đại học Leipzig hy vọng, cuộc trưng bày lần này có thể làm đại chúng chú ý, cung cấp thông tin để tìm lại mảnh sách đã mất.

[thienthanaoden]

Phát hiện 20 hầm mộ Ai Cập cổ đại

Chi tiết về những ngôi mộ hơn 5.000 tuổi, được coi là cổ nhất từng tìm thấy tại Ai Cập đến nay, vừa được các nhà khảo cổ Australia tiết lộ. Trong đó, người ta tìm thấy những chữ viết tượng hình - một bằng chứng ủng hộ giả thuyết cho rằng chữ viết đã phát triển độc lập tại Ai Cập, mà không phải là du nhập từ Babylon cổ đại.

5 năm sau ngày bổ nhát cuốc đầu tiên lên đất nghĩa trang Helwan, Đông Nam Cairo, nhóm nghiên cứu đứng đầu là tiến sĩ Christiana Kohler thuộc trung tâm Ai Cập học, ĐH Macquarie, Sydney đã công bố những phát hiện rất có ý nghĩa về các ngôi mộ còn nguyên vẹn này: Chúng thuộc về triều đại đầu tiên, cách đây hơn 5.000 năm. Các ngôi mộ chứa nhiều bằng chứng phong phú đến mức có thể giúp các nhà khoa học tái tạo cả một xã hội cổ đại.

Theo bà Kohler, những chữ khắc trên các tấm bia mộ là minh chứng có giá trị lịch sử về chữ viết Ai Cập cổ đại. Nó cho thấy chữ viết đã phát triển ở chính nơi đây, chứ không phải là du nhập từ Babylon cổ đại tới. Ngoài ra, người ta còn tìm thấy một bức họa tinh xảo, được xem là cầu kỳ nhất trong số các bức họa phát hiện được ở các ngôi mộ Ai Cập xưa nay, mô tả một phụ nữ với những chữ viết bao quanh.

Trong số 20 ngôi mộ, người ta đặc biệt chú ý đến ngôi mộ chứa xương của một cô gái, tuổi từ 16 đến 18, có thể đã chết vì bệnh. Người thân của cô đã đảm bảo cho cô hành trang rất chu đáo trên đường sang thế giới bên kia, bằng cách chất đầy mộ mỹ phẩm và các hộp chứa dầu thơm. Trong một ngôi mộ khác là di vật của một phụ nữ giàu có, được chôn kèm với hai bình rượu, thực phẩm cũng như các vại đá.

[thienthanaoden]

Đế quốc Hethite đã phát triển như thế nào?

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/02/3B9B9177/7.1.5.jpg
Một họa phẩm Hethite ở Anatolia, Thổ Nhĩ Kỳ.

Họ từng ngự trị một vùng đất rộng như nước Nga ngày nay, quyền lực sánh ngang với các Pharaoh Ai Cập. Nhưng quốc gia của họ đã sụp đổ và biến mất khỏi trí nhớ loài người một cách bí ẩn. Hơn 3.000 năm sau, họ mới được phát hiện trở lại: dân tộc Hethite.

Đế quốc Hethite từng xuất hiện vào thế kỷ 17 trước Công nguyên, bao gồm các vùng đất của Thổ Nhĩ Kỳ và Syria ngày nay, từ Lưỡng Hà tới bờ biển Aegai (Hy Lạp). Sử sách Ai Cập ghi lại rằng người Hethite đã làm cho vị Pharaoh hùng mạnh Ramses II phải nhiều phen khốn đốn. Tuy nhiên, quốc gia khổng lồ này đã sụp đổ vào thế kỷ 12 trước Công nguyên, không để lại một dấu vết gì.

Sở dĩ cái tên "Hethite" vẫn còn lại trong lịch sử là nhờ nhiều quốc gia nhỏ sau đó vẫn giữ lại một số nét đặc sắc trong truyền thống văn hóa Hethite. Các nhà tiên tri Thiên Chúa giáo dùng từ "Hethite" tổng cộng 20 lần trong Kinh Thánh, như đoạn miêu tả vua David giết chết một người Hethite tên là Urias, vì người này xử tệ với vợ; hoặc đoạn miêu tả vua Salomon yêu nhiều phụ nữ ngoại quốc, trong đó có những phụ nữ Hethite. Tuy nhiên, Kinh Thánh không có đoạn nào kể về đế quốc Hethite huyền thoại.

Mãi 3.000 năm sau đó, đầu thế kỷ 20, người ta mới tìm thấy những dấu vết của nền văn minh Hethite ở Anatolia, Thổ Nhĩ Kỳ. Lần đó, tại một địa điểm cách Ankara 150 km về phía đông, các nhà khảo cổ đã phát hiện đống đổ nát của Hattusa - thủ đô của đế quốc Hethite. Trong số các di vật tìm được, có một tấm đá hoa cương, khắc bản hiệp định hòa bình giữa Hethite và Ai Cập. Bản hiệp định này được vua Hattusili III và Pharaoh Ramses II ký năm 1285 trước Công nguyên, sau trận giao chiến giữa hai bên ở Kadesh. Đây chính là điều ước quốc tế cổ xưa nhất trong lịch sử nhân loại. Một bản copy hiệp ước này hiện được treo ở đại sảnh của Ủy ban LHQ ở New York.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/02/3B9B9177/7.1.6.jpg
Những hiện vật của văn hóa Hethite.

Đến nay, người ta đã thu thập được khoảng 30.000 phiến đá có khắc chữ Hethite. Việc giải mã các ký tự này đưa các nhà khảo cổ tìm lại một nền văn minh rực rỡ, với nhiều điểm lạ trong nghi lễ và hệ thống tổ chức nhà nước.

Mới đây, hàng nghìn hiện vật và những bản giải mã ký tự Hethtite đã được trưng bày ở Bonn (Đức). Cuộc trưng bày thu hút các nhà khảo cổ hàng đầu thế giới, vì nó mở ra một thế giới kỳ lạ về văn hóa cổ đại ở Trung Cận Đông và Địa Trung Hải.

Điểm khác biệt lớn nhất của Hethite so với Ai Cập, Hy Lạp hay La Mã sau này là các thủ lĩnh Hethite luôn chủ trương giữ quan hệ với các nước láng giềng bằng thỏa thuận hòa bình. "Bản hiệp ước với Ramses II thể hiện tinh thần đó. Nó có nhiều điểm giống với các hiệp ước hiện đại. Đây là điều có một không hai ở thời đó", nhà nghiên cứu Hethite, bà Eva Cancik-Kirschbaum, nói.

[thienthanaoden]

Người Ai Cập cổ đại dùng bột chì để trang điểm

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/02/3B9B9878/27.2.2.jpg
Phụ nữ Ai Cập cổ đại dùng bột chì kẻ lông mày và viền mắt.

Mới đây, khi phân tích các mẫu mỹ phẩm của người Ai Cập sử dụng cách đây 4.000 năm, các nhà khoa học rút ra kết luận: Chúng được trộn với bột chì nghiền nhỏ. Phụ nữ của đất nước kim tự tháp đã dùng thứ bột mịn này để kẻ lông mày và viền mắt đen đậm như thường thấy ở các bức tượng cổ.

Được Công ty Mỹ phẩm Pháp L'Oréal tài trợ, một nhóm khoa học Hungary - Pháp đã dùng kỹ thuật chụp tia X để phân tích những mẫu mỹ phẩm Ai Cập cổ đại còn giữ được ở Bảo tàng Louvre.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/02/3B9B9878/27.2.3.jpg
Một thiếu nữ Ai Cập cổ đại.

Dựa vào kích cỡ to nhỏ khác nhau của các hạt chì trong mỹ phẩm, nhóm khoa học đã dựng lại cách chế tạo bột chì của người Ai Cập thời đó. Đầu tiên, người ta cắt những mảnh chì thành từng viên nhỏ, rồi cho vào một cối sắt để xay. Sau đó, họ dùng một tấm lưới dày để loại ra các hạt lớn, còn các hạt mịn thì giữ lại để dùng.

Ông Tamas Ungar, trưởng nhóm nghiên cứu, nói: "Bột chì càng mịn thì chúng càng có màu đen óng ánh khi đem tô lên mặt. Các hạt chì lớn hơn có thể được dùng để đính lên tóc các thiếu nữ".

[thienthanaoden]

Khai quật bức tượng bán thân triều đại Pharaoh Ramses II

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/03/3B9BA8FE/n.jpg
Hoàng hậu Nefertari.

Pho tượng bán thân khổng lồ bằng đá granit này có thể thuộc về Hoàng hậu Nefertari, vợ của vị Pharaoh huyền thoại Ramses II, hoặc một trong những người con gái của ông. Tượng được tìm thấy tại thị trấn Zagazig, thuộc vùng châu thổ sông Nile (Ai Cập), cách Cairo 57 km về phía đông bắc.

Theo nhóm nghiên cứu Đức - Ai Cập, phát hiện này đặc biệt thú vị vì các bức tượng của hoàng hậu rất hiếm khi được tìm thấy trên châu thổ sông Nile.

Các nhà khoa học Ai Cập cũng cho rằng, pho tượng bán thân nặng 10,8 tấn, cao 3,6 m này chỉ là một phần của một bức tượng vĩ đại chưa biết đến, có thể cao tới 20 m. Nếu đúng, đó sẽ là tượng lớn nhất của triều đại Pharaoh thứ 19 từng lộ diện ở đồng bằng sông Nile.

Tại khu vực gần đó, nhóm nghiên cứu còn tìm thấy một pho tượng Ramses II, ông hoàng trị vì Ai Cập hơn 3.000 năm trước - thời điểm mà theo các nhà sử học là khi Moses dẫn những người Do Thái di cư khỏi Ai Cập để tới miền đất thánh.

Ramses II là một trong những pharaoh hùng mạnh cuối cùng của Ai Cập cổ đại, nổi tiếng với những cuộc chiến long trời lở đất chống lại Đế quốc Hethite và các lăng mộ xây dựng trên khắp Ai Cập trong suốt 60 năm ông cầm quyền (thế kỷ 13 trước Công nguyên).

[thienthanaoden]

Văn bản cổ nhất thế giới

Được khắc trên đá vôi tại một vách núi ở Ai Cập, tấm bảng 5.200 tuổi này dường như mô tả cảnh sinh hoạt của vị vua huyền thoại Scorpion (vua Bò Cạp) - người từng được xem là có vai trò quan trọng trong việc sáng lập nền văn minh Ai Cập cổ đại.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/04/3B9BB947/tuong.jpg

Tấm bảng được nhà Ai Cập học John Coleman Darnell, Đại học Yale ở Connecticut (Mỹ), phát hiện tại Gebel Tjauti cách đây 7 năm. Nay, khi xác định tuổi của nó, Darnell cho rằng đây có thể là tài liệu lịch sử cổ nhất thế giới. Hơn thế nữa, hình vẽ trên đó cũng giống chữ tượng hình Ai Cập sau này, và như vậy chữ viết đầu tiên có thể đã bắt nguồn ở Ai Cập chứ không phải ở Sumer (Iraq ngày nay) như người ta vẫn tưởng.

Cho đến nay, văn bản cổ nhất từng được biết là tấm bảng Narmer, có niên đại 3.100 năm trước Công nguyên, tìm thấy cuối thế kỷ 19 tại di tích Hierakonpolis. Theo Tiến sĩ Darnell, vua Bò Cạp có thể là người đóng vai trò quan trọng trong việc thống nhất lãnh thổ Ai Cập (khoảng năm 3.100 trước Công nguyên).

[thienthanaoden]

Tìm thấy mộ của các viên thư lại Ai Cập cổ

Mới đây, các nhà khảo cổ đã đào lên 6 ngôi mộ của các nhân viên chính quyền và thày tế từ thời kỳ Pharaoh, có niên đại 3.500 năm trong sa mạc phía nam Cairo. Họ tin rằng những ngôi mộ này nắm giữ bí mật về bộ máy chính quyền trong thời kỳ vàng son của Ai Cập cổ đại.

Các ngôi mộ được thiết kế gần giống nhau, với một lối vào dẫn đến một cái sân nhỏ, một phòng chôn xác và một khu điện thờ. Chúng được làm từ gạch bùn và đá vôi, chôn sâu trong cát, có từ thời kỳ Tân Vương quốc (năm 1567 tới 1085 trước Công nguyên). Người ta tìm thấy chúng gần chân kim tự tháp cổ Saqqura, xây dựng từ thời kỳ Cựu Vương quốc (năm 2613 tới 2181 trước Công nguyên).

Chủ nhân của những ngôi mộ này là các nhân viên làm việc cho chính quyền ở miền bắc Ai Cập vào cuối triều đại thứ 18 và trong triều đại thứ 19. Vào thời điểm đó, quyền lực còn thuộc về miền nam Ai Cập. Trên một ngôi mộ có khắc tên người đã khuất là viên thư lại hoàng gia Djihouti-Mheb. Một ngôi mộ khác thuộc về thày tế Ptah-Mes. Những chiếc còn lại cũng thuộc về các thày tế hoặc nhân viên nhà nước. Ông Zahi Hawass, Chủ tịch Hội đồng Khảo cổ Tối cao Ai Cập, cho biết, phát hiện này là bằng chứng về sự phân quyền trong thời kỳ Tân Vương quốc.

Cũng tại khu vực khai quật, các nhà khảo cổ đã tìm thấy một phần của một pho tượng sư tử và các đồ trang sức bằng đá khác.

[thienthanaoden]

Trung Đông cũng từng có “Con đường tơ lụa”

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/06/3B9BD218/khaiquat.jpg
Các hố đào trên một con đường của thị trấn Berenike.

Các nhà khảo cổ vừa tìm ra sự hiện hữu của nó trên một hải cảng cổ bên bờ biển Đỏ của Ai Cập. Hơn 2.000 năm trước đây, gia vị, đá quý và nhiều loại hàng hóa khác đã tấp nập ngược xuôi giữa Đế chế La Mã và Ấn Độ, không kém gì Con đường Tơ Lụa huyền thoại.

Từ lâu, nhờ vào các văn tự cổ mô tả chi tiết việc trao đổi những loại hàng hóa xa hoa, như vải vóc, gia vị và rượu, các nhà lịch sử đã biết đến mối quan hệ mậu dịch bằng đường bộ và đường biển giữa Ai Cập và Ấn Độ trong thời kỳ La Mã cổ đại (thời kỳ mà Ai Cập còn thuộc lãnh thổ La Mã).

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/06/3B9BD218/khaiquat2.jpg
Tấm vải cotton được khai quật trong thị trấn cổ Berenike.

Nhưng mãi tới nay, sau 9 năm khai quật tại thị trấn Berenike (gần biên giới giữa Ai Cập với Sudan), các nhà khảo cổ mới tìm lại được những đồ tạo tác, bằng chứng "sờ được" về tuyến giao thương đường biển giữa Đế chế La Mã và Ấn Độ. Hải lộ này có quy mô đồ sộ không kém gì Con đường Tơ Lụa chạy dài từ Venice (Italy) tới Nhật Bản (tồn tại khoảng giữa năm 100 trước Công nguyên tới thế kỷ 15). Trong số những vật phát hiện được, đáng kể nhất là hơn 7 kg hạt tiêu đen, món đồ gia vị quý giá lớn nhất từng được khai quật tại một khu vực khảo cổ La Mã.

Willeke Wendrich, thuộc Đại học California tại Los Angeles (Mỹ), đồng tác giả của dự án khai quật, nhận xét. “Ngày nay, người ta vẫn nói về chủ nghĩa toàn cầu hóa như là đoạn kết của nền kinh tế thế giới. Nhưng thật ra, hoạt động ngoại thương trong thời kỳ xa xưa đã bành trướng trên một quy mô rất đáng nể”.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/06/3B9BD218/bien.jpg
Vùng Trung Đông - Ai Cập. 1- Biển Địa Trung Hải. 2 - Biển Đỏ. Đường xanh mờ là sông Nile chạy từ Ai Cập xuống Sudan.

Berenike nằm ở mỏm đông nam của Đế chế La Mã và có thể đã đóng vai trò là cảng trung chuyển hàng hóa qua biển Đỏ. Hoạt động thương mại tại cảng này đạt tới đỉnh điểm hai lần, một ở thế kỷ đầu tiên và và lặp lại ở khoảng 500 năm sau đó, trước khi nó suy tàn hẳn, có lẽ là do một trận dịch.

Wendrich cho biết, những con tàu đã giong buồm từ Ấn Độ tới Berenike trong mùa hè, khi gió mạnh nhất. Từ Berenike, các lữ đoàn lạc đà sẽ mang hàng hóa này vượt qua quãng đường 386 km về phía tây tới sông Nile, để từ đây chúng lại xuống thuyền xuôi về cảng Alecxandria ở Địa Trung Hải. Tại cảng này, hàng hóa sẽ được các tàu buôn chở đi khắp nơi trong vương quốc mênh mông của người La Mã.

Cũng trên lộ trình này nhưng theo hướng ngược lại, hàng hóa của vùng Địa Trung Hải, trong đó có rượu vang của Hy Lạp, các bộ đồ ăn bằng vàng… sẽ theo chân các nhà buôn về tới Ấn Độ.

[thienthanaoden]

Phát hiện chiếc quan tài đá lâu đời nhất ở Ai Cập

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/06/3B9BD518/khaiquat3.jpg
Chiếc quách đá lâu đời nhất.

Đây cũng là một trong những chiếc quách đá nguyên vẹn nhất được tìm thấy gần kim tự tháp Giza, Ai Cập. Các nhà khoa học đoán rằng, bên trong nó chứa một xác ướp khoảng 4.500 tuổi, thuộc thời đại các Pharaoh thứ tư.

Quan tài màu vàng nhạt này được tìm thấy cách tượng nhân sư của kim tự tháp Giza khoảng 2 kilomét về phía đông nam. Nó thuộc triều đại của Pharaoh Khufu, người sáng lập kim tự tháp Giza khổng lồ (khoảng 2.600 năm trước Công nguyên).

Các chữ viết tượng hình ở quách đá cho thấy, nó thuộc về một người tên là Ny-Nsw-Wesert - một thủ lĩnh của lính ngự vệ hoàng gia Ai Cập cổ đại. Người này có lẽ đã có công xây dựng kim tự tháp cũng như hệ thống các hầm mộ và đền đài xung quanh.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/06/3B9BD518/khaiquat11.jpg
Các công nhân làm việc gần nơi tìm thấy chiếc quách đá.

Ông Jeffrey Spencer, thuộc Viện Bảo tàng Anh ở London, nói: "Đây là một phát hiện thú vị bởi chiếc quách đá còn nguyên vẹn. Điều này rất hiếm thấy, vì 99% các quan tài như vậy đều bị bọn săn lùng đồ cổ phá hủy".

Hiện người ta vẫn chưa mở lắp quan tài. Tuy nhiên theo các nhà khoa học, có lẽ sẽ không có nhiều hiện vật quý bên trong, ngoại trừ vài bức tượng nhỏ và bùa hộ mệnh. Theo ông Spencer thì xác ướp có thể được cuộn trong vải, nhưng không tinh xảo lắm, vì kỹ thuật ướp xác ngày đó còn ở giai đoạn đang phát triển.

[thienthanaoden]

Nước ngầm đe dọa nhân sư ở Ai Cập

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/07/3B9BDD03/hanh2.jpg
Tượng nhân sư khổng lồ ở Luxor, Ai Cập.

Kim tự tháp, tượng nhân sư và điện đài ở Luxor (Ai Cập) đã trụ vững mấy nghìn năm qua nhờ thời tiết sa mạc khô ráo. Tuy nhiên, chúng đang gặp một kẻ thù nguy hiểm, đó là nước. Vài năm gần đây, mực nước ngầm liên tục dâng cao, đe dọa chân móng bằng đá của các công trình này.

Một nhóm khoa học Ai Cập - Mỹ đã tìm ra những bằng chứng đầu tiên cho thấy chân móng của bức tượng nhân sư bằng đá khổng lồ ở Luxor đang bị nước ngầm bào mòn. "Trước đây không hề có chuyện như vậy vì khí hậu ở đây rất khô", ông Graham Fogg, trưởng nhóm nghiên cứu, nói.

Theo các nhà khoa học, mực nước ngầm dâng cao là hệ quả của các công trình thủy điện và tưới tiêu ở Luxor. Từ khi người ta xây đập nước Assuan, các cánh đồng xung quanh khu vực được tưới thường xuyên, khiến nước ngầm đọng lại càng nhiều.

