Ảo giác ^^

**thienthanaoden** · 14-05-2006 04:29 PM

Nguồn : http://vnexpress.net
--------------------------------------------------

Bí mật về 'ảo giác dòng nước chảy'

Rời mắt khỏi dòng nước, bạn sẽ thấy tất cả chuyển động về hướng ngược lại.

Đang nhìn một dòng nước chảy xiết, nếu đột ngột đảo mắt qua một vật thể đứng im, bạn sẽ thấy nó chuyển động về hướng ngược lại. Hiện tượng này là "ảo giác dòng nước chảy", được phát hiện gần 100 năm trước, nhưng người ta vẫn chưa giải thích được nguyên nhân.

Trong một nghiên cứu não bộ được công bố mới đây, Tiến sĩ Alexander C. Huk, Đại học Washington, Seattle (Mỹ), tuyên bố đã khám phá ra bí mật của hiệu ứng sau chuyển động: Vấn đề nằm ở sự mất thăng bằng trong hoạt động của các nơron thần kinh.

Huk đã làm một thực nghiệm trên 5 người đàn ông từ 25 đến 39 tuổi. Ông dùng kỹ thuật đo từ tính (fMRI) để xác định hoạt động não bộ, khi những người này đột ngột dừng quan sát một dòng nước chảy về phía đông để hướng vào quan sát một quả bóng đứng im.

Để giải thích kết quả thử nghiệm, Huk chia các nơron thần kinh thành hai loại: định hướng chuyển động hướng đông (loại A) và định hướng chuyển động hướng tây (loại B).

Ông để ý thấy rằng, khi một người nhìn dòng nước chảy về hướng đông, các nơron loại A hoạt động mạnh, trong khi các nơron B gần như ngủ. Tuy nhiên, nếu người đó nhìn lâu vào dòng nước, các nơron A sẽ có biểu hiện "chùng xuống", vì chúng đã quen với chuyển động này. Đến một lúc nhất định (khoảng 3 phút), các nơron A sẽ trở về trạng thái cân bằng (động) so với các nơron B (ngủ). Đó là trạng thái cân bằng A-B.

Khi người này đột ngột rời mắt khỏi dòng nước, hướng vào quả bóng đứng im thì trạng thái cân bằng A-B bị phá vỡ. Lúc này, vận tốc tương đối của quả bóng so với dòng nước tăng lên bất ngờ về hướng ngược lại, khiến cho các nơron B của người quan sát sực tỉnh. Điền này dẫn tới sự mất thăng bằng giữa các nơron B và A. Các nơron B hoạt động mạnh hơn, vì vậy sau khi rời mắt khỏi dòng nước, bạn sẽ thấy cảnh vật bên bờ chuyển động về hướng ngược lại. Đó chính là sự thấy ảo (chứ không phải thật, vì quả bóng thực tế không chuyển động).

Trong thực nghiệm, các nhà khoa học còn phát hiện thêm một điều nữa: Hiệu ứng nơron thay đổi theo mức độ tập trung của người quan sát. Khi người ta tập trung càng cao thì hiệu ứng này sẽ càng lớn.

Các bài viết cùng chuyên mục:

**thienthanaoden** · 14-05-2006 04:36 PM

Tại sao lái xe cảm nhận sai về tốc độ?

Lái xe thường bị rơi vào ảo giác về tốc độ khi có chiếc ôtô khác vượt qua, hoặc khi anh ta phải vượt những chiếc xe chạy chậm hơn. Khi hãm phanh để vào cua, lái xe có cảm giác mình chạy như rùa, nhưng thực tế, tốc độ của chiếc xe thường lớn hơn nhiều.

Tiến sĩ Bryan Dawson, Đại học Liên bang Jackson (Mỹ), đã đưa ra một mô hình toán học, cho phép chỉ ra ở mỗi hoàn cảnh lái xe bị mất cảm giác như thế nào. Ví dụ, trên đường cao tốc, đa số ôtô đều chạy với tốc độ 105 km/h. Nếu một chiếc vượt lên với tốc độ 110 km/h, thì mọi lái xe khác đều có cảm giác anh ta phải chạy với tốc độ 125 km/h. Mật độ xe càng cao, ảo giác về tốc độ càng tăng.