Nhóm khoa học đang lập một mô hình máy tính về các di tích lịch sử ở Luxor và dòng nước ngầm dưới lòng đất. Họ hy vọng sẽ tìm ra biện pháp hữu hiệu để bảo vệ các công trình này mà không ảnh hưởng tới ngành thủy lợi.

[thienthanaoden]

Phát hiện bệ đỡ đẻ niên đại 3.700 năm ở Ai Cập

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/07/3B9BE9B1/xy1.jpg
Hình nữ thần Hathor khắc sau lưng của tấm vịn bằng đá.

Lần đầu tiên người ta tìm thấy một bệ đá bọc gỗ sồi, vốn là bệ đẻ của những phụ nữ Ai Cập, thường được miêu tả trong sử sách. Nó nhìn như một chiếc bồn dài, có tấm vịn. Người mẹ có thể vịn vào tấm này để sinh con vào bồn.

Nhà Ai Cập học Josef Wegner, Đại học Philadelphia (Mỹ), cho biết: "Phụ nữ Ai Cập thường sinh con trong tư thế quỳ, chân dẫm trên bệ đá bọc gỗ sồi, vịn tay vào tấm đỡ". Bệ đá này ước đoán có niên đại khoảng 3.700 năm, được khắc những nét khá công phu. Có thể nó thuộc về một gia đình quý tộc. Những vết mòn, vẹt ở tấm vịn cho thấy, bệ đẻ này được sử dụng nhiều lần.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/07/3B9BE9B1/xy3.jpg
Một dạng hóa thân của nữ thần Hathor.

Mẫu vật được tìm thấy ở Abydos, miền nam Ai Cập. Sau lưng phiến đá còn khắc hình nữ thần Hathor, phía dưới chân là hình nhiều phụ nữ nhỏ xíu đang bồng con. Theo truyền thuyết Ai Cập, nữ thần Hathor là hiện thân của sự sinh nở và may mắn. Bà có thể hóa thân thành nhiều hình dạng khác nhau, như hình bò cái hoặc dê cái.

[thienthanaoden]

Tìm thấy khu quản lý dân công cổ nhất ở Ai Cập

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/07/3B9BEB0F/aicap.jpg
Khu nhà mới được khai quật ở Giseh.

Các nhà khảo cổ mới tìm thấy một khu nhà, được xây dựng như một trung tâm quản lý dân công tại Giza, Ai Cập. Có lẽ những thủ lĩnh quân sự, chủ nhiệm công trình, kiến trúc sư, đốc công và hàng chục nghìn công nhân xây đã từng ở đây để xây dựng kim tự tháp Giza khổng lồ.

Khu nhà có niên đại 4.500 năm. "Có lẽ đây là khu hành chính lâu đời nhất tìm thấy ở Ai Cập", ông Furuk Husni, Bộ trưởng văn hóa Ai Cập, nói.

Khu nhà nằm ở phía đông nam của con nhân sư khổng lồ tại cao nguyên Giza. Trưởng nhóm khai quật, Tiến sĩ Mark Lehner, Đại học Harvard (Mỹ), cho biết, "hiện nay chúng tôi mới chỉ khai quật được 25 mét của toà nhà. Phần còn lại, nằm dưới một câu lạc bộ thể thao và một sân vận động xây năm 1948, không thể khai quật được".

Tại trung tâm của khu nhà, người ta tìm thấy một gian lớn đựng đồ đạc, bên cạnh những tháp lớn chứa ngũ cốc. Ngũ cốc ở đây sẽ được chuyển đến những xưởng bánh mỳ gần đó để xay thành bột. Các nhà nghiên cứu cũng tìm thấy nhiều ly cốc bằng đồng. Bên cạnh đám xoong nồi, có khoảng 250 con dấu có tên của Pharaoh Chefren (Chefren là con trai Cheops; Cheops là người xây kim tự tháp Giza).

Ở một góc khu nhà, các nhà khoa học phát hiện phần còn lại của một lò luyện đồng, một khung dệt sợi và một lò rèn, nơi đúc các con dấu. Tiến sĩ Lehner phỏng đoán nơi đây đã từng có khoảng 20.000 công nhân xây dựng sinh sống.

[thienthanaoden]

Xác ướp được tạo ra như thế nào?

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/09/3B9C0564/xacuop.jpg
Một xác ướp Ai Cập cổ đại được đặt trong áo quan.

Người Ai Cập cổ đại thường bảo quản thi hài người chết dưới dạng các xác ướp (mummy). Công việc này hoàn hảo đến mức, ngày nay chúng ta vẫn có thể nhìn thấy những xác ướp còn nguyên vẹn sau hàng nghìn năm. Và đây là những công đoạn để có được một mummy hoàn chỉnh.

- Rửa sạch cơ thể người chết bằng nước. Mổ bụng tử thi để lấy ra các nội tạng như gan, phổi, ruột và dạ dày. Các nội tạng trên được cho vào bốn chiếc bình riêng biệt.

- Để bỏ óc ra khỏi não, người ta dùng một dụng cụ hình móc câu, đưa vào qua đường mũi. Óc này sau đó bị bỏ đi.

- Bôi khắp thi hài một hỗn hợp muối được gọi là natron để hút hết nước, làm khô cơ thể. Công đoạn này mất chừng 40 ngày.

- Bọc thi hài trong nhiều lớp vải từ đầu đến ngón chân.

- Trang trí cho thi hài một chiếc mạng che mặt và những đồ trang sức khác, phù hợp với địa vị xã hội của người đã khuất.

Đến đây, một mummy đã được hoàn tất!

[thienthanaoden]

Phát hiện cổ vật in hình kim tự tháp ở Jerusalem

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/09/3B9C0727/jesua.jpg
Jerusalem - thánh địa của Do Thái giáo, Thiên Chúa giáo và đạo Hồi. Phải chăng nó còn có các nét của văn hóa Ai Cập?

Các nhà khoa học Mỹ mới phát hiện một chiếc hòm từ thế kỷ 1, khắc nhiều hình ảnh về Jerusalem. Trên bề mặt của hòm còn có nạm hình ba kim tự tháp. Đây là bằng chứng đầu tiên về sự giao thoa rất sớm giữa văn hóa Do Thái và Ai Cập cổ đại.

Cổ vật này được nhà khoa học Steven Fine vô tình phát hiện trong một cuộc trưng bày mới đây của Bảo tàng Nghệ thuật Cincinnati (Mỹ). Điều kỳ lạ là trước đó, không ai để ý đến những nét trạm trổ và nạm ngọc trai trên nắp hòm. Có lẽ họ cho rằng đó chỉ là những biểu tượng bình thường. Tuy nhiên, Steven Fine cho rằng, các hình ảnh đó chính là của Jerusalem thời Chúa Jesus.

Theo Fine, chiếc hòm này dùng để đặt kỷ vật của người chết. Nó được làm bằng gỗ sồi. Nắp hòm dài 45 cm, rộng 17 cm, được chia làm 3 phần: chính giữa khắc một tòa nhà, có lẽ là tòa thị chính của Jerusalem; bên trái trình bày cảnh sinh hoạt của dân chúng; bên phải là hình một chiếc quan tài và 3 chiếc kim tự tháp.

Ông Fine cho biết, chiếc hòm này là bằng chứng đầu tiên cho thấy đã có sự giao thoa giữa văn hóa phía bên kia bờ Địa Trung Hải với văn hóa Do Thái thời Chúa Jesus. Một số văn bản cổ cũng cho biết, người Do Thái đã từng xây kim tự tháp ở Jerusalem. Tuy nhiên đến nay, người ta vẫn chưa tìm ra dấu vết của các công trình này.

[thienthanaoden]

Khoa học giải thích 10 vết thương của Ai Cập cổ đại

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/09/3B9C0777/aicap3.jpg
Ai Cập cổ đại đã từng chịu thảm họa lớn vào thế kỷ 17 trước Công nguyên.

Kinh Cựu Ước kể rằng, cách đây 3.500 năm, khi các Pharaoh từ chối trả lại tự do cho các nô lệ người Do Thái, thì Chúa Trời đã nổi giận, giáng đòn sấm sét xuống trừng trị Ai Cập. Nay, các nhà nghiên cứu đã lần lại lịch sử để thử tìm ra những kiến giải khoa học cho câu chuyện này.

10 hình phạt (sau này được gọi là 10 vết thương Ai Cập) mà Chúa Trời giáng xuống đất nước kim tự tháp là:

1. "... tất cả nước sông biết thành máu".
2. "... ếch nhái bò lên phủ kín đất Ai Cập".
3. "... tất cả bụi đất biến thành muỗi".
4. "... vô vàn ruồi trâu bay vào khắp Ai Cập".
5. "... tất cả gia súc của Ai Cập đều chết".
6. "... trên người và súc vật chi chít những vết loét sùi mủ".
7. "... trời làm cho mưa đá rơi xuống Ai Cập".
8. "... châu chấu che kín tất cả diện tích của đất nước...".
9. "... trời tối sầm lại thành đêm đen...".
10. "... tất cả những đứa con đầu lòng sẽ chết trên đất Ai Cập..."

Có thật là Thượng đế đã vì nổi giận mà ra đòn trừng phạt? Hay những thảm họa kể trên có nguyên nhân sâu xa khác? Hai nhà địa chất Gilles Lericolais (Pháp) và William Ryan (Mỹ) cho rằng, chính sự phun trào của núi lửa Santonin ở tây bắc Địa Trung Hải vào thế kỷ thứ 17 trước Công nguyên đã gây ra một loạt các "vết thương" nói trên.

Cả hai nhà khoa học cùng nghiên cứu diện mạo địa tầng của lưu vực Biển Đen, và vụ phun trào kinh khủng của núi lửa Santonin cách đây 3.600 năm gợi cho họ những liên hệ với các sự kiện kỳ lạ được mô tả và diễn giải trong Kinh Thánh. Ý tưởng trên cứ lớn dần, và dựa vào các chứng cứ do khoa học hiện đại, họ tìm cách giải thích các vết thương lịch sử này.

Núi lửa Santonin nằm cách bờ biển Địa Trung Hải của Ai Cập chừng 70 kilômét về phía tây bắc. Khoảng năm 1.600 trước Công nguyên, đột nhiên nó thức dậy và phun trào dữ dội chưa trừng thấy: Trong hai ngày liền, nham thạch và tro phủ kín một vùng có diện tích chừng 30 kilomét vuông.

Theo tính toán của Tim Druit, thuộc Phòng thí nghiệm nham thạch và núi lửa của Đại học Blaise-Pascal ở Clermont-Ferrand (Pháp), chất phun trào của Santonin vọt ra khỏi miệng núi lửa đạt trên tốc độ âm thanh, khoảng 1.000 km/h, phun thành một cái cột cao 36 kilomét, rồi tỏa ra theo hướng gió đông nam về phía Ai Cập. Nước biển sau đó đã tràn vào miệng núi lửa, gây nên nhiều vụ nổ liên tiếp, làm cho đường kính của miệng núi đạt tới 8 kilomét.

Tiếp theo là những đợt sóng thần cao khoảng 15 mét, có dạng các vòng tròn đồng tâm, tràn lên trên một diện tích rộng của châu thổ Địa Trung Hải (Điều này đã được xác nhận qua những mảnh trầm tích "bị xáo trộn", gọi là tusnamite, do Maria Banca Cita, Đại học Milano, Italy, và Giovanni Aloisi, Đại học Pierre-et-Marie-Curie, Paris, Pháp, thu thập được vào năm 1999 trên nền biển cách miệng núi lửa Santonin 400 kilomét về phía đông nam). Không biết sóng thần có tràn vào Ai Cập hay không, vì trái đất tròn nên người Ai Cập đã không nhìn thấy núi lửa phun trào. Nhưng dân cư vùng ven biển có thể nghe tiếng nổ dữ dội (chẳng hạn, trong vụ phun trào năm 1815 của núi lửa Tambora ở Indonesia, người ở cách 1.500 kilomét vẫn nghe được) và nhìn thấy cột khói dâng lên nơi chân trời.

Những nghiên cứu của Daniel Stanley (Mỹ) khẳng định, núi lửa đã tràn tới đồng bằng sông Nil của Ai Cập. Bằng chứng là sự hiện diện của các hạt tro núi lửa ở hai địa điểm cách xa nhau (một ở Ai Cập, một ở Italy) nhưng giống hệt nhau về niên đại và thành phần hóa học.

Gilles Lericolais cho biết: "Xung quanh núi lửa Santonin có nhiều tảng đá ignimbrite hình thành do sự tích tụ các mẩu dung nham có tính acid như rhyolite làm cho bờ biển của đảo có màu đỏ son". Lớp tro nào bay cao trên 18 kilomét, bị luồng gió mạnh cuốn đi thành những đám mây bụi dày đặc che kín ánh sáng mặt trời trong nhiều ngày, làm trời tối sầm lại, sau đó bị rửa sạch nhanh chóng. Theo Jean Francois Royer, kỹ sư chuyên nghiên cứu thời tiết tại Meteo France, thì trong chừng mực nào đó, các phần tử này có thể tạo thành những hạt nhân gây mưa hay giá rét (Trong vụ phun trào của núi lửa Saint Helens ở Hoa Kỳ năm 1980, người ta cũng thấy có mưa đá kèm theo).

Hiện chưa xác định được là núi lửa Santonin phun trào về mùa nào. Ở một nước sống trên hoang mạc, nếu mưa nhiều về mùa hè thì hậu quả thật tai hại. Michel Lecoq, thuộc Phòng thí nghiệm của Trung tâm hợp tác quốc tế về nghiên cứu nông nghiệp cho việc phát triển (CIRAD), cho biết: Ở một vùng như vậy, hiểm họa của nạn châu chấu là không thể tránh khỏi, bởi vì loài này tập trung nhiều nhất tại các vùng xung quanh Biển Đỏ. Chỉ một biến động thời tiết xảy ra là vài tháng sau sẽ có nạn châu chấu có thể kéo dài tới 20 năm! Theo Christiane Amedegnato thuộc Bảo tàng Vạn vật học Paris, thì mưa đột ngột về mùa hè sẽ chấm dứt giai đoạn ngừng phát triển của châu chấu, cho phép chúng sinh sôi (có nơi tới 200 con trên một mét vuông diện tích đất trồng, mỗi ngày tăng thể trọng lên gấp đôi) và hoạt động mạnh trở lại, ăn trụi cây cỏ.

Không riêng gì châu chấu. Ếch nhái cũng rất thích mưa, khi mà suốt mùa hè chúng phải ẩn náu trong các hang hốc khô cạn. Chúng kéo nhau ra bắt cặp để sinh sản, và nếu mưa nhiều thì nòng nọc có thể phát tán ra khá xa. Ếch nhái sinh sôi nảy nở nhiều vô kể. Có lẽ vì vậy mà quang cảnh này được ghi nhận là vết thương thứ hai ở Ai Cập.

Ruồi muỗi cũng hưởng lợi lộc do những trận mưa như vậy mang lại. Theo nhà côn trùng học Jeanne Charbonnel, thì tại các xứ nóng, chu kỳ sinh sản của côn trùng hai cánh được rút ngắn để hoàn tất trong thời kỳ mưa, dù thời kỳ đó dài hay ngắn. Vào năm 1990, hai nhà dịch tễ học nổi tiếng thế giới của Mỹ là John Marr và Curtis Malloy đã viết trên tờ báo khoa học của Australia, cho biết ruồi stomoxys calcitrans và muỗi culex antenatus là hai loài phát triển nhanh nhất trong những trận mưa kiểu đó. Ruồi này hút máu gia súc, truyền cho chúng một số bệnh trong đó có bệnh than. Hai nhà khoa học cũng cho biết loài mòng culicoides canithorax mang virus truyền bệnh cho ngựa châu Phi và bệnh xanh lưỡi cho vật nuôi, trừ lạc đà. Michel Bellac thuộc Phòng nghiên cứu côn trùng, Viện bảo tàng Vạn vật học Paris, lưu ý thêm là mòng culicoides có rất nhiều "anh em thúc bá", và tất cả đều đáng gờm trong việc truyền đạt bệnh do virus.

Hiện tượng "trên người và súc vật chi chít những vết loét sùi mủ" có thể do ấu trùng của côn trùng hai cánh gây ra, vì chúng chích đốt, tạo thành các nhọt vỡ mủ. Ngoài ra, còn có các bệnh do ký sinh trùng mà vật chủ truyền bệnh là các côn trùng thuộc nhóm phlebotomine, như bệnh leishmania cutanee gây ra các bệnh lở loét ngoài da.

Vết thương thứ 10, "tất cả những đứa con đầu lòng sẽ chết trên đất Ai Cập" được lý giải ra sao? Lẽ nào Ai Cập lại phải mất đi một lớp người kế tục đông đảo đến vậy? Về vấn đề này, Tiến sĩ y học Bu-Hakah, thuộc Phòng cấp cứu và hành động nhân đạo của Tổ chức Y tế thế giới, phát biểu: "Núi lửa phun trào không gây ra dịch tễ, nhưng lại gây ra những thay đổi trong tổ chức xã hội, tạo điều kiện cho dịch tễ phát sinh. Hậu quả của thiên tai này buộc con người phải di chuyển và tụ tập nhau lại. Vì thiếu các cơ sở hạ tầng về vệ sinh và thiếu nước sạch, nên những bệnh như bệnh tả xuất hiện cực nhanh, có khi chỉ hai ngày sau khi núi lửa phun". Một loạt các bệnh khác cũng có thể phát sinh như sốt rét, sán lá gan, leishmania, giun chỉ, sốt thung lũng Rift, viêm não bờ tây sông Nil, sốt chấy rận, tiêu chảy ra máu... Những người già yếu và những đứa trẻ sơ sinh, nhất là những đứa con đầu lòng (do mẹ trẻ, chưa có kinh nghiệm nuôi con), dễ trở thành nạn nhân đầu tiên của các dịch bệnh này.

[thienthanaoden]

Các phát hiện mới về thời kỳ pharaoh ở sông Nile

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/10/3B9C1027/aicap.jpg
Tại Saqqara, tiến sĩ Alain Zivie đã khám phá ra một bức tượng của Ramses Đại Đế.

Saqqara, khu mộ 5.000 tuổi nằm bên bờ sông Nile, đang cung cấp những bằng chứng chưa từng có về cuộc sống hàng ngày của người Ai Cập cổ đại. Các nhà khoa học đã tiết lộ điều này trong bộ phim tài liệu mới đây của National Geographic, "Cuộc truy lùng những ngôi mộ mất tích".

Trong 3.000 năm, xuyên suốt 31 triều vua Ai Cập, Saqqara được chọn làm nơi an nghỉ cuối cùng cho các thành viên hoàng tộc, những công thần của triều đình, các quan lại, những nhà quý tộc và thậm chí cả tầng lớp bình dân. Khu nghĩa địa này cũng là nơi đặt kim tự tháp đầu tiên trên thế giới - kim tự tháp hình bậc thang của hoàng đế Djoser, công trình được xây dựng để làm cầu nối dẫn vị pharaoh đã băng hà sang thế giới bên kia.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/10/3B9C1027/ktt.jpg
Kim tự tháp hình bậc thang của hoàng đế Djoser.

Nhiều năm qua, Zahi Hawass, Chủ tịch Hội đồng khảo cổ tối cao Ai Cập, và nhà khảo cổ học người Pháp Alain Zivie đã kỳ công khám phá những bí ẩn và các cổ vật trong khu nghĩa địa này. Mới đây, họ đã tìm thấy một ngôi mộ, tuy không thuộc về tầng lớp hoàng gia, nhưng lại cung cấp những dữ liệu rất quý giá về thời thơ ấu của vị pharaoh danh tiếng nhất của Ai Cập, Tutankhamun.

Trước đây, những gì mà giới khảo cổ biết đến quanh vị pharaoh huyền thoại này là khoảng thời gian trị vì ngắn ngủi và những phỏng đoán về cái chết uẩn khúc của ông. Tuy nhiên, hầu như không có gì để lại dấu ấn về thời thơ ấu của vị pharaoh trẻ.

Ngôi mộ mới được tìm thấy có lẽ sẽ xóa tan dấu hỏi đó. Trên một bức tường của lăng mộ, Alain Zivie đọc được dòng chữ sau: "Vú nuôi - người đã chăm lo thể xác cho Thần". Người vú nuôi đó là Maia. Sau khi mẹ của Tutankhamun mất, Maia (có thể là một thành viên nội tộc của pharaoh) đã trở thành bảo mẫu của nhà vua tương lai. Trong lăng mộ rất lớn của bà, các nhà khảo cổ đọc thấy nhiều tước vị, chứng tỏ bà rất được kính trọng và đã được hưởng nhiều ân huệ của hoàng gia.

Ngoài mộ của Maia, các nhà khảo cổ cũng tìm thấy ở Saqqara ngôi mộ của Netjerwymes, một người đàn ông giàu có với khả năng đọc, viết hiếm có. Trong hầm mộ của ông, người ta đã tìm thấy một bức tượng của Ramses Đại Đế (Ramses II), một trong những hoàng đế hùng mạnh nhất của vương quốc này. Tượng Ramses được tạc đằng trước một bức tượng lớn hơn nhiều của Hathor (nữ thần sáng tạo và hộ mệnh cho người chết, dưới hình dáng một con bò).

Người đàn ông này là ai? Tại sao ông ta lại được chào đón sang thế giới bên kia bằng của tượng vị pharaoh nổi tiếng nhất, và được hứa hẹn hồi sinh bằng tượng của vị nữ thần bảo hộ người chết.

Điều bí ẩn này được làm sáng tỏ khi Zivie đi tới Thebes (một thành phố cổ ở vùng Thượng Ai Cập), và tìm thấy bản hiệp ước hòa bình ký giữa Ai Cập và kẻ thù của họ, đế quốc Hethite. Bản hiệp ước này được khắc trên các bức tường của một ngôi đền, theo đó, nó xác nhận rằng Netjerwymes là một trong những sứ giả đáng tin cậy của Ramses II. Ông đã được Ramses II gửi đi để thương lượng hòa bình giữa hai thế lực cổ đại hùng mạnh. Zivie hy vọng rằng những phát hiện tiếp theo sẽ tiếp tục làm sáng tỏ tầm quan trọng của khu nghĩa địa Saqqara và số phận của các vị pharaoh huyền thoại.

[thienthanaoden]

Điều gì tạo nên ánh mắt kỳ lạ của pho tượng Viên thư lại?

Ngồi xếp bằng trong tư thế điềm tĩnh, Viên thư lại bằng đá vôi tô màu có vẻ như đang nhìn chăm chú vào những khách tham quan khu Ai Cập cổ đại của Bảo tàng Louvre. Cái nhìn giống người một cách đáng ngạc nhiên của pho tượng đã gợi trí tò mò của các nhà khoa học...

“Chúng tôi cảm thấy giống như sự hiện diện của một người sống. Tôi dám chắc là anh ta đang nhìn chòng chọc vào chúng tôi”, Anne Bouquillon, kỹ sư của Trung tâm nghiên cứu và phục chế các viện bảo tàng Pháp (C2RMF), kể lại. Và Aglaé, cỗ máy gia tốc lớn phân tích nguyên tố của Louvre, đã nhập cuộc để tìm hiểu bức tượng này. Aglaé dài 25 mét, gồm ba cụm có thể tách rời, với một nòng súng có thể bắn ra hàng tỷ hạt proton ở vận tốc khoảng 50.000 km/s.

Dưới tác động của chùm proton do máy bắn ra, những nguyên tử của chất liệu cần phân tích sẽ phát ra các tia X, và được máy tách sóng thu lại. Vì mỗi loại chất liệu phát ra tia X có năng lượng khác nhau, do đó, căn cứ vào năng lượng này, người ta có thể tìm ra những thành phần hóa học tạo nên đồ vật.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/10/3B9C17AB/tuong.jpg

Dưới sự “điều tra” của Aglaé, Viên thư lại đã tiết lộ những bí mật của mình. Đó là một bức tượng bằng đá vôi, được tô vẽ bằng các chất màu truyền thống - màu đỏ trên thân là của ôxit sắt, màu đen của mái tóc lấy từ than.

“Tuy nhiên, điều ngạc nhiên không phải là ở cơ thể bức tượng, mà từ đôi mắt”, Anne Bouquilllon nhấn mạnh. Trong cặp mắt này, người xưa đã sử dụng magezit tự nhiên có màu trắng, kết hợp với việc tô giả vân đỏ, tái tạo trung thành những tĩnh mạch nhỏ của một cặp mắt mệt mỏi. Giác mạc được làm từ diôxit silic. Đó là một tinh thể đá có độ tinh khiết hết sức hiếm. Ngay cả Aglaé (có khả năng phát hiện tạp chất ở hàm lượng một phần triệu) cũng không tìm thấy sự khác biệt trong viên đá quý.

Tuy nhiên, đáng lưu ý nhất là độ sâu khó tin của ánh mắt tượng. Ở đâu ra ánh mắt kỳ lạ này? Anne cho biết họ không tìm thấy dấu vết nào của sự hóa trang. Thay vào đó, khi sử dụng máy chụp tia X, nhóm nghiên cứu nhận thấy người Ai Cập đã sử dụng một cách lồng mắt tài tình vào trong bức tượng. Hốc mắt được cài hai lá đồng, có nhiệm vụ giữ toàn bộ cầu mắt. Đầu của những lá đồng được bẻ quặt về phía trước, tạo ra ảo giác được hóa trang. Các nhà nghiên cứu cho biết họ chưa từng gặp kỹ thuật này. Có lẽ, người Ai Cập cổ đại đã phát minh ra nó, và về sau bị thất truyền.

Cuối cùng, con ngươi của mắt được tạo ra nhờ một cái hốc ăn sâu vào phía trong của tinh thể giác mạc, và không chứa kim loại như người ta từng nghĩ. Ở đây, người tạc tượng đã khéo léo làm lệch tâm hốc mắt để tạo ảo giác của một ánh mắt cử động, giác mạc được mài nhẵn bóng.... Chưa hết, những nghệ sĩ cổ đại đã tạo cho mống mắt độ cong giống hệt với mắt người. Khi đo góc hội tụ của cặp mắt tượng, các chuyên gia nhận thấy chúng giống với cặp mắt của một người đang suy nghĩ và lắng nghe một cách chăm chú.

Viên thư lại được Auguste Mariette tìm thấy vào năm 1875, trong một lăng mộ ở Saqqara, ngoại ô thành cổ Memphis (thủ đô đầu tiên của Ai Cập). Các nhà khảo cổ khẳng định bức tượng đã được làm vào triều vua thứ 5 của đế chế cổ đại, khoảng từ năm 2.600 đến 2.200 trước Công nguyên. Khám phá về cặp mắt của bức tượng đã chứng minh sự tồn tại của một trường dạy nghề kim hoàn thực sự cách đây hơn 4.000 năm.

Trước đó, cũng nhờ máy tăng gia tốc Aglaé, các kỹ sư của C2RMF đã xác định được xuất xứ chính xác của những viên rubi gắn trên một bức tượng phụ nữ có tuổi đời trên 2.000 năm. Aglaé cũng được sử dụng để nghiên cứu màu sắc của một bức tranh bằng men từ thời Phục hưng hay của một bức thangka (bức tranh vẽ trên vải) của người Tây Tạng từ năm 1.300. Cách phân tích này không gây ảnh hưởng đến những đồ vật dễ hỏng và thường đưa ra kết quả thống nhất.

[thienthanaoden]

Người Ai Cập trung cổ viết điếu văn trên vỏ trứng đà điểu

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/11/3B9C2EF2/votrung.jpg
Bài điếu văn trên vỏ trứng đà điểu.

Đó là phát hiện của các nhà khoa học Anh khi phân tích các ký tự Ảrập viết trên hàng trăm vỏ trứng đà điểu ở Quseir, Ai Cập. Trên một trong những vỏ trứng này, người ta tìm thấy toàn văn bài phúng điếu một người đàn ông chết trẻ.

Nhà ngôn ngữ học Dionisius Agius, Đại học Leeds (Anh), đã giải mã được những ký tự Ảrập viết trên vỏ trứng đà điểu ở Ai Cập vào thế kỷ 5-12 sau Công nguyên. Trước đây, các nhà khoa học đã biết rằng dân Ai Cập thích dùng vỏ trứng đà điểu để trang trí, nhưng đây là lần đầu tiên người ta phát hiện các bài điếu văn (tương tự như văn bia ghi trên mộ) được viết trên vỏ trứng.

Aguis đã dịch được đầy đủ bài điếu văn dành cho một người đàn ông chết trẻ trên một chiếc vỏ trứng. Trong đó có nhiều trích dẫn từ kinh Coran, hàm ý rằng người chết đã từ giã cuộc đời đau khổ và hữu hạn, để đến với cuộc sống khác an lạc và vĩnh hằng. Ngoài ra, trên vỏ trứng này còn có ghi một bài thơ ca ngợi cuộc sống nơi thiên đường.

[thienthanaoden]

Người giàu chiếm tỷ lệ rất nhỏ ở Ai Cập cổ đại

Hầu hết cư dân Ai Cập cổ đại phải sống trong cảnh bần hàn, trong khi một nhóm nhỏ thầy tế nắm giữ những tài sản kếch sù. Trẻ em buộc phải lao động kiếm tiền từ khi còn rất nhỏ, và trung bình mỗi nhà 3 người thì có 2 người phải làm việc... Đó là bối cảnh của xứ sở kim tự tháp vào thế kỷ 14 trước Công nguyên.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/11/3B9C2F17/thanh2.jpg
Phế tích thành cổ Akhetaten (Ai Cập).

Nhà toán học Ai Cập A. Y. Abul-Magd, Đại học Zagazig, đã đưa ra nhận định này khi nghiên cứu phế tích thành cổ Akhetaten (nằm bên bờ sông Nile, miền trung Ai Cập).

Abul-Magd cho rằng, trong một xã hội chưa biết đến tiền như Ai Cập cổ đại, thì diện tích nhà ở là thước đo tốt nhất mức độ giàu có của chủ nhân. Ông đã đếm số lượng và đo đạc kích cỡ khác nhau của những móng nhà trên phế tích thành cổ này. Abul-Magd phát hiện thấy, sự phân hóa giàu nghèo ở Ai Cập cổ đại là cực kỳ sâu sắc, có lẽ còn mạnh hơn bất kỳ xã hội nào ngày nay: Trên một vùng có bề rộng khoảng 2 km, hầu hết các ngôi nhà đều chỉ có một tầng, được làm từ gạch đất và dựng trên diện tích khoảng 60 mét vuông. Tuy nhiên, cũng có một đến hai ngôi nhà rộng gấp khoảng 7 lần như vậy.

Vì thành cổ Akhetaten chỉ tồn tại trong khoảng thời gian rất ngắn, chưa có sự thay đổi qua nhiều thế hệ, nên theo Abul-Magd, nó phản ánh tốt nhất chân dung của Ai Cập cổ đại trong một chặng đường lịch sử.

Thành cổ này được vua Akhetaten lập ra cách đây khoảng 3.500 năm, khi ông dời đô từ Thebes tới. Nhà vua cũng cố gắng truyền vào thành phố một tôn giáo mới, với một vị thánh duy nhất có tên gọi là Aten. Nhưng khi nhà vua băng hà, tôn giáo này rơi vào quên lãng, và Thebes được khôi phục lại thành thủ đô của Ai Cập. Cũng từ đó Akhetaten trở thành phế đô. Nó chỉ được sử dụng trong vòng 2-3 thế kỷ, trước khi bị cát bụi vùi lấp.

Các nhà khảo cổ đã nghiên cứu Akhetaten từ năm 1891, khi Tổ chức thám hiểm Ai Cập của London (Anh) bắt đầu khai quật nơi đây. Ngày nay, trên mảnh đất này là một thị trấn hiện đại, Tell el-Amarna.

[thienthanaoden]

Giải đáp bí ẩn về ngôi mộ vị vua Ai Cập trẻ

Từ lâu, các nhà khảo cổ đã phỏng đoán KV39, ngôi mộ được khám phá cách đây 100 năm, là nơi chôn cất Amenhotep I, vị vua trẻ con và là người sáng lập nghĩa địa Thung lũng của các ông Hoàng (Ai Cập). Nhưng nay, người ta mới tìm thấy bằng chứng chắc chắn cho giả định đó.

Ở KV39, có quá nhiều loại bằng chứng khiến các nhà khảo cổ bối rối: Khu hầm mộ còn giữ dấu ấn của một vụ cướp bóc từ xa xưa. Nó cũng có thể đã được mở cửa để chôn cất một nhà quý tộc khác. Thậm chí, hầm mộ dường như còn được sử dụng làm nơi lưu giữ tạm thời các xác ướp hoàng gia trước khi đem chôn cất. Trong những cuộc khai quật gần đây, người ta đã đào được hơn 1.300 túi cổ vật, đồ trang sức và các mảnh xương người.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2002/12/3B9C3D96/thunglung.jpg
Thung lũng của các ông Hoàng (Ai Cập).

Mới đây, Joann Fletcher, một nhà Ai Cập học tại Anh đã bất ngờ tìm thấy trong hầm mộ một mảng tóc giả và một chiếc sọ. Đó là sọ một người phụ nữ, hầu như còn nguyên vẹn với một chiếc răng khểnh. Có thể là đây chính mẹ hoặc người thân của Amenhotep I, nhà nghiên cứu suy luận.

Amenhotep I lên ngai vàng với sự hậu thuẫn của mẹ, Hoàng hậu Ahmose Nefertari. “Chúng tôi biết rằng Amenhotep là một cậu bé, và cậu luôn xuất hiện trước dân chúng cùng với mẫu thân của mình" - Tiến sĩ Fletcher nói - "Vì thế, một cách logic có thể kết luận rằng, Amenhotep I có lẽ đã được chôn chung mộ với mẹ của cậu cũng như với các thành viên nữ khác trong gia đình”. Và như vậy, ngôi mộ này có thể chính là của Amenhotep I - vị vua Ai Cập đầu tiên đã chọn ngơi an nghỉ cuối cùng tại Thung lũng các ông Hoàng.

[thienthanaoden]

Công thức chế tạo thuốc đánh răng thời Ai Cập cổ đại

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2003/01/3B9C49AB/iris.jpg
Hoa Iris - một thành phần tích cực trong công thức thuốc đánh răng cổ xưa.

Người ta mới tìm thấy một công thức chế tạo thuốc đánh răng của Ai Cập có từ thế kỷ 4 sau công nguyên, trong đống tài liệu tại Thư viện quốc gia ở Áo. Đó được coi là công thức cổ xưa nhất và góp phần chứng tỏ trình độ y học của Ai Cập phát triển hàng đầu thế giới thời đó.

Các thành phần tạo nên thuốc đánh răng bao gồm: 1 drachma (1 drachma xấp xỉ 0,28 gram) muối, 2 drachma bạc hà, 20 grain (1 grain xấp xỉ 0,064 gram) hạt tiêu và thành phần được coi là hiệu nghiệm nhất - 1 drachma hoa Iris khô. Loài hoa này được tìm thấy có nhiều tác dụng phòng chống bệnh răng lợi.

Heinz Neuman, một bác sĩ nha khoa, phát biểu: "Không ai trong nghề lại có thể nghĩ rằng một công thức thuốc đánh răng tân tiến như vậy có thể tồn tại trong thời đại đó". Neuman cho biết đã thử hỗn hợp này và thấy rằng nó cũng không đến nỗi tệ. "Tôi thấy lợi đau và chảy máu, nhưng sau đó thì cũng thấy miệng sạch sẽ, thơm tho".

Chuyên gia Lisa Schwappach-Shirriff giải thích vấn đề vệ sinh răng miệng rất được quan tâm thời đó. Do gạo xay có nhiều hạt cát lẫn vào, sạn li ti sẽ rắc vào răng, nhiều lúc sâu vào tận tủy, dẫn tới bệnh áp xe mà có thể gây tử vong. Shirriff cũng cho biết người Ai Cập cổ đại đã thử nhiều phương thuốc chữa răng khác nhau, bao gồm kẹo cao su để làm sạch hơi thở, mật ong và chất kháng sinh tự nhiên. Chất hàn răng thì được tạo ra từ nhựa thông, chất khoáng malachite có đặc tính kháng sinh.

Các nhà khoa học tin rằng một vị tổng giám mục đạo Thiên chúa giáo đã sáng tạo ra công thức trên. Bởi thời điểm ra đời của công thức này trùng với sự xuất hiện của những bài viết có nhiều ảnh hưởng của Basil vĩ đại, tổng giám mục Caesarea (nay là Thổ Nhĩ Kỳ). Ông này cùng các cộng sự của mình đã tích cực tuyên truyền về đời sống tu hành và tham gia chăm sóc sức khỏe cho cộng đồng.

[thienthanaoden]

Tìm thấy một xác ướp Ai Cập

Các nhà khảo cổ học vừa phát hiện một quan tài bằng gỗ có chứa xác ướp trong một ngôi mộ ở Dra Abul Naga, phía tây thành phố Luxor, Ai Cập. Hiện người ta vẫn chưa xác định được tuổi và giới tính của thi hài này.

Xác ướp được tìm thấy trong lớp đất cát sâu 7 m ở sân trước của một ngôi mộ mang tên Number Eleven. Nó được bảo quản cẩn thận trong một quan tài màu sáng, được chạm trổ sơ sài và không có dòng chữ khắc nào. Các chuyên gia cho rằng, dựa theo kỹ thuật ướp xác, thì xác ướp này có từ triều đại Pharaoh thứ 26, tức là trong khoảng năm 664-525 trước công nguyên.

Cũng theo các chuyên gia, ngôi mộ này đã được người Hy Lạp và La Mã sử dụng lại, căn cứ vào những bức họa đẹp mắt miêu tả các lễ hội và những cuộc hành hương tới Abydos được tìm thấy trên tường mộ.

[thienthanaoden]

Tìm thấy thị trấn Ai Cập cổ trong cát

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2003/02/3B9C53D0/map1.jpg
Dãy công trình phía trái là đền miếu, các khối chữ nhật ở giữa là khu lăng mộ và vùng dày đặc bên phải là thị trấn.

Các nhà khảo cổ vừa phát hiện một thị trấn có từ năm 2.500 trước công nguyên nằm sâu dưới lớp cát sa mạc gần nghĩa địa Saqqara, cách Cairo (Ai Cập) 24 km. Nơi đây có thể là nhà của các tu sĩ, công nhân xây dựng kim tự tháp và những người kiếm sống bằng nghề bán đồ vật tín ngưỡng.

Thị trấn này đã được xác định bằng cách chụp ảnh địa vật lý. Nó nằm sâu 6 m dưới lớp cát, có diện tích khoảng 1,6x1,2 km, và là nơi sinh sống của khoảng 4.000 cư dân.

Nhà nghiên cứu Tony Leahy của Đại học Birmingham cho biết: "Chúng ta chưa thể biết chắc những gì nằm sâu dưới cát cho đến khi khai quật lên. Tuy nhiên, hình ảnh địa vật lý cho thấy có 3 khu công trình riêng rẽ có thể tượng trưng cho đền miếu, lăng mộ và nơi định cư. Khu lăng mộ có thể thuộc về Cựu vương quốc (Old Kingdom - tồn tại từ triều đại Pharaoh thứ ba đến thứ sáu, từ năm 2613 tới 2181 trước Công nguyên). Các ngôi đền có cấu trúc thuộc về thế kỷ thứ 6 đến thứ 1 trước công nguyên. Còn tại khu định cư có một con đường đắp cao dẫn tới miếu thờ vị thần Bò Apis linh thiêng của vùng Memphis, thủ đô cổ đại của Ai Cập".

Ban đầu, nhóm nghiên cứu dự định tìm kiếm một con đường cổ mà họ cho là người xưa đã sử dụng để vận chuyển những khối đá lớn lên xây dựng lăng mộ và kim tự tháp. Nhưng thay vào đó, họ tìm thấy một chiếc hồ nằm cạnh thị trấn. Điều này cho thấy các nguyên vật liệu có thể đã được vận chuyển bằng thuyền.

Vào thời điểm mà các đền miếu của thị trấn được xây dựng, khu mộ Saqqara (nơi đặt kim tự tháp của hoàng đế Djoser) là một trung tâm tôn giáo rất quan trọng, thu hút hàng triệu tín đồ mỗi năm tới đây để tìm kiếm các phương pháp chữa bệnh. Do vậy, cũng vào thời điểm đó, thị trấn mới được phát hiện này có thể là nơi các vị khách dừng chân để bổ sung thực phẩm dự trữ, tìm chỗ ngủ và mua đồ kỷ niệm như xác ướp cò quăm, chim ưng, khỉ đầu chó, mèo...

[thienthanaoden]

Tìm thấy bằng chứng cổ nhất về thuật ướp xác ở Ai Cập

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2003/03/3B9C6614/xuong.jpg
Zahi Hawass kiểm tra chiếc xương trong quan tài.