Giao thông càng hỗn loạn, lái xe càng dễ bị stress. Tăng ga hoặc hãm phanh đều khiến tốc độ tương đối giữa các xe thay đổi, và đều làm các lái xe hiểu nhầm về tốc độ thực của chiếc xe bên cạnh. Khi bạn phóng quá nhanh, bạn thấy tất cả các xe khác đều đi chậm, nhưng thực ra, chúng vẫn chạy với tốc độ cao như thường.

Trước các đoạn rẽ, một cú phanh đột ngột có thể rất nguy hiểm. Đang chạy ở tốc độ 105 km/h, hãm xuống còn 50 km/h, bạn có cảm tưởng chiếc xe đang bò như rùa. Thực tế, tốc độ đó vẫn là quá cao để vào cua, và chiếc xe sẽ bị văng ra ngoài đường. Bởi vậy, theo các chuyên gia, lái xe cần nhìn đồng hồ chỉ tốc độ sau mỗi lần tăng tốc hoặc hãm phanh để điều chỉnh cảm giác.

**thienthanaoden** · 15-05-2006 04:39 PM

Các họa sĩ tạo ảo giác trên tranh như thế nào?

Trong kiệt tác Impression: Sunrise của Claude Monet, mặt trời dường như hút hết sinh lực của thiên nhiên để tỏa sáng rực rỡ. Nhưng thực ra, độ sáng của nó không hề lớn hơn những điểm xám trên nền trời xung quanh. Thì ra, Claude Monet đã khai thác một đặc điểm thị giác của mắt người để tạo nên ảo giác đó.

Bức Impression: Sunrise của Claude Monet.

Nhà thần kinh học Margaret Livingstone, Đại học Y khoa Harvard (Mỹ), đã công bố công trình nghiên cứu này tại cuộc họp thường niên của Hiệp hội khoa học tiến bộ Mỹ, đang diễn ra tại Denver.

Livingstone đã sử dụng những kiệt tác hội họa để minh chứng cho sự khác biệt giữa nhận thức về màu sắc và độ sáng của não người. Trong một chuyến thăm tới Paris gần đây, bà đã có dịp kiểm tra bức tranh Impression: Sunrise, vẽ bến cảng Le Harve của Monet. Tâm điểm của bức tranh là hình ảnh mặt trời, xuất hiện như một quả cầu lửa nhô lên trên nền trời mây mù xanh xám, và phản chiếu ánh sáng xuống mặt nước, nơi những con tàu đánh cá đang buông neo. Tuy nhiên, trái với cảm nhận thông thường của chúng ta, Livingstone cho biết mặt trời trên bức tranh không hề sáng hơn so với nền trời xanh xám ở quanh đó.

Bà nói: “Lý do là hệ thống thị giác của chúng ta bị phân đôi rõ rệt: một bên cảm nhận về màu sắc và bên kia là về độ sáng (cường độ phản xạ ánh sáng). Giữa chúng không hề có mối ràng buộc với nhau. Khi đánh giá màu sắc bức tranh, não ta đã vô tình coi mặt trời như là một loại cấp sáng, và vì thế, ta tưởng rằng mặt trời chói lòa hơn hẳn cảnh vật xung quanh”.

Việc đánh giá sẽ công bằng hơn, nếu tất cả đều ở dưới dạng đen trắng, khi đó, mọi vật thể có độ sáng như nhau đều xám cùng một cấp. Livingstone đã chứng minh điều này, bằng cách chụp lại ảnh đen trắng của bức Impression: Sunrise. Và đây, dưới mắt thường, mặt trời biến mất, nói đúng hơn là hòa nhập vào màu xám của nền trời, chính vì nó có độ sáng đúng bằng với độ sáng của bầu trời xung quanh.

“Các họa sĩ thiên tài như Monet hiểu rõ hệ thống thị giác của con người phân đôi như thế nào, và đã khai thác nó một cách tinh tế để tạo ra ảo giác về màu sắc và không gian”, Livingstone giải thích. Hai phần thị giác đó đôi khi còn được gọi là hệ thống “Where” - ở đâu và “What” - cái gì. Hệ thống "Where" tồn tại trên mọi động vật có vú, cho phép chúng ta có thể thấy được sự vật trong không gian 3 chiều, và nhận ra những vật thể di động, nhưng không thấy màu sắc. Ngược lại, hệ thống "What" chỉ tồn tại ở các loài linh trưởng, trong đó có con người, cho phép ta nhìn thấy màu sắc, phân biệt được các khuôn mặt cũng như đánh giá môi trường.