Các nhà khảo cổ ở xứ sở kim tự tháp hôm qua đã cho mở một chiếc quách gỗ có niên đại 5.000 năm trên sa mạc gần thủ đô Cairo. Tại đây, họ tìm thấy vết tích cổ nhất của quá trình ướp xác người trên bộ xương của một vị thủ lĩnh Ai Cập.

Chiếc quách làm bằng gỗ tuyết tùng, chứa những mẩu xương được phủ đầy nhựa thông, và thậm chí còn dính những mẩu da chưa phân huỷ hết. Điều đáng nói là loại nhựa thông này vốn chỉ được sử dụng cho quá trình bảo quản thi hài.

“Đây là bằng chứng cổ nhất về nghệ thuật ướp xác ở Ai Cập”, trưởng nhóm nghiên cứu Zahi Hawass cho biết.

Chiếc quách được tìm thấy ở trong một trong số hơn 20 ngôi mộ xây bằng gạch bùn, mà Hawass tin rằng thuộc về các thủ lĩnh đã sống vào khoảng năm 3100 đến 2890 trước Công nguyên, thuộc thời đại các Pharaoh đầu tiên của Ai Cập. “Chúng tôi đang tiếp tục khai quật để làm sáng tỏ về ngôi mộ của những vị thủ lĩnh này”, Hawass nói.

Kỹ thuật ướp xác Ai Cập đã phát triển qua nhiều thế kỷ. Từ khoảng năm 2613-2494 trước Công nguyên, người Ai Cập cổ đại đã biết cách giữ cho thi thể người chết khỏi bị phân huỷ. Đến những năm 1567-1200 trước Công nguyên, phương pháp ướp xác đã được cải tiến hiệu quả đến mức, nó gần như bảo tồn nguyên vẹn thi thể của Pharaoh Ramses II, người cai trị vùng đất này vào thời kỳ đó. Xác ướp của ông nay đang được trưng bày tại bảo tàng Ai Cập. Kỹ thuật ướp xác phức tạp nhất được sử dụng từ giữa năm 1085 đến 945 trước Công nguyên: Thi hài được rút kiệt nước, rửa sạch và bọc kín trong vải, trước khi được phủ bằng bằng châu báu để xua đuổi tà ma và cái ác.

[thienthanaoden]

Khôi phục chiếc váy dài Ai Cập cổ nhất

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2003/04/3B9C6CB6/vay.jpg
Chiếc váy dài cổ nhất.

Một bộ sưu tầm vô giá về các cổ vật Ai Cập, trong đó có chiếc váy dài cổ nhất thế giới, sẽ được khôi phục từ một cái kho chật hẹp ở Đại học tổng hợp London và trình diễn trước công chúng.

Cơ quan xổ số quốc gia Anh sẽ tài trợ 7,7 triệu USD cho dự án phục chế bộ sưu tầm khổng lồ với 80.000 tuyệt tác này. Số cổ vật do William Flinders Petrie (1853-1942), một nhà Ai Cập học lỗi lạc, người được xem như cha đẻ của ngành khảo cổ học, khai quật và tích lũy được. Ông từng là giáo sư về khảo cổ và ngữ văn Ai Cập tại Đại học tổng hợp London, nơi bộ sưu tầm được lưu trữ trong hơn 100 năm qua.

Stephen Quirke, người phụ trách Bảo tàng khảo cổ Ai Cập Petrie thuộc ĐH Tổng hợp London, cho biết, bộ sưu tầm này gồm rất nhiều cái nhất, trong số đó có chiếc váy dài cổ nhất thế giới, được tạo ra vào khoảng năm 3.000 trước Công nguyên.

“Đó là phần thân trên của một chiếc váy dài bằng lanh có tay, với các nếp gấp dọc theo tay áo và các nếp ngang ở phần ngực trên. Rõ ràng một đồ vật đắt tiền như thế phải là sở hữu của một nhân vật thuộc giới thượng lưu”, Quirke cho biết.

Còn theo Lisa Schwappach, người quản lý của bảo tàng Ai Cập Rosicrucian ở San Jose, California (Mỹ), lanh xếp nếp là một biểu tượng cho vị thế cao của người mặc, vì các nếp này yêu cầu nhiều vật liệu hơn và đòi hỏi khéo tay hơn.

Trong số những cái nhất của bộ sưu tầm, ngoài chiếc áo dài còn có mảnh vải lanh cổ nhất của Ai Cập (5.000 năm trước Công nguyên), hai con sư tử trong nhóm đồ điêu khắc tại đền thờ Min of Koptos (3.000 năm trước Công nguyên), một mảng con dấu bằng bùn cho biết danh sách những vị vua đầu tiên của Ai Cập; con dấu hình trụ sớm nhất (3.500 trước Công nguyên)… Bên cạnh đó, bộ sưu tập còn có một nhóm lớn các tác phẩm nghệ thuật từ triều đại của pharaoh Akhenaten, người cai trị khoảng 3.500 năm trước, và rất nhiều cổ vật giá trị khác.

[thienthanaoden]

Bóng chày - môn thể thao ưa thích của người Ai Cập cổ đại?

Chuyên gia nghiên cứu về Ai Cập và cũng là người ham mê môn bóng chày Peter Piccione đã tìm ra mối liên hệ giữa các pharaoh và quả bóng chày, sau khi ông xem xét chữ viết tượng hình tại đền Hatshepsut ở Deir-el-Bahari.

Trên một bức tường của ngôi đền có vẽ hình vua Thutmose III (trị vì Ai Cập vào thế kỷ 15 trước Công nguyên) vóc dáng cao to, một tay cầm một cái que giống gậy đánh bóng chày và tay kia cầm một quả bóng có đường kính 8 cm. Phía trước vị vua là 2 tu sĩ mỗi người cầm một quả bóng trên tay.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2003/04/3B9C6CEB/pharaoh.jpg

"Người Ai Cập không sáng tạo ra môn bóng chày nhưng rõ ràng cây gậy và quả bóng đó có những nét tương đồng với môn bóng chày hay bóng gậy ngày nay", Piccione nói.

Piccione dạy lịch sử cổ đại tại Đại học Charleston, Mỹ. Chuyên môn của ông là các hoạt động thể thao của Ai Cập cổ đại. Ông cho biết chưa tìm thấy mối quan hệ rõ ràng giữa nghi lễ seker-hemat (đánh bóng) của người Ai Cập cổ đại và môn thể thao thịnh hành trên thế giới ngày nay. "Tuy vậy, thể thao và tôn giáo không loại trừ nhau khoảng 5.000 năm trước đây và đến bây giờ vẫn như vậy", Piccione phỏng đoán.

Piccione cho biết môn thể thao này đã được nhắc tới đầu tiên từ thời Cựu Vương quốc (Old Kingdom), khoảng 2.400 năm trước Công nguyên. Theo đó, một cuốn sách đã ghi lại rằng một nhóm các vị thần ra lệnh cho một ông vua đã chết đánh bóng vào bãi cỏ của thần Apis Bull để có thể vượt qua cổng thiên đường.

Còn dòng chữ trên bức hình của vua Thutmose III viết: "Hãy đánh quả bóng cho Hathor, vị thần tối cao ở Thebes". Một dòng chữ khác trên đầu các vị tu sĩ thì viết: "Hãy bắt lấy quả bóng theo mệnh lệnh của Chúa".

[thienthanaoden]

Cuộc di cư của người Do Thái trong mắt nhà khoa học

Những điều kỳ lạ mà Kinh thánh mô tả về Exodus - cuộc di cư của người Do Thái khỏi Ai Cập, như các bệnh dịch hủy diệt, cây bụi bốc cháy hay biển tách..., đều là những hiện tượng tự nhiên mà khoa học hiện đại có thể giải thích được. Một nhà nghiên cứu Anh đã khẳng định như vậy trong cuốn sách mới công bố.

Cuốn sách này có tựa đề “Những bí ẩn của Exodus: Một khám phá khoa học về nguyên nhân tự nhiên khác thường trong các câu chuyện Kinh thánh”. Colin Humphreys, tác giả của nó, cho biết: "Mô tả của Kinh thánh về Exodus chính xác lạ lùng, chỉ có điều chúng ta đã suy luận sai về một số vị trí ở đó".

Là một giáo sư khoa học vật liệu tại Đại học Cambridge, Anh, Humphreys đã sử dụng nhiều tài liệu khác nhau trong việc giải mã những bí ẩn của câu chuyện Kinh thánh.

“Tôi tin rằng tự nhiên đã làm nên những điều kỳ diệu trong cuộc di cư. Chẳng hạn, khi người Do Thái chạy đến biển Đỏ, bị quân đội của pharaoh bao vây, thì nước bỗng rút ra khơi (để lộ ra đất liền) giúp họ có thể băng qua”, Humphreys nói.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2003/04/3B9C70C6/anh.jpg
Theo Kinh thánh, người Do Thái đã rời Ai Cập, băng qua bán đảo Sinai, đến vịnh Aqaba rồi tới núi Sinai ở Ảrập Xêut.

Lời giải thích cho hiện tượng này cũng được đề cập đến trong Kinh Cựu ước, đoạn nói về Exodus: Đó là một “trận cuồng phong” cực lớn. “Tôi tính rằng với một cơn gió lớn có vận tốc khoảng 80 dặm mỗi giờ, thổi liên tục trong nhiều giờ, thì nước ở phía đầu vịnh Aqaba sẽ bị đẩy lùi ra biển khoảng 730 mét, giúp người Do Thái dễ dàng vượt qua vịnh”, Humphreys suy luận.

Mặt khác, thường thì những cơn gió thuỷ triều này sẽ từ từ yếu đi, nhưng ở thời điểm cuộc di cư Exodus, khi người Do Thái đã băng qua hết, nó bỗng ngừng lại đột ngột.

“Khi điều này xảy ra, khối nước khổng lồ dội trở lại bờ, tạo nên một con sóng cao khoảng 1,5 mét, lao với tốc độ khoảng 5 mét/giây đổ ập vào quân đội Ai Cập đang đuổi theo những người Do Thái, và nhấn chìm họ xuống biển Đỏ, như Kinh thánh đã viết”, Humphreys nói.

Humphreys còn cung cấp các lý giải khoa học cho những sự kiện kỳ lạ khác. Ông cho rằng chính những thảm họa tự nhiên đã gây nên 10 nạn dịch mà Kinh thánh mô tả. Chẳng hạn, khi dòng sông Nile bị “chuyển thành máu”, đó là khi tảo độc màu đỏ lan tràn, giết chết cá, ếch trên sông, thu hút ruồi muỗi tới...

Cũng dựa trên những lời giải thích trong Kinh thánh, Humphreys đã xây dựng lại được hành trình của cuộc di cư này: Người Do Thái rời Ai Cập theo một tuyến đường buôn bán cổ đại, băng qua bán đảo Sinai (thuộc Ai Cập) tới vịnh Aqaba - chỏm phía bắc của biển Đỏ -sau đó tới chân núi Sinai.

Humphreys cho biết thêm “ngọn núi Sinai thực chất là một ngọn núi lửa ở Ảrập Xêut được gọi là núi Bedr. Nó phù hợp với mô tả của Kinh thánh về ngọn Sinai đến từng chi tiết”. Chẳng hạn, ngọn núi này được bao phủ bởi các thảm thực vật tương đối dày, vì thế người Do Thái có thể sống xung quanh chân núi. Ngoài ra, tro bụi phun lên từ núi Bedr có thể chính nguyên nhân của hiện tượng “các bụi cây bốc cháy” mà Kinh thánh ghi lại.

[thienthanaoden]

Khai quật nghĩa địa 4.000 tuổi ở Ai Cập

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2003/04/3B9C71F9/saqqara.jpg
Kim tự tháp Saqqara.

Các nhà khảo cổ Pháp đã phát hiện một khu mộ tập hợp các nấm mồ bằng đá hơn 4.000 năm tuổi, trong đó có những ngôi mộ từ thời Cựu Vương Quốc (2.400-2.100 trước Công nguyên). Bãi tha ma này nằm gần kim tự tháp Saqqara, cách Cairo, Ai Cập, 24 km về phía nam.

Những chữ viết trên một ngôi mộ cho thấy nó thuộc về Hau-Nefer, một tu sĩ phục vụ trong đền thờ vua Pepi I. Ngôi mộ này được trang trí bằng các bức vẽ nhiều màu sắc thể hiện chủ nhân và gia đình trong các tư thế khác nhau, cùng các vị thần. Một bức điêu khắc trên đá vôi vẫn còn nguyên vẹn cho thấy hình ảnh vị tu sĩ cùng vợ Khuti và 13 đứa con.

Cũng tại khu vực này, nhóm khảo cổ còn tìm thấy 12 bức tượng bằng đá vôi nguyên vẹn của một tu sĩ khác, có tên gọi Khnum-Hotep trong các tư thế đứng và ngồi.

[thienthanaoden]

Thành Rome được lấy tên của một phụ nữ?

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2003/05/3B9C7D9E/rome1.jpg
Bức tượng kể lại truyền thuyết của 2 anh em sinh đôi Rumulus và Remus.

Một đoạn văn do nhà thơ Stesichorus người Graeco-Sicilian viết không lâu sau khi thành La Mã ra đời cho thấy Rome được lấy tên từ một phụ nữ thành Troa tên là Roma. Phát hiện này mâu thuẫn với truyền thuyết phổ biến rằng Romulus là người sáng lập ra thành phố cổ đại này.

Stesichorus (638-555 trước Công nguyên) đã miêu tả Roma cùng đoàn tuỳ tùng chạy trốn khỏi thành Troa bị tàn phá bởi chiến tranh. Họ đã đến một mảnh đất xinh đẹp nơi mà các vị khách "bị cuốn hút vào những giấc mơ khi được làn gió nhẹ mơn trớn thổi vào từ biển". Roma yêu thích mảnh đất này đến nỗi nàng lập mưu cùng những người đàn bà khác đốt hết tàu thuyền buộc đoàn quân phải ở lại. Nhưng đoàn quân cũng vui mừng với điều đó và quyết định lấy tên Roma đặt cho thành phố.

Eleanor Leach, giáo sư tại Đại học Indiana, Bloomington, Mỹ, cho biết câu chuyện này cũng được kể lại chi tiết trong một tác phẩm lịch sử vào thế kỷ 5 có tên "Roman Antiquities" của một nhà văn Hy Lạp. Nhà văn cũng gọi người phụ nữ này là Rhome, có nghĩa sức mạnh trong tiếng Hy Lạp.

Trong khi lịch sử thời kỳ đầu thành La Mã cổ đại vẫn còn bị che phủ bởi bức màn bí ẩn, thì hầu hết người dân ở đây đều được học về truyền thuyết Romulus và Remus. 2 người anh em sinh đôi này được sinh ra tại thành phố cổ Alba Longa của Italy. Họ đã được nuôi nấng từ dòng sữa của một con sói cái. Sau đó 2 anh em rời quê hương với hy vọng thiết lập một thành phố của riêng mình. Vào năm 753 trước Công nguyên, họ chọn một địa điểm và xây dựng các bức tường bao quanh. Romulus đã lấy tên mình đặt tên cho thành phố này sau khi giết hại em trai.

Các chuyên gia cho rằng vẫn cần nhiều nghiên cứu hơn nữa để khẳng định xuất xứ tên gọi của thành Rome.

[Souki Kirin]

Tìm thấy xác ướp của nữ hoàng Ai Cập cổ đại

91 năm sau khi các nhà khảo cổ khai quật được bức tượng bán thân bằng đá vôi của hoàng hậu Nefertiti, một trong những nữ hoàng sắc đẹp của thế giới Ai Cập cổ đại, nay các nhà khảo cổ Anh tuyên bố đã tìm thấy xác ướp của người đàn bà quyền lực nhất trong triều đại Ai Cập thứ 18 này.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2003/06/3B9C89C4/nefertiti1.jpg
Bức tượng bán thân Nefertiti.

Nefertiti, có nghĩa là "người đàn bà đẹp đã đến", là vợ của pharaoh Akhenaten, trị vì Ai Cập trong thời kỳ Amarna từ năm 1353 đến 1336 trước Công nguyên. Nếu kết quả tìm kiếm là đúng, đây sẽ là một dấu mốc khảo cổ quan trọng, kể từ sau phát hiện ngôi mộ của vua trẻ Tutankhamun, con riêng của chồng Nefertiti, vào năm 1922.

Kết luận trên được đưa ra sau 12 năm nghiên cứu dựa trên những đầu mối như một mẩu tóc giả và lỗ tai trên xác ướp. Bước đột phá bắt nguồn từ đầu năm nay, khi các quan chức Ai Cập lần đầu tiên cho phép khám nghiệm chi tiết một xác ướp có niên đại 3.500 năm. Dưới lớp vải tơi tả, các nhà khảo cổ tìm thấy một cánh tay bị gãy, được bẻ ngoặt theo tư thế chỉ được phép khi người chết là một pharaoh, nữ hoàng hay mang chức vụ hoàng gia.

Joann Fletcher, đứng đầu nghiên cứu tại Đại học York, cho biết: "Đó phải là một phụ nữ hoàng gia sống vào cuối triều đại thứ 18 và có quyền lực vô hạn. Không có nhiều phụ nữ phù hợp với miêu tả này. Chúng tôi tin rằng đó chính là nữ hoàng Nefertiti".

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2003/06/3B9C89C4/mummy1.jpg
Xác ướp nữ hoàng Nefertiti.

Xác ướp này đã được tìm thấy vào năm 1898, nằm trong một căn phòng nhỏ trong một hầm mộ ở Thung lũng các ông Hoàng. Khi ấy, người ta chỉ xác định đó là một người phụ nữ trẻ và chụp ảnh nó một lần vào năm 1907.

Tiến sĩ Fletcher đã bắt đầu quan tâm đến xác ướp này sau khi bà nhận thấy bức ảnh giống với bức tượng bán thân của Nefertiti đang được trưng bày tại Berlin, Đức, từ năm 1920. Bức tượng có hình một người phụ nữ có chiếc cổ dài, gò má cao và sống mũi thẳng. Sự tương đồng giữa đặc điểm khuôn mặt không cung cấp đủ bằng chứng cho đến khi Fletcher - chuyên gia trong việc nghiên cứu các kiểu tóc của Ai Cập cổ đại - nhìn thấy một mẩu tóc giả ở bảo tàng Cairo cũng giống như ở trên xác ướp. Kiểu tóc đó chỉ có ở những phụ nữ hoàng gia thuộc thời kỳ của Nefertiti.

[Souki Kirin]

Alexander Đại đế có thực sự vĩ đại?

Nghệ thuật quân sự đã giúp vị hoàng đế trẻ Alexander lật đổ đế chế Ba Tư và xây dựng nên đế chế Hy Lạp khi ông chưa đầy 20 tuổi, nhưng không phải những cuộc chiến tranh xâm lược này đã mở đường cho sự bành trướng của nền văn hóa Hy Lạp ở khu vực Trung Đông.

Các tài liệu khảo cổ trước đây cho thấy, vào thế kỷ thứ tư trước công nguyên, vị hoàng đế trẻ Alexander vĩ đại đã làm chấn động vùng Trung Đông với cuộc chiến tranh đẫm máu nhất trong lịch sử nhân loại. Hầu hết các tài liệu khẳng định, cuộc chiến này đã mở đường cho sự bành trướng nhanh chóng của nền văn hóa Hy Lạp trên vùng đất bị chiếm đóng. Và đây là một trong những lý do chính để người ta tôn Alexander là đại đế.

Nhưng theo một số nghiên cứu mới của Andrew F. Steward (Mỹ) và các cộng sự, thành công của vị hoàng đế Macedonia này có thể không vĩ đại như cái tên của ông. Có những bằng chứng khá rõ ràng về việc nền văn hóa vật thể của Hy Lạp vươn tầm ảnh hưởng đến bờ biển của Israel ít nhất là một thế kỷ trước cuộc chiến của Alexander.

Theo Steward, kết quả nghiên cứu này đã mở ra những nghi vấn đối với các giả thuyết cho rằng tiến trình Hy Lạp hóa, hay quá trình xâm lược của văn hóa Hy Lạp, diễn ra mạnh mẽ nhờ những chiến thắng của Alexander. "Bằng chứng cho thấy nền văn hóa Hy Lạp đã không bành trướng, ít nhất là ở khu vực này, dưới thời Alexander. Nếu có, đó chỉ là một vài công trình quân sự, như các thành lũy", Steward cho biết.

Trong suốt hai thập kỷ, Steward đã khai quật ở vùng đất cát xưa kia từng là một thành phố cổ thịnh vượng của người Phoenicia bên bờ đông Địa Trung Hải - thành Dor, mà nay chính là lãnh thổ Israel. Khu vực này rất ít bị động chạm đến trong suốt hơn hai thiên niên kỷ qua.

Có vẻ như rất logic khi kết luận rằng các chiến thắng về quân sự ở Iran, Afghanistan, Israel hay một số điểm nóng khác dẫn tới sự bành trướng của nền văn hóa và các giá trị của đội quân xâm lược. Tuy nhiên, các nhà khoa học đã không thấy có bằng chứng về một thành phố mới (điều chứng tỏ sự bành trướng về văn hoá sau một cuộc chiến tranh cổ đại) phát triển trên những phế tích của Dor như ở nhiều nơi khác.

Steward và các cộng sự phát hiện ra hơn 100.000 cổ vật ở địa điểm này, chủ yếu là đồ gốm. Chúng đã kể một câu chuyện bằng tranh về những đổi thay từ nền văn hóa Phoenicia (thiên về đánh bắt hải sản) sang nền văn hóa vật thể Hy Lạp (thiên về sản xuất ) vào năm 400 trước Công nguyên, còn trước cả cuộc xâm lược của hoàng đế Alexander vào năm 336 trước Công nguyên. Các nhà khoa học cho đó là văn hóa vật thể, vì không có sự hiện diện của văn học, hay chính trị của văn hóa Hy Lạp bành trướng sang khu vực này. Các cổ vật chỉ ra rằng, chỉ có những người sống ở đó, hay đến nơi đó định cư mới chính là những người sản xuất ra chúng, và đồ gốm ở đây chính là đồ gốm Hy Lạp.

Điều này cho thấy cư dân Dor là những người Hy Lạp, hoặc chí ít họ cũng muốn giống như người Hy Lạp từ rất lâu trước khi họ nghe tên Alexander. Do vậy, tiến trình Hy Lạp hóa đã không xảy ra dưới thời vị hoàng đế này trị vì. Những yếu tố văn hóa vật thể Hy Lạp đã có sẵn ở những nơi này, để chào đón Alexander khi vị vua trẻ lần đầu tiên đến đó.

Văn hóa Hy Lạp đã ảnh hưởng sâu sắc đến các thành phố lớn dưới thời Alexander, và rất nhiều thành phố được vị hoàng đế này đặt tên là Alexandria, nhưng lịch sử của những vùng xa xôi thì vẫn chưa rõ ràng.

Dor đã được xây dựng trước thời đại Alexander khá lâu, nhưng các tài liệu khảo cổ vẫn chưa đầy đủ để đi đến kết luận rằng liệu thành phố có nằm ngoài tầm kiểm soát của đế chế này hay không. Có vẻ như đã diễn ra một cuộc chuyển giao văn hóa trên hầu khắp vùng Trung Đông, nhưng không ai chắc chắn về điều đó.

Dưới gót giày của quân đội viễn chinh Alexander, một bộ phận người dân Dor đã bị vỡ mộng về những giá trị Hy Lạp. Một số cổ vật chỉ ra rằng, đôi khi, những người dân địa phương đã cố để quay về với cội nguồn của họ, bài trừ cả kiểu cách lẫn chất liệu gốm sứ Hy Lạp. Có thể họ đã chán ghét Alexander Đại đế và các tướng lĩnh của ông. "Nói cho cùng, những người Macedonia là những vị chúa tể cực kỳ tàn bạo", Steward nói.

Tuy vậy, nền văn hóa Hy Lạp vẫn không chịu buông tha Dor. Các nhà khảo cổ đã cùng nhau ghép được một nền nhà cổ khảm, ở giữa bức khảm là một người đàn ông Hy Lạp trẻ đeo mặt nạ đang diễn hài kịch và một dải băng buộc đầu khó hiểu gồm các mảnh thủy tinh và gốm sặc sỡ. Các nhà khoa học tin rằng, bức khảm này đã được tạo ra ở Dor khoảng 100 năm trước Công nguyên, rất lâu sau thời kỳ của Alexander, và có nhiều khả năng được tạo bởi một thợ thủ công lưu động đến từ Hy Lạp. "Tất cả đều mang đầy bản sắc Hy Lạp", Steward nói.

Điều đó cho thấy, sự bành trướng của một nền văn hóa không hoàn toàn phụ thuộc vào chiến tranh xâm lược, mà phức tạp hơn thế nhiều.Liệu điều đó có nghĩa là lịch sử đã đánh giá quá cao về Alexander? Không hẳn vậy. Nghệ thuật quân sự của vị hoàng đế này cũng đủ để tôn vinh ông.

Khi còn nhỏ, Alexander là học trò của Aristotle. Ông lên ngôi trị vì vương quốc Macedonia khi cha ông, vua Phillip II, bị ám sát vào mùa hè năm 336 trước Công nguyên. Mặc dù bị kẻ thù bao vây, nhưng ông cũng nhanh chóng nắm được quyền kiểm soát toàn Hy Lạp khi chưa đầy 20 tuổi.

Các nhà sử học coi Alexander là một nhà quân sự thiên tài với khả năng chỉ huy quân đội ngay cả trong những tình huống tuyệt vọng nhất. Với 35.000 lính, ông đã đánh bại những đội quân đông hơn gấp bội, mặc dù nhiều chuyên gia cho rằng sức mạnh của những kẻ thù của Alexander đã được các nhà sử học đánh giá cao hơn rất nhiều so với thực tế. Tuy nhiên, dù bình luận thế nào đi chăng nữa, thì chỉ trong thời gian 3 năm, ông đã thống trị một lãnh thổ rộng lớn, từ Thổ Nhĩ Kỳ đến Ai Cập, lật đổ đế chế Ba Tư. Ông bị ốm ở Babylon năm 323, và mất ở tuổi 33.

[Souki Kirin]

Ngôn ngữ cổ tiết lộ nguồn gốc tiếng Celtic

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2003/07/3B9C9572/celtic.jpg
Một trong những bản khắc tiếng Gaulish hiếm hoi.

Mặc dù cuộc chinh phạt của người La Mã đã khiến ngôn ngữ Gaulish biến mất 2.000 năm trước đây, một số bản khắc song ngữ Gaulish/Latin còn sót lại vẫn cho phép các học giả truy tìm nguồn gốc của tiếng Celtic và nhiều ngôn ngữ châu Âu khác.

Theo nghiên cứu của họ, Celtic được chia thành 2 nhánh từ một tiếng mẹ đẻ Ấn Âu có từ năm 3.200 trước Công nguyên. Một phiên bản - Gaulish, còn được gọi là Continental Celtic, được sử dụng ở lục địa châu Âu. Phiên bản thứ 2, tiếng Anh, còn gọi là Insular Celtic, đến thẳng nước Anh.

Ở Anh, Celtic lại được phân chia một lần nữa, thành Brythonic (Welsh hay Breton Celtic) và Goidelic, được biết đến như Irish và Scottish Gaelic.

Làn sóng di chuyển đơn lẻ tới Anh này đã đi ngược lại một giả thuyết trước đó là Celtic đến Anh qua 2 sự kiện và một trong những sự kiện đó đưa Celtic đến thẳng Ireland. Các nhà nghiên cứu cũng xác định được thời gian xuất hiện thứ tiếng mẹ đẻ Ấn Âu, hiện đã biến mất, là vào khoảng năm 8.100 trước Công nguyên.

Để khẳng định điều này, Peter Forster tại Đại học Cambridge, Anh, đã áp dụng phương pháp phân tích ADN để nghiên cứu những bản khắc và các từ tương ứng của tiếng Hy Lạp cổ điển, tiếng Ireland cổ và những phiên bản hiện đại của tiếng Ireland, Welsh, Breton, Pháp, Tây Ban Nha...

Hầu hết các từ thuộc các ngôn ngữ đều tương đối giống nhau. Ví dụ, từ mother trong tiếng Gaulish là matir, tiếng Latin là mater. Những điểm tương tự này được liên hệ với sự biến đổi trong gene di truyền. Còn một nhóm từ khác thì hoàn toàn khác biệt. Ví dụ, từ daughter trong tiếng Gaulish là duxtir, ở tiếng Tây Ban Nha là hija. Những khác biệt này được ví như những gene mới xuất hiện thay thế. Điều này cho phép các nhà nghiên cứu tìm ra thời gian xuất hiện ngôn ngữ, cũng giống như tìm ra nguồn gốc của loài mới dựa trên ADN.

"Kết quả tìm kiếm khẳng định ngôn ngữ của chúng ta được đưa đến châu Âu và quần đảo Anh bởi những người nông dân đầu tiên vào giai đoạn đầu của thời kỳ đồ đá mới. Những nông dân này có thể đến từ vùng cận Đông, đi qua Thổ Nhĩ Kỳ", Forster phát biểu.

Các chuyên gia hy vọng nhiều ngôn ngữ cổ đại ngoài Gaulish và Latin, ví dụ như Hittite, cũng có thể được sử dụng để nghiên cứu nguồn gốc tiếng Celtic và nhiều ngôn ngữ châu Âu khác.

[Souki Kirin]

Phát hiện khu định cư của các thầy tế Ai Cập cổ đại

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2003/07/3B9C99E1/khu1.jpg
Phức hợp nhà ở vừa tìm thấy tại Ai Cập.

Các nhà khảo cổ Đức và Ai Cập vừa khám phá một tổ hợp nhà ở tại miền nam Ai Cập, bị vùi trong sa mạc Tuna el-Gebel (cách thủ đô Cairo 200 km về phía nam) hơn 2000 năm qua. Chủ nhân của chúng là các thầy tế thờ thần Thoth - vị thần của sự thông thái và ma thuật, ẩn mình dưới dạng những con cò quăm và khỉ đầu chó.

Khu định cư được xây bằng gạch bùn, nằm về phía đông của một nghĩa địa cò quăm và khỉ đầu chó, với hơn 40 gian phòng và một khoảng sân trong mở. Tổ hợp này có từ thời Ptolemy, một triều đại của các hoàng đế Hy Lạp (khoảng năm 300 trước Công nguyên) và được tổ chức thành 3 phần: dãy tháp chứa thực phẩm; khu hành chính với chiếc cầu thang đồ sộ dẫn tới một phòng trung tâm, và một tổ hợp tôn giáo với một phòng tế lễ.

"Những gì chúng tôi khai quật được chỉ là phần nhỏ trong một loạt các toà nhà hành chính được tìm thấy giữa khu định cư và nghĩa địa động vật. Tất cả chúng thuộc về "'Protection-of-Hermopolis,' - một khu hành chính đặc biệt đồng thời là lãnh địa tôn giáo bất khả xâm phạm, do triều đại Ptolemy xây dựng", trưởng nhóm nghiên cứu người Đức Dieter Kessler cho biết.

Thực tế, Ptolemy I và Ptolemy II - các hoàng đế Ai Cập từ năm 323 tới 246 trước Công nguyên - đã thành lập một loạt các khu thờ cúng mới trong khu vực. Những khu thờ cúng này cũng kiêm luôn nhiệm vụ cung cấp bánh mỳ và thực phẩm cho các thầy tế trong khi họ thi hành chức trách.

Tuy đảm nhiệm việc thực hiện các nghi thức tôn giáo, các thầy tế và gia đình họ cũng không quên những trò giải trí. "Nối với bức tường của tổ hợp phòng tế lễ còn có một căn phòng đặc biệt, một dạng casino hay phòng tiêu khiển. Ở đây có một lượng lớn các mảnh đồ chơi, súc sắc, các bức tượng làm từ đất sét và cốc uống nước. Đây là lần đầu tiên chúng tôi có được bằng chứng khảo cổ về địa điểm họp mặt của một cộng đồng tôn giáo, trong đó có gian tế lễ và phòng họp - một dạng phòng trà ngày nay - nơi mà các cộng đồng nhỏ ngày ngày gặp gỡ", Kessler cho biết.

Tại điểm khai quật, các nhà khảo cổ còn tìm thấy những tài liệu viết tay, những sợi tóc người, một tờ giấy cói đựng trong một cái bình trên có viết chữ Ai Cập cổ và Hy Lạp. Những dấu vết đó chứng tỏ một trong những căn phòng nơi đây từng là quán cắt tóc.

Được tái sử dụng triệt để trong thời kỳ La Mã cổ đại, khu định cư cổ này dần dần bị bỏ hoang vào cuối thời đó, và về sau trở thành nghĩa địa, vì người ta cũng tìm thấy một vài xác ướp ở đây. Theo nhà khảo cổ học Ai Cập Samir Anis, phát hiện này rất quan trọng vì nó đã cung cấp một bằng chứng rõ ràng về sự giao thoa giữa các nền văn minh Ai Cập, Hy Lạp và La Mã.

[thienthanaoden]

Xác ướp nữ hoàng Nefertiti có thể là nam giới

Xác ướp mà một nhà khảo cổ Anh cho rằng thuộc về nữ hoàng Ai Cập cổ đại Nefertiti không phải là phụ nữ, nhà khoa học hàng đầu Ai Cập Zahi Hawass tuyên bố.

Nefertiti, vợ và người đồng trị vì với pharaoh Akhenaten, mẹ kế của Vua trẻ huyền thoại Tutankhamun, từ lâu đã được coi là người đàn bà quyền lực nhất Ai Cập cổ đại.

Joann Fletcher, một chuyên gia ướp thuật tại Đại học York ở Anh, trong tháng 6 tuyên bố nhóm của bà đã khai quật được xác ướp của Nefertiti trong một ngôi mộ ở Thung lũng các ông hoàng tại Luxor. Kênh Discovery đã chiếu một chương trình về phát hiện này trong tháng 8.

Nhưng tổng thư ký SCA (Supreme Council of Antiquities) của Ai Cập đã tỏ ý nghi ngờ về kết quả này và khẳng định xác ướp đó không phải là phụ nữ.

Hawass cho biết bằng chứng về việc xuyên 2 lỗ tai ở xác ướp là phổ biến đối với cả hai giới, nhưng không phải trong thời kỳ của Nefertiti, thậm chí nó còn phổ biến ở nam nhiều hơn.

"Mọi hoàng hậu đều đeo khuyên tai ở bộ tóc giả chứ không phải ở tai", Hawass nói và bổ sung rằng một xác ướp nam giới tìm thấy bên cạnh đó cũng có xuyên tai.

Ngoài ra, Nefertiti đã sinh nở 6 lần vì vậy hông của bà phải rất to, nhưng hông của xác ướp này lại nhỏ. Giáo sư Ai Cập học tại Đại học American ở Cairo, Salima Ikram, cho biết việc chụp x-quang xác ướp mà nhóm nghiên cứu tại Đại học York thực hiện đã có thể xác định người đó đã từng sinh nở hay chưa.

Nhóm nghiên cứu tại Đại học York đã gửi tới SCA một báo cáo về kết quả tìm kiếm của mình, trong đó nói rằng có một số nghi vấn về giới tính của xác ướp, nhưng cuối cùng cũng kết luận xác ướp đó là nữ, bởi thiếu bằng chứng về bộ phận sinh dục nam.

"Bằng chứng chưa thể khẳng định đã tìm thấy xác ướp của Nefertiti. Đáng nhẽ có thể thấy rõ từ việc chụp x-quang rằng người này đã từng sinh con hay chưa... thể nào cũng phải có vài dấu vết", Ikram nói.

Hawass còn cho biết Nefertiti mất khi khoảng 35 tuổi, nhưng báo cáo của Đại học York lại kết luận xác ướp trong độ tuổi 18-30.

[thienthanaoden]

Ai Cập dùng khoa học xóa bỏ lời nguyền pharaoh

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2003/09/3B9CB6E0/vua1.jpg
Mặt nạ của vua Tutankhamun.

Các nhà khảo cổ của xứ sở kim tự tháp sẽ tiến hành kiểm tra những hầm mộ chưa từng bị xâm phạm để tìm kiếm những loại hóa chất, khí hoặc vi trùng độc hại. Nếu thành công, họ sẽ dỡ bỏ được lời nguyền vốn bị coi là gây nên cái chết bí ẩn của những nhà thám hiểm đầu tiên xuống các lăng mộ này đầu thế kỷ 20.

Người đứng đầu ngành khảo cổ Ai Cập Zahi Hawass cho biết: “Tại một trong những điểm khai quật, tôi đã tìm thấy dòng chữ khắc 'Bất kỳ ai nếu chạm tay vào ngôi mộ của ta, kẻ đó sẽ bị cá sấu, hà mã và sư tử ăn thịt'. Nhưng nó không có nghĩa rằng điều này sẽ trở thành thực sự".

“Về mặt khoa học, chúng tôi muốn chỉ ra rằng, khi những người Ai Cập cổ đại để lại dòng chữ trên một ngôi mộ, họ không có ý muốn làm tổn thương đến hậu thế - những người mở cửa ngôi mộ đó”, Hawass nói.

Một phần của nghiên cứu sẽ tập trung vào những vi khuẩn nguy hiểm có thể đã tích lũy trong các xác ướp nhiều thế kỷ qua.

Nhà khảo cổ người Anh Howard Carter và người tài trợ cho chuyến khai quật của ông, Lord Carnarvon, nằm trong số những người đầu tiên bước vào lăng mộ của vị vua thiếu niên Tutankhamun (trị vì Ai Cập hơn 3.000 năm trước) trong Thung lũng của các ông hoàng vào năm 1922. Lord Carnarvon đã chết không lâu sau đó vì một vết muỗi cắn. Các tờ báo khi đó loan tin một lời nguyền của pharaoh đã giết chết ông và những người có liên quan đến khám phá này. Còn các nhà khoa học thì cho rằng một căn bệnh nào đó từng ngủ yên trong ngôi mộ đã cướp đi sinh mạng nhà quý tộc Anh.

“Công việc sẽ sớm được bắt đầu, có lẽ là vào tháng tới. Nhưng chúng tôi chưa rõ thời điểm kết thúc… Chúng tôi sẽ nghiên cứu trong những ngôi mộ còn nguyên vẹn, chưa bị khai quật”, Hawass nói.

[thienthanaoden]

Người Ai Cập mới là tác giả của hệ số đếm

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2003/09/3B9CB810/numerals.jpg
Người Hy Lạp sử dụng chữ cái và các ký hiệu phụ để thể hiện con số.

Một nghiên cứu mới cho thấy người Hy Lạp đã mượn hệ thống chữ số của người Ai Cập, chứ không đích thân phát triển nó như nhiều người vẫn nghĩ trước đây. Hệ thống này là sự lựa chọn của nhà vật lý học Archimedes, triết gia Aristotle, nhà toán học Euclid, cùng nhiều thiên tài khác.

Một cuộc phân tích do tiến sĩ Stephen Chrisomalis tại Đại học McGill ở Montreal, Canada, đã tìm thấy sự tương đồng một cách kỳ lạ giữa chữ số Hy Lạp và con số thông dụng của Ai Cập, sử dụng từ cuối thế kỷ 8 trước Công nguyên cho đến năm 450 sau Công nguyên.

Cả 2 hệ thống đều có 9 ký hiệu cơ bản diễn đạt từ 1 đến 9. Cả hai đều thiếu biểu tượng số không. Tiến sĩ Chrisomalis cho rằng đợt bùng phát giao thương giữa Hy Lạp và Ai Cập sau năm 600 trước Công nguyên đã dẫn đến việc người Hy Lạp mượn hệ số đếm của Ai Cập.

Giáo sư David Joyce, nhà toán học tại Đại học Clark ở Worcester, Mỹ, phát biểu: "Người Ai Cập ban đầu sử dụng chữ số thầy tu, sau đó là chữ số thông dụng, mà ở đó các ký hiệu bội số trông giống như các ký hiệu đơn. Thay vì 7 nét dọc, một dạng nét cong đã được sử dụng. Đó là nét tương đồng cũng được sử dụng trong chữ số Hy Lạp".

Theo quan niệm trước đây, hệ số đếm được người Hy Lạp phát triển ở đông Tiểu Á, Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay. Vào khoảng năm 475 - 325 trước Công nguyên, hệ thống chữ số này không được ưa chuộng bằng số acrophonic. Nhưng từ thế kỷ 4 trước Công nguyên trở đi, chữ số lại được ưa chuộng trong thế giới nói tiếng Hy Lạp. Nó được sử dụng cho đến khi đế quốc Byzantine sụp đổ vào thế kỷ 15.

[thienthanaoden]

Tìm ra dấu vết về triều đại pharaoh Ramses II

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2003/09/3B9CBDBB/ramses-II.jpg
Tượng vua Ramses II ở Ai Cập.