Nụ cười của Mona Lisa dưới các góc nhìn khác nhau (chọn tâm điểm của bức tranh khác nhau).

Cũng bằng thủ pháp tạo hiệu ứng ảo giác, Leonardo Da Vinci đã khiến cho nụ cười của nàng Mona Lisa trở nên phảng phất, huyền bí. Livingstone cho biết khi chăm chú nhìn vào đôi mắt của Mona Lisa, bạn chỉ “khoanh” được một khu vực rất nhỏ bên lông mày và gò má. Vì vậy, bạn không nhìn thấy toàn bộ khuôn mặt và không gian đằng sau bức tranh. Khi đó, các nét mờ trên gò má Mona Lisa sẽ hiện lên khá rõ, khiến bạn có cảm giác khóe môi của người phụ nữ cũng được kéo nhếch lên và tô đậm hơn. Kết quả, bạn thấy người phụ nữ cười. Ngược lại, khi bạn nhìn vào miệng nàng thì hiệu ứng này cũng lập tức biến mất cùng với nụ cười ấy. Thì ra, nụ cười này vừa thật, vừa ảo. Có điều, khi sử dụng “mẹo” ảo giác này, Leonardo Da Vinci có lẽ đã không vận dụng đến kiến thức khoa học mà dựa vào kinh nghiệm của một nghệ sĩ nhiều hơn.

**thienthanaoden** · 15-05-2006 05:25 PM

Giải mã hiện tượng ảo ảnh về thác nước

Đó là một ảo giác đã làm rối trí nhiều người từ khi Aristotle miêu tả nó khoảng 2.000 năm trước đây. Nếu bạn nhìn vào thác nước trong một thời gian ngắn rồi nhìn sang một bên, hình ảnh bên bờ đó sẽ chảy ngược lên. Một thử nghiệm trên não khỉ đã giải thích "hiệu ứng thác nước" này.

Khi theo dõi một thác nước, các tế bào não nhằm vào sự chuyển động đi xuống sẽ trở nên mệt mỏi. Khi mắt chuyển hướng khác, tế bào hướng vào hành động đi lên sẽ hoạt động tích cực hơn, và do vậy làm vật thể tĩnh dường như chảy ngược lên.

Các nhà khoa học thần kinh tại Đại học New York (Mỹ) đã sử dụng một mô hình tương tự để chứng minh điều này. Họ chiếu một loạt hình ảnh chuyển động cho khỉ xem, và thu lại hoạt động của hệ thần kinh não, trong trung tâm xử lý chuyển động.

Khi khỉ được xem hình ảnh các đường thẳng chạy dọc xuống, tế bào não tập trung vào chuyển động đi xuống trở nên phản ứng chậm dần hơn, trong khi tế bào nhằm vào hoạt động đi lên không bị ảnh hưởng.

Sau đó, các nhà nghiên cứu cho khỉ xem thêm 2 hình ảnh chuyển động - một gồm các đường thẳng đi lên và một gồm các đường đi xuống. Đúng như dự đoán, hệ thần kinh phản ứng với sự đi lên hoạt động tích cực hơn, so với những tế bào hướng vào hoạt động đi xuống, do bây giờ đã bị mỏi mệt. Sự mất cân bằng này tạo ra ảo giác về sự chuyển động ngược lên", Kohn nhận định.

Hiện tượng ảo ảnh này đã minh chứng "hiệu ứng thác nước". Nếu bạn nhìn vào một hình ảnh khác sau khi nhìn vào hình ảnh chuyển động đi xuống, những đường đi xuống biến mất và hình ảnh mới dường như trôi ngược lên.

Kết quả tìm kiếm này cũng khẳng định một giả thiết đã được nhà tâm lý học người Đức Sigmund Exner đưa ra vào thế kỷ 19. Ông cho rằng ảo ảnh thác nước là do hệ thần kinh não bị ảnh hưởng bởi các hướng đối lập của chuyển động.