Việc phát hiện ra một tấm đá khắc chữ miêu tả chi tiết mối quan hệ ngoại giao giữa người Ai Cập và Hittite cổ đại, vào thế kỷ 13 trước Công nguyên, có thể là đầu mối lần ra dấu vết về vua Ramses II, vốn đã bị mất tích từ lâu.

Được một nhóm khảo cổ người Đức tìm thấy tại Qantir, cách Cairo 120 km về phía đông bắc, tấm đá có từ thời kỳ trị vì của Pharaoh Ramses II (1298-1235 trước Công nguyên) và khẳng định thủ phủ của ông, Pi-Ramses, nằm ở đồng bằng sông Nile.

"Đây là lần đầu tiên một bản ghi chép đã được tìm thấy ở thủ phủ của triều đại Ramses II và khẳng định vị trí của Pi-Ramses", nhà khảo cổ Mohammad Abdul Aksud tuyên bố.

Tấm đá có kích thước không to và bị hư hỏng nặng, trên đó có khắc 11 dòng chữ do triều đình Anatolian Hittite gửi cho vua Ramses II. Nó ra đời ngay sau khi hoàng đế Ai Cập và Hittite lập lại hòa bình vào năm 1287 sau nhiều năm giao chiến. Tấm đá khắc chữ hình nêm, loại chữ được người Sumeria sáng tạo vào năm 3.300 trước Công nguyên, và được sử dụng trên khắp Trung Đông cho đến thế kỷ thứ nhất sau Công nguyên.

Các nhà khảo cổ cho biết tấm bảng này tương tự những tảng đá cũng khắc chữ hình nêm được tìm thấy ở Thổ Nhĩ Kỳ và ở Tell Al-Amarna, miền nam Ai Cập. Tell Al-Amarna là thủ phủ trong thời kỳ cai trị của vua Akhenaton (1372-1354 trước Công nguyên). Vua Akhenaton được lịch sử ghi nhận là đưa vương quốc của mình chuyển sang đạo một thần, thờ thần mặt trời Zeus.

Các nhà khảo cổ hy vọng tấm bảng ở Qantir có thể dẫn tới việc phát hiện một ngôi đền ở cùng khu vực, nơi Ramses II cho xây dựng thủ phủ. Ramses II đã cưới công chúa Hittite để duy trì hoà bình với đế chế Anatolian, từ đó tập trung sức mạnh vào vùng Lưỡng Hà, nơi triều đại Assyrian đang bị suy vong.

[thienthanaoden]

Tìm ra chất ướp xác Ai Cập cổ đại

Một nhóm nghiên cứu người Đức đã tìm ra bí quyết tại sao những xác ướp của người Ai Cập xưa có thể tồn tại qua hàng nghìn năm. Nhờ vào công nghệ tiên tiến họ lần tìm ra được thứ dầu bảo quản là một chiết xuất từ cây tuyết tùng.

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2003/10/3B9CC956/mummies.jpg

Các nhà hoá học tại Đại học Tuebingen đã thực hiện lại công việc xử lý gỗ tuyết tùng và nhận thấy nó có chứa hoá chất guaiacol có tác dụng bảo quản. Nhóm nghiên cứu đã thử nghiệm hoá chất này trên xương sườn lợn tươi và nhận thấy nó có hiệu quả chống vi khuẩn cực cao mà không làm tổn hại đến tế bào cơ thể.

Kết quả tìm kiếm sẽ làm các nhà Ai Cập học ngạc nhiên bởi họ vẫn cho rằng dầu ướp lấy từ cây bách xù chứ không phải cây tuyết tùng, bởi một số xác ướp được tìm thấy cũng nắm trong tay quả bách xù. Nhóm nghiên cứu của Đức đã thử nghiệm chất chiết xuất từ cây bách xù nhưng thấy nó không có chứa guaiacol.

Họ tìm ra được chiết xuất trên nhờ vào phương pháp được miêu tả trong cuốn sách do nhà bách khoa Pliny the Elder thời kỳ La Mã soạn thảo. Các nhà Ai Cập học đã bỏ qua giải thích này của Pliny bởi cho rằng ông ta viết vào nhiều thế kỷ sau.

"Chúng tôi có thể xác minh sự chính xác trong bài viết của Pliny bằng khoa học của thế kỷ 21", Ulrich Weser tại Đại học Tuebingen tuyên bố.

[thienthanaoden]

Tìm thấy 19 xác ướp ở Ai Cập

Các nhà khảo cổ Pháp vừa phát hiện ra 19 xác ướp cũng như những quan tài cổ bằng đá và gỗ trong một hầm mộ thuộc thời Ai Cập cổ đại ở Saqqara, phía nam thủ đô Cairo. Ngoài ra còn rất nhiều bức tượng nhỏ và các mẩu vải vụn.

Những hiện vật này có từ Triều đại muộn (Late Dynastic), khoảng 1.000 năm trước Công nguyên và kỷ Ptolomaic (323-30 năm trước Công nguyên).

Một nhóm khảo cổ của Pháp đã phát hiện ra những xác ướp đó khi đang thăm dò những đường hầm sâu trong Saqqara - nghĩa địa 5.000 tuổi nằm bên bờ sông Nile. 12 trong số 19 xác ướp đó nằm cùng trong một đường hầm và vẫn ở tình trạng nguyên vẹn.

[thienthanaoden]

Tìm thấy mộ của đại tổng quản thời Ai Cập cổ đại

Các nhà khảo cổ Hà Lan và Ai Cập khai quật được một nghĩa trang cổ đại có chứa ngôi mộ 4.000 tuổi của một nhân vật thuộc dòng dõi hoàng tộc. Khu nghĩa địa nằm gần kim tự tháp Saqqara, cách Cairo khoảng 24 km về phía nam.

Những chữ viết tượng hình trên ngôi mộ cho thấy chủ nhân là Ny-Ankh-Nefetem, vị thần canh giữ kim tự tháp của vua Unas và Teti, trị vì liên tiếp trong khoảng năm 2375 đến 2291 trước Công nguyên.

Ngôi mộ hình chữ nhật có những cánh cửa giả, một gian thờ nhỏ và một căn phòng trang trí những hình ảnh cho thấy cuộc sống và ngôi vị của người đã khuất, với tư cách là người trông nom tài sản của vua và đại tổng quản ở Great House.

Hầu hết các hình chạm khắc còn nguyên vẹn, trong đó hình ấn tượng nhất là cảnh chủ nhân đi bộ cùng con trai. Các chuyên gia cho biết ngôi mộ được tìm thấy dưới một đống những mẩu xác ướp còn lại, các quan tài bằng gỗ và những bộ xương, có từ cuối thời Ai Cập cổ đại.

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/01/3B9CE95A/

[thienthanaoden]

Khai quật xác ướp sư tử ở Ai Cập

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/01/3B9CEF5E/xuong.jpg
Xác ướp hầu như nguyên vẹn của con sư tử.

Thi thể của một vị chúa sơn lâm vừa được các nhà khoa học Pháp tìm thấy trong một ngôi mộ phủ đầy xương ở thung lũng sông Nile, đã xác nhận những hồ nghi lâu nay rằng các pharaoh coi những động vật lớn là linh thiêng.

Bộ xương của một con sư tử đực trưởng thành được tìm thấy ở Saqqara, trong khu vực từng là mộ gốc của vú nuôi hoàng đế Tutankhamun - Maia - được chôn cất 3.500 năm trước. Ngôi mộ về sau đã trở thành hầm mộ cho các triều đại cai trị vào những thế kỷ cuối cùng trước Công nguyên, đồng thời là nơi chôn cất các vị thần động vật, trong đó có "nữ thần mèo" Bastet.

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/01/3B9CEF5E/sutu.jpg
Sư tử được xem là thần linh với các pharaoh.

Tháng 11/2001, một nhóm nghiên cứu Pháp dẫn đầu bởi Alain Zivie thuộc Trung tâm Quốc gia đã vấp phải "bộ xương hầu như hoàn hảo" của con sư tử này, nằm dưới một thảm xương động vật và quan tài người trong một phòng tang lễ.

Bộ xương nằm trên một phiến đá, mình hướng về phía mặt trời mọc và đầu chỉ về hướng bắc.

"Mặc dù không có những lớp vải bọc bằng lanh cho thấy con vật đã được ướp xác, song có những bằng chứng khác chỉ ra điều đó là thật - ấy là vị trí của bộ xương, sự có mặt của những những mảnh mô nhỏ đã mủn rữa ra bên trong hốc răng, đất cát phủ bên trên và sự tô màu bộ xương tương tự như những xác ướp mèo được tìm thấy trong khu vực", các nhà nghiên cứu cho biết.

Ảnh chụp X-quang những xác ướp mèo này cho thấy nhiều con trong số chúng bị giết khi còn non, trước khi được bảo quản và chôn cất. Nhưng hàm răng của con sư tử và các mảnh xương bị chai của nó cho thấy chúa sơn lâm đã được nuôi nhốt và sống sót đến già.

Đây là lần đầu tiên người ta phát hiện thấy một bộ xương sư tử hoàn hảo tại một khu vực thiêng liêng của các pharaoh. Và nó cũng xác nhận rằng sư tử thuộc số những động vật được tôn thờ như thần linh trong những triều đại cai trị cuối cùng của các pharaoh. Ngoài mèo, người Ai Cập còn ướp xác chó, chim, rắn và khỉ.

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/01/3B9CEF5E/

[thienthanaoden]

Tìm kiếm đội quân Ba Tư cổ trên sa mạc Ai Cập

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/02/3B9CFA54/samac.jpg
Đi dạo trên sa mạc Western.

Du khách băng qua sa mạc Ai Cập có thể sẽ giải mã được một bí ẩn đã làm bối rối các nhà khảo cổ trong nhiều thế kỷ: điều gì đã xảy ra với đội quân 50.000 người của hoàng đế Ba Tư Cambyses.

Dự án đưa khách du lịch tìm kiếm dấu tích cổ này mang tên Cambyses, được thành lập bởi công ty lữ hành Aqua Sun Desert. Các đoàn thám hiểm sẽ "cào" cát sa mạc trên những chiếc xe 4 bánh chất đầy những du khách hăm hở, sẵn lòng trả tiền để tham gia cuộc tìm kiếm dấu vết đội quân đã bị một trận bão sa mạc nuốt chửng vào năm 524 trước Công nguyên, theo lời miêu tả của nhà sử học Hy Lạp cổ đại Herodotus.

Kéo dài từ 10 đến 22 ngày, các cuộc thám hiểm sa mạc sẽ tuân theo một lộ trình đặc biệt trong Sa mạc Western, một trong những sa mạc đẹp và khắc nghiệt nhất thế giới. Tâm điểm chú ý của họ là một khu vực không xa ốc đảo Siwa gần biên giới với Libya, nơi 4 năm trước đây một nhóm các nhà địa chất Ai Cập đã tình cờ bắt gặp những mảnh kim loại tương tự như vũ khí, cũng như các mảnh xương người.

"Dự án đã được Bộ Du lịch chấp thuận sau khi có sự đồng ý của Bộ di sản. Bất kỳ bằng chứng nào tìm được trong chuyến đi cũng sẽ đuợc cung cấp cho các nhà chức trách", Hisham Nessim, giám đốc công ty Aqua Sun Desert, cho biết.

Xúc động bởi tin này, các học giả liền phản ứng với một sự hoài nghi: "Vì chưa có gì được công bố và không có bức tranh nào được tiết lộ, nên rất khó để nói rằng liệu những di vật này có phải là phần còn lại của đoàn quân mất tích hay không".

Theo sử gia Herodotus, sau khi Ba Tư chiếm đóng Ai Cập vào năm 525 trước Công nguyên, Cambyses - con trai của hoàng đế Ba Tư Cyrus Đại đế - đã gửi 50.000 binh lính từ Thebes ở phía tây tấn công ốc đảo Siwa, và phá hủy đền thờ Amun, người mà theo truyền thuyết đã dự báo cái chết của ông. Qua 7 ngày đi bộ trên sa mạc, đoàn quân tiến tới El-Khargeh, có lẽ dự kiến đi theo lộ trình băng qua ốc đảo Dakhla và và ốc đảo Farafra để tới Siwa. Nhưng sau khi đoàn quân rời El-Khargeh, người ta không bao giờ còn gặp lại họ nữa.

"Khi họ đang ăn trưa, một cơn gió nổi lên từ phía nam, mạnh mẽ và chết người, mang theo một cột cát xoắn khổng lồ, đổ ập xuống che phủ kín đoàn quân và khiến họ hoàn toàn biến mất", Herodotus viết. Cơn bão này có thể đã hình thành từ khamsin - loại gió đông nam bất ổn nóng và mạnh thổi từ sa mạc Sahara.

Nessim sẽ tiếp tục các cuộc thám hiểm Cambyses .

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/02/3B9CFA54/

[thienthanaoden]

Chân dung đầu tiên của pharaoh tìm thấy ở Ai Cập

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/04/3B9D13C2/anh.jpg
Chân dung Hatshepsut -pharaoh nữ đầu tiên trong lịch sử (hoặc con trai bà, người cùng trị vì nhưng không có quyền lực).

Những mảnh vỡ ghép lại để lộ khuôn mặt nhìn thẳng của pharaoh Tuthmosis III (hoặc bà mẹ Hatshepsut của ông) thay vì những phác thảo trông nghiêng trước đây. Bức họa được vẽ trên một tấm ván gỗ, chôn trong cái sân nhỏ phía trước một ngôi mộ ở phía nam thị trấn Luxor.

Hatshepsut, thường được mô tả như một người đàn ông, cai trị song song với con trai bà trong khoảng 20 năm, từ năm 1503 trước Công nguyên. Thị trấn Luxor, còn được biết đến với cái tên Thebes, là thủ đô của triều đại này.

Khúc gỗ tìm thấy khá đặc biệt vì người Ai Cập cổ đại thường vẽ chân dung cho dân Ai Cập ở dạng nhìn nghiêng. Chân dung nhìn chính diện chỉ dành cho người nước ngoài, ma quỷ dưới âm phủ và các sinh vật kỳ lạ khác.

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/04/3B9D13C2/nuhoang3.jpg
Hatshepsut thường được mô tả như một người đàn ông có râu.

Nhà Ai Cập học người Tây Ban Nha, Jose Manuel Galan, phỏng đoán bức họa hoàng gia này hoặc là phác thảo cho một bức tượng, là một bức tranh tình cờ do một sinh viên tạo ra để chứng tỏ tài năng của mình hoặc chỉ để giải trí. Thực tế là tấm ván gỗ còn chứa một hình hoạ tương tự nhưng thô vụng hơn, cho thấy một sinh viên nào đó có thể đã sử dụng nó để sao chép công trình của thầy mình.

Các nhà Ai Cập học tìm được một mảnh của tấm gỗ vào năm 2002 và 13 mảnh khác vào năm 2003. Một năm qua, họ gắn các mảnh với nhau và nay chuẩn bị đưa ra triển lãm tại bảo tàng Luxor.

Galan tin tưởng đây là một pharaoh, bởi người trong tranh đội chiếc vương miện "nemes", làm từ một loại vải sọc chỉ dành cho các hoàng đế. "Chúng tôi tìm thấy bức họa tương tự với vật này trên một tấm gỗ ở Bảo tàng Anh. Và cái cách mà mắt, môi, mũi và hình dáng của họ được thể hiện rất đặc trưng cho thời kỳ này", ông nói.

Tấm bản gỗ rộng 50x30 cm, và được phủ bởi một lớp vữa màu vàng kem. Bức tranh vẽ bằng phẩm màu đen, trên nền một lưới ô vuông màu đỏ được dùng để đánh dấu tỷ lệ.

Galan cho biết tấm gỗ có thể là một phần tài sản được chôn theo viên quan có tên gọi Djehuty, từng là giám thị cho các công trình công cộng và tài chính dưới thời Hatshepsut, hoặc có thể là một thành viên trong gia đình Djehuty. Mộ của Djehuty được tìm thấy ở gần đó.

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/04/3B9D13C2/

[thienthanaoden]

Cleopatra đã quyến rũ Antony như thế nào?

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/04/3B9D19A2/vase.jpg

Thiên tình sử bất hủ giữa nữ hoàng Ai Cập Cleopatra và viên tướng La Mã Marc Antony đã được bất tử hoá trên một chiếc bình cổ La Mã hiện được trưng bày tại bảo tàng Anh.

Susan Walker, nguyên phó giám đốc bộ phận cổ vật Hy Lạp và La Mã tại Bảo tàng Anh, tin rằng hình ảnh trên chiếc bình Portland có chạm trổ thuỷ tinh chứng tỏ Cleopatra đã quyến rũ Antony, trong khi thần tình ái và Anton, con trai của anh hùng Hercules, thì đứng nhìn. Dòng họ của Marc Antony vẫn tuyên bố họ là hậu duệ của Anton.

Nếu giả thuyết của Walker là đúng, thì chiếc bình sẽ bổ sung thêm vào một số ít những hình ảnh đã được biết tới về Cleopatra trong thế giới cổ xưa. Theo Lisa Schwappach-Shirriff, tại Bảo tàng Ai Cập Rosicrucian ở San Jose, California, hiện mới xác định được 7 bức tượng của Cleopatra. Tất cả được làm bằng đá, chứ không phải thuỷ tinh.

Trong buổi thuyết trình tháng trước tại Bảo tàng Anh, Walker đã khẳng định rằng chiếc bình thể hiện hình ảnh "cơ hội cuối cùng của Antony để gìn giữ danh tiếng La Mã của mình, trước khi sự quyến rũ của nữ hoàng Ai Cập trở nên không thể cưỡng lại đối với ông".

Sau thất bại tại cuộc chiến Actium (năm 31 trước Công nguyên), Antony tìm đến chỗ ở của Cleopatra ở Alexandria, tại đó ông nghe được tin đồn về cái chết của nàng. Antony liền tự sát và theo truyền thuyết, Cleopatra sau đó cũng tự kết liễu đời mình bằng nọc độc của rắn. Hình ảnh con rắn đã được minh hoạ quanh cơ thể người đàn bà trên chiếc bình.

Bảo tàng Anh đã gọi chiếc bình Portland là tạo vật chạm trổ thuỷ tinh nổi tiếng nhất từ đời xưa. Để tạo nên những hình chạm trổ, thợ thổi thuỷ tinh đã phải hoà thuỷ tinh đen vào thuỷ tinh trắng và sau khi để nguội, mài giũa nó để cho ra các hình hài.

Với kiểu chế tác như vậy nên rất khó xác định niên đại chiếc bình. Xác định bằng carbon thì không có tác dụng bởi nó cần những mẫu vật lấy từ động thực vật. Dùng phương pháp phát quang thì cũng không thành công, bởi nó chỉ dựa trên những vật thể được nung nóng ở nhiệt độ ít nhất 350 độ C. Các phương pháp khác thì cần mẫu vật mà có thể làm hỏng chiếc bình.

Hình ảnh trên chiếc bình cũng làm đau đầu các chuyên gia trong nhiều năm. Nguồn gốc của nó vẫn chưa được xác định. Người ta chỉ biết đến bình cổ này vào năm 1601 và do một hồng y giáo chủ Italy sở hữu. Tháng 8/2003, Jerome Eisenberg, thuộc tạp chí nghệ thuật và khảo cổ Minerva, tuyên bố chiếc bình được làm từ thế kỷ 16. Eisenberg cũng tin rằng hình ảnh trên đó mang phong cách Phục Hưng hơn là La Mã.

Nhưng Schwappach-Shirriff thì ủng hộ giả thuyết của Bảo tàng Anh về thời gian xuất xứ của chiếc bình. "Nghệ thuật chạm trổ kính La Mã chỉ phổ biến ở 2 giai đoạn chính là từ năm 27 trước Công nguyên đến 68 sau Công nguyên, và một quãng trong thế kỷ 4. Chúng thường rất đắt và được coi là những món đồ xa xỉ".

Schwappach-Shirriff cho rằng giả thuyết về hình ảnh trên chiếc bình của Walker là thú vị, đặc biệt khi những nghệ sĩ cổ điển thường muốn giấu đi danh tính và ý nghĩa trong các tác phẩm của mình. Tuy nhiên, do nguồn gốc của chiếc bình không được ghi chép rõ ràng, nên chưa thể khẳng định giả thuyết này là đúng hay sai.

"Tôi chưa thể nói đó là Antony và Cleopatra, cũng như tôi có thể khẳng định đây không phải là Caesar và Octavia".

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/04/3B9D19A2/

[thienthanaoden]

Phát hiện tảng đá cổ tái hiện nền văn minh Ai Cập

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/04/3B9D1D1C/king.jpg
Vua Ptolemy III.

Một nhóm khảo cổ người Đức và Ai Cập làm việc tại lưu vực sông Nile đã khai quật được một chiếc bia ấn tượng có từ 2.200 năm trước, trên đó khắc cùng một nội dung bằng 3 ngôn ngữ khác nhau, giống như tảng đá Rosetta nổi tiếng.

Trưởng nhóm khảo cổ Christian Tietze tại Đại học Potsdam cho biết đây là tảng đá ý nghĩa nhất từng được tìm thấy ở Ai Cập trong 120 năm trở lại đây.

Tấm bia làm bằng đá granite xám, cao 99 cm, rộng 84 cm được tìm thấy hoàn toàn ngẫu nhiên tại một ngôi đền khai quật ở thành phố Bubastis đổ nát, cách thủ đô Cairo ngày nay 90 km. Bubastis từng là thủ đô của Ai Cập vào thế kỷ 8 trước Công nguyên. Ngôi đền có thể đã bị một cơn động đất phá huỷ.

Nội dung trên tảng đá cho thấy đó là một sắc lệnh viết bằng tiếng Hy Lạp, Demotic và chữ tượng hình Hieroglyph, đề cập đến vị vua Ptolemy III Euergetes I và thời điểm năm 238 trước Công nguyên.

"Sắc lệnh này rất ý nghĩa bởi nó đề cập cụ thể tới sự cải cách trong lịch Ai Cập cổ đại, mà thực tế không được thực hiện cho đến 250 năm sau, dưới thời Julius Caesar", Tietze cho biết.

Bản khắc bao gồm 67 dòng chữ Hy Lạp, 24 dòng Demotic cùng với những đường nét của chữ Hieroglyph, phác hoạ sự cải cách bộ lịch và ca ngợi vua Ptolemy. Vị vua này được tán dương vì có công nhập khẩu thóc gạo từ Syria, Phoenicia và Síp, nhằm đẩy lùi nạn đói ở Ai Cập cổ đại, trong số nhiều công lao khác.

"Nó đã tái hiện sự dũng mạnh và lòng từ bi của vua Ptolemy III", Tietze phát biểu.

Hòn đá Rosetta, được lấy tên từ khu vực nơi nó được khám phá vào năm 1977, có khắc chữ Hy Lạp, Demotic và Hieroglyph, hiện được trưng bày tại Bảo tàng Anh.

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/04/3B9D1D1C/

[thienthanaoden]

Cuộc sống tình cảm qua thơ ca Ai Cập cổ

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/04/3B9D1E0B/egypt1.jpg
Bức hoạ trên tường trong lăng mộ của Tutankhamun tại Thung lũng các ông hoàng.

Kim tự tháp, xác ướp, hầm mộ và những hiện vật tượng trưng cho tầng lớp quý tộc và thế giới bên kia thống trị hình ảnh của chúng ta về Ai Cập cổ đại. Nhưng những bài thơ được sáng tác cách đây hàng nghìn năm có thể mang tới một cái nhìn sâu sắc hơn về cuộc sống thường ngày của người Ai Cập xưa.

"Thơ ca có thể là tài sản bị lãng quên lớn nhất trong thế giới Ai Cập cổ đại", Richard Parkinson, chuyên gia văn học Ai Cập cổ tại Bảo tàng Anh, phát biểu.

Trong khi những ghi chép lịch sử và các tác phẩm được miêu tả bên trong các ngôi mộ thường đưa ra những giải thích mang tính lý tưởng hoá về cuộc sống Ai Cập thời xưa, thì thơ ca mang đến một cái nhìn thực tế về bản chất con người và những khiếm khuyết của họ.

Một tập thơ tình vừa được phát hiện trong ngôi làng Deir el-Medina, từng là nơi sinh sống của các thợ xây lăng mộ, bên ngoài Thung lũng các ông hoàng. Những áng thơ này cho phép người yêu thơ và say mê Ai Cập thâm nhập vào cuộc sống tình cảm của những người dân bình thường nhất.

"Mọi người thường cho rằng tất cả những tác phẩm của Ai Cập cổ đều mang tính tôn giáo, nên tính chất đời thường của những bản tình ca này không ngừng làm ngạc nhiên các độc giả", Parkinson cho biết.

Được viết vào thời kỳ New Kingdom (1539-1075 trước Công nguyên), những bản tình ca này ca ngợi tình yêu và sự lãng mạn, với cách sử dụng đầy bất ngờ thuật ẩn dụ, lặp từ và những kỹ thuật khác, tương tự nền thơ văn ngày nay.

Hết P1

[thienthanaoden]

P2

The Flower Song (Excerpt)

To hear your voice is pomegranate wine to me:
I draw life from hearing it.
Could I see you with every glance,
It would be better for me
Than to eat or to drink.

Bài ca loài hoa (trích)

Giọng nói em ngọt ngào như rượu lựu
Tôi có thêm sinh lực khi nghe giọng nói ấy
Được nhìn thấy em thoáng qua thôi
Cũng là tuyệt vời rồi
Chẳng cần ăn hay uống.

(tạm dịch)

Theo Jacco Dieleman, nhà Ai Cập học tại Đại học California, nền thơ ca sơ khai tại Ai Cập có thể là một phần của nền văn nói truyền thống. Các bài thánh ca, câu chuyện và lời cầu nguyện được truyền từ người này sang người khác. Thời đó, có thể chỉ một trong một trăm người biết đọc và viết.

Hệ thống chữ viết tượng hình của Ai Cập (Hieroglyph) có thể đã được sáng tạo để giúp những nhà buôn ghi chép hàng hoá và tính toán tiền nong. Sau này, chữ tượng hình được khắc trên các ngôi mộ hoàng gia để ghi lại tiểu sử chủ nhân của ngôi mộ. Qua nhiều thời gian, những bản tiểu sử dài hơn, các bài thơ và bài hát cũng dần xuất hiện.

Để đọc được những áng văn thơ của người Ai Cập xưa, phải trải qua một quá trình gồm 2 bước. Hầu hết những tác phẩm được viết bằng chữ thầy tu (hieratic) - một dạng viết tắt của hieroglyph. "Để viết ra tất cả những chữ hieroglyph đẹp đẽ về chim chóc, đàn ông, đàn bà, bạn sẽ mất vài ngày để hoàn thành bức thư", Dieleman cho biết.

Để giải mã chữ viết cổ, Dieleman nghiên cứu kỹ lưỡng những bức chụp chi tiết về các tác phẩm được khai quật, cùng với sự quan sát hiện vật thực, nếu có thể. Sau đó, ông dịch từ hieratic sang hieroglyph. Tại giai đoạn này, ông bổ sung âm thanh cho các chữ cái và nhặt ra các từ, câu và cả đoạn.

Những giai thoại lịch sử và các bài thánh ca thường được khắc trên tường trong mộ, viết trên giấy cói hoặc được vẽ nguệch ngoạc lên các mảnh gốm. "Những mảnh gốm này được coi là giấy nháp của người Ai Cập xưa", Terry Wilfong, nhà Ai Cập học tại Đại học Michigan, cho biết.

Những tác phẩm được tìm thấy tại ngôi làng Deir el-Medina chứng tỏ người dân thời đó khá hay chữ. Những bài thơ tình thường mang tính nhạc và sử dụng các sự kiện trong cuộc sống thường nhật, như trồng lúa, bắt chim, đánh cá bên dòng sông Nile, như một ẩn dụ về tình yêu.

The Crossing (Excerpt)
I'll go down to the water with you,
and come out to you carrying a red fish,
which is just right in my fingers.

Qua sông (trích)

Tôi sẽ bước xuống nước cùng em
và mang tới cho em một con cá đỏ
chìa ngay ra trên những ngón tay.

(tạm dịch)

Tiếng nói của phụ nữ khá mạnh mẽ trong thơ ca Ai Cập cổ - như trong vai người kể chuyện hoặc người lựa chọn bạn tình. Điều này chứng tỏ phái yếu có vị trí cao hơn trong nền văn hoá Ai Cập xưa. Phụ nữ cũng có thể là tác giả của một số bài thơ.

Một trong những tác phẩm yêu thích của nhà khảo cổ Wilfong là bài thơ ca tụng một người chơi đàn hạc. Có từ năm 1160 trước Công nguyên, bài thơ này được tìm thấy trên ngôi mộ của Inherkhawy, người giám sát công nhân tại khu mộ hoàng gia ở thành phố Thebes cổ.

The Harper's Song for Inherkhawy (Excerpt)

So seize the day! hold holiday!
Be unwearied, unceasing, alive
you and your own true love;
Let not the heart be troubled during your
sojourn on Earth,
but seize the day as it passes!

Bài ca đàn hạc dành cho Inherkhawy (trích)

Hãy nắm lấy ngày hôm nay, giữ trọn ngày lễ này
Đừng mệt mỏi, đừng dừng lại, hãy sống
anh và tình yêu đích thực của anh
Đừng để trái tim phải muộn phiền
khi anh lưu lại trên trái đất
mà hãy nắm lấy ngày hôm nay khi nó đang trôi qua!

(tạm dịch)

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/04/3B9D1E0B/

[thienthanaoden]

Phát hiện mê lộ ngầm chật cứng xác ướp ở Ai Cập

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/04/3B9D2145/h3.jpg
Khu vực này có thể được các thày tế Ai Cập coi sóc cho một dòng họ đặc biệt hay một phường hội công nhân.

Hơn 50 xác ướp vừa được các nhà khảo cổ Pháp và Ai Cập tìm thấy trong một đường hầm dưới lòng đất Saqqara, cách Cairo 25 km về phía nam. Người ta hy vọng, các xác ướp và sơ đồ bài trí đường hầm sẽ tiết lộ những thông tin mới về nền văn hóa ở vùng đất này trong thiên niên kỷ thứ nhất trước Công nguyên.

"Đó là một mê cung rắc rối với xác ướp ở khắp nơi, trái có, phải có, trên và dưới cũng có. Khi người ta đến đây, chẳng còn chỗ nào trống nữa nên họ đã ép các quan tài vào tường, hoặc đào đường hầm khác, hoặc chồng các xác ướp lên nhau", Zahi Hawass, giám đốc Cơ quan di sản tối cao Ai Cập cho biết.

Nhóm nghiên cứu tin rằng, hầm mộ tập thể này được sử dụng từ khoảng năm 660 đến năm 30 trước Công nguyên - khoảng thời gian bắt đầu bằng sự phục hưng văn hóa Ai Cập và kéo dài cho đến cuối thời Ptolemaic (thời kỳ cai trị Ai Cập của 15 hoàng đế Hy Lạp liên tiếp, sau cuộc chinh phục của Alexander Đại đế vào năm 332 trước Công nguyên).

Các xác ướp được bọc trong vải lanh rồi đặt vào quách đá hoặc gỗ, một số còn được bảo quản khá tốt. Nigel Strudwick, người phụ trách bộ phận Ai Cập và Sudan cổ đại tại Bảo tàng Anh ở London, cho biết, thực tế các xác ướp đã được tìm thấy ở đúng chỗ của nó, với những dấu vết về trạng thái tự nhiên của các ngôi mộ và những người được chôn cất ở đây.

"Tôi cho rằng bộ sưu tầm hài cốt này phong phú hơn chúng tôi tưởng, nhưng nhiều ngôi mộ đã bị bọn cướp phá hoại khoảng 180 năm trước", Strudwick nói. Ông phỏng đoán mạng lưới hầm mộ này có thể đã được các thầy tế coi sóc như một "nghĩa trang có quản lý", thuộc về một dòng họ đặc biệt hoặc một phường hội công nhân.

Còn Hawass tin rằng dưới lớp bọc bằng lanh ở một vài xác ướp là vô số các lá bùa vàng. Những tấm bùa trừ ma này, đôi khi có hình các vị thần, nhằm xua đuổi ma quỷ và được giấu dưới những lớp vải quấn quanh xác ướp trong thiên niên kỷ đầu tiên trước Công nguyên.

"Khi có trong tay toàn bộ các xác ướp, chúng tôi có thể hiểu được cách thức họ được chôn chất, được bài trí, và địa vị của những người yên nghỉ ở đây", Strudwick nói.

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/04/3B9D2145/

[thienthanaoden]

Tìm thấy khu lều của thợ mỏ thời kỳ pharaoh

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/05/3B9D23E6/mn.jpg
Chiếc mặt nạ vàng của Tutankhamun.

Một nhóm khảo cổ Bỉ trong chuyến đi tới Ai Cập mới đây đã khám phá ra những túp lều ở gần một mỏ vàng trong dãy núi gần biển Đỏ. Chúng nằm rải rác xung quanh các hầm lò, với một lượng lớn công cụ dùng để xẻ đá chứa vàng và một cái thùng chứa đá rắn để nghiền nguyên liệu.

"Nhóm nghiên cứu dẫn đầu là Frank Vermeulen đã khảo sát trên khu vực rộng 3 km2 và tìm thấy rất nhiều tổ hợp nhà dành cho công nhân trong mỏ vàng này", Sabri Abdulaziz, một quan chức của Cơ quan di sản tối cao Ai Cập, thông báo.

Khu lều nằm cách thành phố Marsa Alam trên bờ biển Đỏ 120 km, và cách Cairo 700 km về phía đông bắc.

Theo các chuyên gia, người Ai Cập dưới thời kỳ các pharaoh thường xây dựng chỗ ở cho người lao động gần các hầm mỏ, cũng như các lò luyện vàng.

Những mỏ vàng quan trọng nhất trong thời kỳ này nằm ở thung lũng Hamamat, cùng khu vực với mỏ vàng mới tìm thấy. Ngoài ra, người Ai Cập còn đào vàng từ các núi Nuba và Sinai. Không chỉ sử dụng vàng làm đồ trang sức cho người sống, cư dân Ai Cập cổ đại còn chuẩn bị cho các pharaoh một cuộc sống ở thế giới bên kia cũng tràn ngập thứ kim loại tuyệt đẹp này, như chiếc mặt nạ nổi tiếng của Tutankhamun.

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/05/3B9D23E6

[thienthanaoden]

Phát hiện thư viện cổ Alexandria

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/05/3B9D28F3/library1.jpg
Mô hình tái hiện thư viện Alexandria.

Các nhà khảo cổ vừa tìm thấy nơi mà họ tin rằng từng là thư viện Alexandria nổi tiếng - trung tâm văn hoá cổ đầu tiên của loài người. Nhóm khảo cổ Ba Lan và Ai Cập đã khai quật một khu vực thuộc vùng Bruchion, Địa Trung Hải, và tìm thấy những công trình giống như giảng đường.

Chủ tịch Uỷ ban khảo cổ Ai Cập Zahi Hawass cho biết 13 giảng đường này có thể chứa tổng cộng tới 5.000 sinh viên. Một đặc điểm đáng chú ý của căn phòng là ở giữa có một cái bục dành cho giảng viên đứng.

"Đây là lần đầu tiên một khu giảng đường đã được phát hiện trên khu vực của người Greco-La Mã, trong địa phận Địa Trung Hải. Đó có thể là trường đại học lâu đời nhất trên thế giới", Hawass nói.

2.000 năm trước, Alexandria là một trung tâm văn hoá thời cổ và được coi là nơi khai sinh của nền khoa học phương tây. Nó lưu trữ những tác phẩm của các học giả và nhà văn vĩ đại nhất trong thế giới cổ đại. Tại một làng đánh cá nhỏ bên bờ sông Nile có tên gọi Rhakotis, Alexander Đại đế đã chọn nơi này làm thủ phủ mới cho đế chế của mình. Nó trở thành thủ đô của Ai Cập vào năm 320 trước Công nguyên và nhanh chóng trở thành thành phố có ảnh hưởng nhất trong khu vực.

Những vị hoàng đế đã cho xây một ngọn hải đăng khổng lồ ở Pharos, một trong 7 kỳ quan thế giới, và thư viện Alexandria nổi tiếng. Tại chính thư viện này, Archimedes đã sáng chế ra máy bơm nước hình ốc vít vẫn được sử dụng đến ngày nay. Cũng tại đây, Eratosthenes đo được đường kính của trái đất, Euclid phát hiện ra các định luật hình học và Ptolemy viết nên tác phẩm Almagest. Đó là một trong những cuốn sách khoa học có ảnh hưởng nhất nói về bản chất của vũ trụ trong 1.500 năm. Sau này thư viện đã bị thiêu hủy trong cuộc xâm chiếm của Julius Caesar.

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/05/3B9D28F3/

[thienthanaoden]

Xuất lộ các giảng đường cổ đại ở Alexandria

13 phòng học xây dựng từ thời La Mã vừa xuất hiện trong các hố khai quật tại một thành phố cảng Địa Trung Hải. Các nhà di sản học Ai Cập tin rằng chúng thuộc về một trường đại học cổ gắn liền với thư viện danh tiếng Alexandria.

Các giảng đường này được xây dựng từ đá vôi, với mỗi căn bao quanh bởi một hàng các bậc thang làm chỗ ngồi cho sinh viên.

Zahi Hawass, Giám đốc Tổ chức Di sản tối cao Ai Cập, cho biết, các giảng đường này có niên đại vào khoảng năm 30 trước công nguyên, được khai quật gần một di tích mà người ta tin là nhà hát cổ tìm thấy tại trung tâm Alexandria 25 năm trước. Song theo nhóm nghiên cứu Ba Lan - Ai Cập, nhà hát trên thực chất chính là một giảng đường lớn hơn.

Thư viện Alexandria được thành lập sau khi Alexander Đại đế xây dựng thành phố này trên bờ biển Địa Trung Hải của Ai Cập vào năm 332 trước Công nguyên. Nó trở thành điểm sáng trong cuộc truyền bá tri thức ở thế giới cổ đại cho đến khi bị đốt cháy vào năm 415 sau Công nguyên.

"Chúng tôi đã có trong tay tài liệu nói về trường đại học này, nhưng chưa bao giờ tìm thấy bất kỳ bằng chứng khảo cổ nào", Hawass nói. "13 phòng học, gần giảng đường lớn được tìm thấy 25 năm trước, theo tôi, là một góc của trường đại học mà phần còn lại của trường đại học đó đang nằm sâu dưới những toà nhà hiện đại của Alexandria".

Cũng theo Hawass, trường đại học này có lẽ được xây dựng trong thời kỳ người Hy lạp thống trị, ngay trước kỷ nguyên La Mã, với gần 5000 sinh viên. "Tôi cho rằng ngôi trường đã bị bỏ rơi sau vụ cháy thư viện Alexandria", ông phỏng đoán.

Ngày nay, Ai Cập đã xây dựng một thư viện hiện đại mang tên Bibliotheca Alexandrina thế vào chỗ những bậc ngồi cổ xưa. Toà nhà hình đĩa rộng lớn hướng mặt ra biển Địa Trung Hải này được mở cửa vào năm 2002.

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/05/3B9D302E/

[thienthanaoden]

Người Ai Cập cổ cũng biết hài hước

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/06/3B9D330F/bes1.jpg
Thần hài Bes.

Một loạt những tài liệu về người Ai Cập cổ mới được tiết lộ đã cho thấy con người vào hàng nghìn năm trước đã biết thưởng thức những câu đùa tục tĩu, những tranh đả kích chính trị, trò đùa chế nhạo và cả truyện hài.

Những bằng chứng được tìm thấy trong các văn bản, tranh phác họa, bức vẽ và cả đền miếu cho thấy sự hài hước mang tới sự thư giãn và lối thoát cho những người Ai Cập cổ đại, đặc biệt tầng lớp bình dân lao động nặng nhọc.

Theo Carol Andrews, giảng viên Ai Cập học tại Đại học London, sự hài hước của người Ai Cập cổ được chia thành 5 danh mục cơ bản: đả kích chính trị, hài bẩn thỉu, hài tục tĩu, trò tếu táo và hài về loài vật.

Với hài châm biếm, những người lao động có thể chế nhạo các ông hoàng bằng cách thể hiện hình ảnh pharaoh trong tư thế mất thẩm mỹ, như không cạo râu hoặc rất ẽo ợt.

Hình vẽ những kẻ say rượu nôn thốc nôn tháo trong bữa tiệc là ví dụ về thể loại hài bẩn thỉu, trong khi hài tục tĩu bao gồm những câu chuyện khiêu dâm vừa bóng gió vừa thẳng thừng. Trò vui nhộn bao gồm hình ảnh những người bị tai nạn trớ trêu như rìu rơi vào đầu hoặc hành khách bị ngã khỏi thành thyyền.

Người Ai Cập cổ đặc biệt thích thú gây cười từ những con vật, như vẽ hình con vịt mổ mông người, những con mèo cuồng chân, khỉ chơi nhạc cụ và khỉ đánh chén, nhậu nhẹt. Đặc biệt, một cuộn giấy cói có hình ảnh pharaoh là con chuột ngồi chễm chệ trên chiếc xe kéo bằng 2 con chó, lao nhanh tới một nhóm chiến binh là các con mèo. Một bức hoạ khác lại có hình ảnh một con sư tử và linh dương chơi bài với nhau.

"Từ những gì tôi nhìn và nghe thấy, tôi tin rằng óc hài hước của họ cũng không khác gì chúng ta", nhà nghiên cứu Vincent Jones nói.

Theo Jones, người Ai Cập cổ đại cũng có những lý do nghỉ việc rất thú vị như ốm, cưới xin và cuối cùng là "Tôi đang bận xây nhà". "Thật thú vị khi biết rằng người ta cũng đã bịa ra những lý do để trốn việc từ hàng nghìn năm trước", Jones nói.

Sự hài hước không chỉ giới hạn trong thế giới trần tục. Một bức vẽ trên tường tại đền Hatshepsut ở Deir el-Bahri phác hoạ hình ảnh nữ hoàng Punt béo phì đứng trước một con lừa bé xíu. Lời chú thích trên tranh ghi rằng con lừa có nhiệm vụ phải chở nữ hoàng.

Mảnh đất Punt, nay là Libya hoặc Ethiopia, chứa đựng rất nhiều biểu tượng của người Ai Cập trong xã hội cổ. Da động vật và những hàng hoá độc đáo được xuất khẩu từ Punt qua các con đường giao dịch. Bes - vị thần hài Ai Cập, các bài ca, điệu nhảy cũng đều xuất phát từ Punt. Trong khi người Ai Cập không có ngôi đền nào thờ thần Bes, thì các miếu thờ vị thần lùn râu rậm, mập mạp với mái tóc bù xù, được đặt trong rất nhiều ngôi nhà. Người Ai Cập cổ tin rằng bất cứ khi nào đứa trẻ trong nhà bỗng nhiên cười chẳng vì lý do gì, thì đó là khi thần Bes đang làm trò.

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/06/3B9D330F/

[thienthanaoden]

Khai quật khu nghĩa trang 5.000 tuổi tại Ai Cập

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/06/3B9D385D/limestone.jpg
Tấm đá khắc chữ được tìm thấy tại khu nghĩa trang.

Các nhà khảo cổ Australia vừa khai quật được một khu nghĩa địa 5.000 tuổi với 20 ngôi mộ còn nguyên vẹn tại vùng ngoại ô, cách thủ đô Cairo 24 km về phía nam.

Khu vực nằm ở ngoại ô Helwan gồm nhiều ngôi mộ to nhỏ khác nhau, trong đó những mộ to hơn dành cho tầng lớp trung lưu và thượng lưu. Trong mộ còn có những bình lọ làm bằng thạch cao tuyết hoa, đá vôi, đất sét và đồng. Các nhà khảo cổ còn khai quật được một tấm đá khắc chữ viết tượng hình cổ.

Hai ngôi mộ bằng đá vôi lớn trong khu vực được xác định là thuộc giai đoạn Cựu vương quốc, 2575-2134 trước Công nguyên, trong đó có chứa những phòng nguyện nhỏ.

"Nhiệm vụ của chúng ta là phải bảo vệ khu khảo cổ quan trọng này khỏi bị xâm phạm trong kế hoạch việc mở rộng đô thị của chính phủ", nhà khảo cổ Australia Christian Kohler phát biểu.

Helwan là một khu công nghiệp có dân cư đông đúc nằm ngang qua dòng sông Nile, gần khu kim tự tháp Saqqara.

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/06/3B9D385D/

[thienthanaoden]

Phát hiện pháo đài ở cửa ngõ phía đông Ai Cập cổ đại

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/07/3B9D4163/aicap2.jpg
Loại chiến xa do ngựa kéo này được đưa vào Ai Cập ở nửa sau thời kỳ cai trị của Hyksos.

Một nhóm khảo cổ vừa tìm thấy dấu tích những bức tường có lỗ châu mai, xây dựng từ thời các Pharaoh, trên con đường dẫn vào cửa ngõ phía đông Ai Cập cổ đại. Bộ Văn hoá nước này thông báo như vậy hôm qua.

Pháo đài gồm 3 công sự, được xây dựng tại thành phố cổ Tharu trên lưu vực một nhánh của sông Nile, từ lâu đã khô cạn.

Nằm trên con đường Horus (tuyến giao thương quân sự và thương mại huyết mạch nối từ Ai Cập tới châu Á) và cách kênh đào Suez 32 km về phía đông, tổ hợp quân sự hơn 3.500 tuổi này là một phần của tuyến phòng thủ trải dài theo lộ trình đó.

Zahi Hawass, Giám đốc Cơ quan di sản tối cao Ai Cập, cho biết tuyến đường Horus được củng cố qua các thời kỳ, khởi nguồn từ Middle Kingdom của Ai Cập (bắt đầu khoảng năm 2.000 trước Công nguyên) đến kỷ nguyên La Mã và Hy Lạp cổ đại (bắt đầu khoảng năm 323 trước Công nguyên).

"Sự có mặt của 3 pháo đài tại một địa điểm, cái sau chồng lên phế tích cái trước, đã xác nhận tầm quan trọng chiến lược của khu vực này, đặc biệt là thành phố Tharu, với vai trò cửa ngõ đi vào thung lũng sông Nile từ phía đông", Hawass nói.

Trong 3 công trình tìm thấy, một công sự có niên đại từ thời Hyksos, nhân vật được cho là đã xâm lược Ai Cập khoảng thế kỷ 17 trước Công nguyên. Các chuyên gia tin rằng công sự này có thể đã bị phá huỷ trong cuộc chiến một thế kỷ sau đó, khi Kamose và Ahmose trục xuất Hyksos.

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/07/3B9D4163/

[thienthanaoden]

Bộc lộ hình ảnh 3 chiều của xác ướp Ai Cập

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/07/3B9D43BB/xacuop.jpg
Thầy tu Nesperennub với chiếc bát đội trên đầu.

Công nghệ cắt lớp máy tính kết hợp với kỹ thuật chụp y học tiên tiến đã "bóc đi" lớp quách đồ sộ bên ngoài của một xác ướp 2.800 năm tuổi, để lộ ra bức chân dung 3 chiều hoàn hảo của nhân vật bên trong. Bảo tàng Anh ở London vừa thông báo như vậy.

Yên nghỉ trong một chiếc quách được trang trí cầu kỳ, Nesperennub, vị thầy tu được chôn ở Thebes vào khoảng năm 800 trước Công nguyên, đã được đưa từ nơi trưng bày của bảo tàng đến phòng chụp CT tại một bệnh viện ở London và máy chụp laser 3 chiều ở Scotland.

Tiếp đó, người ta lắp ghép 1.500 lát cắt và biến nó thành bức tranh 3 chiều bằng phần mềm đặc biệt do hãng Silicon Graphics, ở Mountain View, California, phát triển.

Sau 2 năm thực hiện, Nesperennub đã thực sự trở thành một phiên bản ảo mang tính cách mạng hóa. Người xem có thể chiêm ngưỡng chân dung này nhờ một loại kính mắt xem phim nổi 3 chiều, và khám phá những gì ẩn giấu đằng sau các lớp vải bọc.

"Chúng tôi đã xác nhận được Nesperennub là đàn ông, và khôi phục những thông tin chi tiết như tuổi tác và cách thức mà ông ta được ướp xác. Kinh nghiệm này là độc nhất vô nhị, nó kết hợp giữa công nghệ và khảo cổ, tiết lộ những phương pháp công nghệ tiên tiến khác của thời kỳ đó - thời kỳ người Ai Cập cổ đại", David Hughs, Giám đốc giải pháp Trung tâm Reality tại hãng Silicon Graphics, cho biết.

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/07/3B9D43BB/quach.jpg
Chiếc quách chứa xác uớp thầy tu.

Bức tranh tiết lộ chi tiết đến kinh ngạc. Người xem có thể thấy một chiếc bát gốm trên đầu xác ướp - dường như những người làm lễ đã tình cờ gắn nó vào đó - cùng với một lỗ rò trên đế của một chiếc răng, và một lỗ hổng nhỏ giống như lỗ thủng do viên đạn tạo ra ở gần não bộ. Trên ngực Nesperennub là những chiếc bùa hộ mệnh làm từ vải lanh. Trong quách còn đặt vài chiếc gương giả có hình dáng quả hạnh, để người chết có thể nhìn thấy thế giới bên kia.

Cho tới nay, cách duy nhất để quan sát chi tiết các xác ướp là tháo tung nó ra, nhưng việc này có thể làm phá hủy các mô của người chết. Ngay cả tia X cũng không giúp gì được nhiều, vì nó rất khó xuyên qua chất nhựa thông rắn ở bên trong quách.

Nhờ công nghệ chụp ảnh 3 chiều, các nhà khoa học không những có thể bảo toàn nguyên vẹn xác ướp, mà còn bộc lộ nhiều hơn những gì mà mắt thường có thể nhìn thấy.

Nesperennub được chọn thí điểm vì đây một trong những xác ướp nổi tiếng nhất tại bảo tàng. Các bản mô tả bằng chữ tượng hình tiết lộ rằng đó là một thầy tu tại đền thờ Karnak ở Thebes. Ông được chôn tại Thung lũng các ông hoàng bên bờ sông Nile vào khoảng năm 800 trước Công nguyên, và được đưa tới bảo tàng Anh năm 1899.

Kỹ thuật chụp CT đã được sử dụng để khám phá xác ướp từ 15 năm qua, nhưng đây là xác ướp đầu tiên được thăm dò dưới dạng ảnh nổi 3 chiều tổng thể. Các nhà khoa học và sử học hy vọng công nghệ này sẽ được áp dụng cho các xác ướp khác trong tương lai không xa.

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/07/3B9D43BB/

[thienthanaoden]

Tìm thấy tượng vua Ramses II khổng lồ

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/08/3B9D5013/ramses1.jpg
Một bức tượng của vua Ramses II.

Trong khi đào móng cho một ngôi trường tôn giáo tại thị trấn Akhmim ở miền nam Ai Cập, các công nhân đã khai quật được di tích một ngôi đền cổ và các phần của một bức tượng pharaoh Ramses II lớn nhất từ trước tới nay.

Bức tượng ở tư thế ngồi, cao 12 m, riêng chiếc đầu cũng nặng 2 tấn. Ramses II, trị vì vào thế kỷ 13 trước Công nguyên, là vị vua thứ 3 của Triều đại thứ 19, và là một trong những pharaoh có tầm quan trọng nhất thời đó. Ông được ghi nhận là người sáng lập nên Ai Cập cổ vì đã xây dựng hoặc cho mở rộng nhiều ngôi đền trong triều đại của mình hơn bất cứ vị vua nào khác.

Tại một ngôi đền ở đông bắc Cairo, người ta cũng phát hiện thấy một ngôi mộ cổ vẫn còn nguyên vẹn, nhưng bị chìm sâu toàn bộ dưới nước. Ngôi mộ có từ thời Tân vương quốc - kéo dài từ thế kỷ 16 đến 11 trước Công nguyên, trong đó có 4 chiếc bình để bảo quản các cơ quan nội tạng như gan, dạ dày, phổi, ruột. Tường mộ được trang trí tinh xảo bằng các hình khắc. Nó có thể thuộc về một nhân vật quan trọng thuộc hoàng gia.

Các nhà khảo cổ Ai Cập đang nghĩ cách để đưa toàn bộ ngôi mộ lên khỏi mặt đất.

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/08/3B9D5013/

[thienthanaoden]

Phát hiện mộ cổ tại Ai Cập

Một ngôi mộ hình vòm thời Pharaoh có từ thế kỷ 7 trước Công nguyên mới được phát hiện tại ngoại ô Cairo. Ngôi mộ dành cho một vị tu sĩ vào triều đại thứ 26.

Các nhà khảo cổ cho biết ngôi mộ gồm một quan tài bằng đá bazan còn nguyên vẹn, các mảnh vàng dâng tặng thần Isis và Horus của Ai Cập cổ, và những hình chữ khắc cho thấy nó thuộc về một người đàn ông tên là Ankh Khansu Derat Hor. Trong mộ còn có 4 chiếc bình tròn để bảo quản gan, dạ dày, phổi và ruột.

"Bức tường của ngôi mộ được chạm khắc rất đẹp, cho thấy nó thuộc về một nhân vật quan trọng", nhà khảo cổ Zahi Hawass cho biết.

Người ta cũng tìm thấy hơn 400 bức tượng nhỏ trong mộ. Các nhà khảo cổ dự đoán tổng số các bức tượng sẽ là 408 để phù hợp với nghi lễ ma chay vào thời đó. Do không thể tìm được đường vào ngôi mộ, nên các nhà khảo cổ đã phải tháo dỡ những tảng đá ở trên nóc để chui xuống. Nhưng ngôi mộ bị ngập trong nước nên việc khám phá đang tạm thời bị dừng lại.

Tại thị trấn Akhmim ở miền nam Ai Cập, người ta cũng tìm thấy một ngôi đền cổ và bức tượng khổng lồ của vua Ramses II.

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/08/3B9D5D93/

[thienthanaoden]

Khai quật ngôi mộ bí ẩn 2.500 tuổi tại Ai Cập

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/09/3B9D6148/statues.jpg
Những bức tượng nhỏ nằm chất đống trong một hốc tường.

Một căn phòng bí mật 2.500 tuổi mới được phát hiện nằm bên dưới bóng râm của một trong 3 kim tự tháp khổng lồ ở Giza. Ngôi mộ chứa 400 bức tượng bé bằng ngón tay út và 6 hốc to bằng quan tài nằm sâu trong bức tường đá granite.

Zahi Hawass, Giám đốc Uỷ ban di tích cổ của Ai Cập, cho biết các nhà khảo cổ đã làm việc trong 3 tháng để đào hết cát ra khỏi một con đường hầm nối giữa kim tự tháp Khafre (hay Chephren) - ngôi mộ pharaoh lớn thứ 2 ở Giza - với bức tượng Nhân sư.

Dưới ánh nắng chói chang, phát hiện mới nhất tại Giza đã được hé lộ - một căn phòng thông có 4 mặt. Người đứng đầu ngành khảo cổ Ai Cập đã xác định điều này bằng cách trèo lên kim tự tháp và nhòm từ trên xuống. Sau đó, nhóm khai quật đã đào hết cát xuống độ sâu 10 m và tìm ra những hốc tường cùng các bức tượng.

"Những bức tượng này gọi là shawabtis, khắc hoạ hình các nô bộc. Nhiệm vụ của họ là trả lời câu hỏi cho người đã khuất ở thế giới bên kia và phục vụ người chết", Hawass nói.

Ông cũng cho biết các công nhân sẽ tiếp tục đào sâu thêm 10 m, nơi ông tin rằng những tạo vật cổ hơn như quan tài bằng đá granite sẽ được phơi bày.

Con đường hầm được xây vào triều đại pharaoh thứ 26, trong thời kỳ hưng thịnh của những kim tự tháp vĩ đại.

http://www.vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2004/09/3B9D6148/

[thienhung_108]

Xác ướp nguyên vẹn nhất của triều đại Ai Cập


Chiếc lưới hạt bao trùm xác ướp thể hiện khuôn mặt người chết.

Các nhà khảo cổ Australia đã tìm thấy một trong những xác ướp Ai Cập còn nguyên vẹn nhất có từ cách đây 2.600 năm, sau khi tình cờ phát hiện ra một chiếc cửa bí mật đằng sau bức tượng.

Tại bãi khai quật gần kim tự tháp Saqqara, cách Cairo 25 km về phía nam, nhóm nghiên cứu đang tìm hiểu một ngôi mộ lâu đời hơn - có từ cách đây 4.200 năm - thuộc về một người đàn ông là thày dạy của vua Pepi II thuộc triều đại thứ 6. Khi cho di dời 2 bức tượng, họ đã phát hiện ra một chiếc cửa bí mật. Trong đó họ tìm thấy một ngôi mộ thuộc triều đại thứ 26 với 3 quan tài còn nguyên vẹn. Triều đại 26 thống trị Ai Cập ngay trước khi người Ba Tư xâm chiếm khu vực và cai trị trong 80 năm.

2 trong số 3 quan tài đó chứa xác ướp của nam giới và có hình khắc những nhân vật râu rậm, đeo vòng cổ tinh xảo với 2 cánh tay bắt chéo trên ngực. Xác ướp được bọc vải lanh và trùm từ đầu tới chân bằng một lưới hạt được xắp xếp để thể hiện bộ dạng họ khi còn sống. Quan tài thứ 3, không còn nguyên vẹn bằng, chứa một xác ướp nữ giới được trùm lưới hạt chạm khảm.

"Hầu hết các xác ướp thuộc giai đoạn này, khoảng năm 500 trước Công nguyên, đều bị mất hết các hạt cườm, nhưng một xác ướp ở đây còn đầy đủ. Nó có lẽ là xác ướp nguyên vẹn nhất từng được tìm thấy tới nay", Zahi Hawass, quan chức khảo cổ hàng đầu Ai Cập, nói.

Các xác ướp sẽ được trưng bày tại một bảo tàng mới mang tên Imhotep, người xây dựng kim tự tháp đầu tiên của Ai Cập. Bảo tàng sẽ mở cửa tại Saqqara.

[thienthanaoden]

Dòng chữ bí hiểm trong câu thần chú Ai Cập

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2007/01/3B9F2AA9/spell.jpg
Người Canaanite.
Ảnh: instruct1.cit.cornell.edu.

Một câu thần chú nhằm xua đuổi rắn ra khỏi ngôi mộ của các ông hoàng Ai Cập, có thời đại Canaanite cách đây 1.500 năm, đã được phát hiện là loại chữ Semitic cổ nhất từ trước tới nay.

Cụm chữ, nằm rải rác trong các dòng chữ tôn giáo viết bằng tiếng Ai Cập được tìm thấy trong căn phòng dưới lòng đất thuộc kim tự tháp ở phía nam Cairo, đã làm đau đầu các chuyên gia Ai Cập trong cả thế kỷ qua. Nó chỉ được giải mã cho đến khi người ta phát hiện ra mối liên quan với chữ Semitic.

Vào năm 2002, một trong những nhà Ai Cập học đã gửi phần chữ khắc chưa được giãi mã cho Richard Steiner, giáo sư ngôn ngữ Semitic tại Đại học Yeshiva ở New York. Steiner phát hiện thấy dòng chữ chính là ngôn ngữ do người Canaanite sử dụng trong khoảng thời gian từ thế kỷ 25 đến 35 trước Công nguyên.

"Đây là loại chữ cổ nhất trong ngôn ngữ Semitic", Steiner nói. Loại chữ Semitic cổ nhất được biết đến trước đó có từ thế kỷ 24 trước Công nguyên.

"Điều này là rất quan trọng bởi vì nó có từ thiên niên kỷ thứ 3 trước Công nguyên nên đây là chữ viết thời tiền Canaanite cổ nhất và cũng là chữ Semitic cổ nhất từng được biết đến", Moshe Florentine, chuyên gia ngôn ngữ học nói.

Việc người Ai Cập cổ sử dụng các câu thần chú chứng tỏ mối quan hệ gần gũi vào thời đó với người Canaanite. Trong khi người Ai Cập cổ coi nền văn hoá và tôn giáo của mình siêu đẳng hơn hẳn láng giềng phương bắc, họ vẫn phải làm mọi thứ để bảo vệ các xác ướp vua chúa khỏi bị những con rắn độc xâm hại.

Vì tin rằng một số con rắn nói được tiếng Semitic của người Canaanite, nên người Ai Cập cho cả những câu thần chú bằng tiếng Semitic vào 2 mặt của quan tài nhằm xua đuổi kẻ thù.

""Hãy đến đây, đến nhà của mẹ", một dòng chữ Semitic có ý như mẹ của con rắn đang nói nhằm lôi nó ra khỏi mộ. Trong một dòng chữ khác, con rắn được coi như là một người tình: "Hãy quay về bên này, người tình của em".

Dòng chữ Ai Cập và Semitic là hai phần tích hợp của câu thần chú và không thể tách rời. Vì vậy các chuyên gia Ai Cập không thể hiểu hoàn toàn các dòng chữ tâm linh cho đến khi Steiner giãi mã được dòng chữ.

http://vnexpress.net/Vietnam/Khoa-hoc/2007/01/3B9F2AA9/